Guyana nhỏ bé, một thuộc địa cũ của Anh ở Nam Mỹ với dân số chưa tới một triệu người, đang trên đà trở thành nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn trên toàn cầu. Chỉ trong bốn năm, quốc gia nghèo khó nằm ở phía đông bắc của Amazin này đã đi từ phát hiện đầu tiên đến khai thác giọt dầu lần đầu, một khoảng thời gian cực kỳ ngắn đối với ngành dầu mỏ, và hiện đang khai thác trung bình khoảng 400.000 thùng mỗi ngày. Vì lý do này, nền kinh tế từng một thời sa sút của Guyana, vốn bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch năm 2020, đang bùng nổ. Với hơn 11 tỷ thùng tài nguyên dầu có thể khai thác đã được xác định và hơn 35 phát hiện cho đến nay, cùng với việc Exxon đẩy mạnh phát triển Khối Stabroek ngoài khơi, có những dấu hiệu cho thấy ngành công nghiệp dầu mỏ và nền kinh tế của Guyana sẽ tiếp tục bùng nổ. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng Guyana sẽ trở nên dễ bị tổn thương trước lời nguyền dầu mỏ.
Lời nguyền dầu mỏ nghĩa là một quốc gia trở nên choáng ngợp bởi sự giàu có xa hoa do dầu mỏ tạo ra trong khi bỏ qua các lĩnh vực kinh tế khác để ưu tiên tối đa hóa lợi nhuận do dầu mỏ mang lại. Điều này thường dẫn đến rối loạn chức năng kinh tế và chính trị gia tăng do quản lý yếu kém, tham nhũng tràn lan, hành vi sai trái và xung đột gia tăng về quyền kiểm soát khối tài sản khổng lồ mà dầu mỏ tạo ra. Nó cũng làm cho các quốc gia cực kỳ dễ bị tổn thương trước sự lao dốc của giá dầu, chẳng hạn như các cú sốc dầu trong những năm 1980, khi sự phụ thuộc kinh tế của họ vào hàng hóa ngày càng tăng. Điều này dẫn đến một hiện tượng được gọi là Căn bệnh Hà Lan (Dutch Disease), trong đó tất cả các lĩnh vực khác của nền kinh tế đều bị bỏ qua do sự giàu có được tạo ra từ dầu mỏ.
Bất ổn chính trị cực độ là hệ quả chính của lời nguyền dầu mỏ, và điều này được minh chứng bởi Venezuela, một quốc gia được coi là mẫu mực của một quốc gia dầu mỏ đổ nát, nơi dầu mỏ là nguồn thu nhập tài chính đứng đầu và là mặt hàng xuất khẩu chính. Một loạt các cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị nổ ra trong những năm 1980 khi giá dầu quốc tế sụt giảm, từ đó gây ra tình trạng bất ổn dân sự trên diện rộng, cuối cùng dẫn đến việc Hugo Chavez đắc cử tổng thống và bắt đầu cuộc cách mạng Bolivar xã hội chủ nghĩa của mình. Khi chế độ pháp trị suy tàn và quyền lực ngày càng tập trung vào tay Chavez, nạn tham nhũng tràn lan cũng như hành vi bất chính lan rộng mạnh mẽ. Những sự kiện đó, cùng với sự quản lý yếu kém và sự phụ thuộc quá mức vào doanh thu do xuất khẩu dầu mỏ tạo ra, khiến Venezuela đặc biệt dễ bị tổn thương trước giá dầu thấp hơn và dòng vốn tháo chạy.
Sau khi Chavez bắt tay vào quốc hữu hóa ngành dầu mỏ của Venezuela bằng cách tịch thu tài sản từ các công ty năng lượng lớn nước ngoài, bao gồm Exxon, ConocoPhillips và Chevron, đã có một dòng vốn khổng lồ rút ra khỏi lĩnh vực hydrocarbon quan trọng đối với kinh tế của đất nước. Điều này khiến đầu tư dầu mỏ giảm mạnh, ảnh hưởng nặng nề đến sản xuất và xuất khẩu xăng dầu. Khi giá dầu sụp đổ vào cuối năm 2014, với giá dầu Brent quốc tế giảm mạnh từ hơn 100 USD/thùng xuống dưới 30 USD vào đầu tháng 1 năm 2016, Venezuela đã rơi vào vòng xoáy khủng hoảng chính trị và kinh tế.
Thảm họa kinh tế ngày càng nghiêm trọng đã khiến doanh thu của Caracas sụt giảm, khiến công ty dầu khí quốc gia PDVSA không có khả năng thực hiện các công việc bảo trì cũng như cải tạo cần thiết đối với cơ sở hạ tầng dầu khí quan trọng. Khi cơ sở hạ tầng dầu quan trọng rơi vào tình trạng xuống cấp và các hoạt động thăm dò cũng như khai thác mất hiệu lực, sản lượng dầu giảm mạnh hơn bao giờ hết, làm trầm trọng thêm hậu quả từ giá dầu thấp đối với Caracas vốn phụ thuộc quá nhiều vào dầu mỏ.
Tác động của những sự kiện này càng được phóng đại hơn bởi các biện pháp trừng phạt ngày càng siết chặt của Hoa Kỳ, khi vào đầu năm 2019 đã cắt đứt Venezuela khỏi thị trường năng lượng toàn cầu, làm trầm trọng thêm thảm họa kinh tế và nhân đạo lớn đã xảy ra kể từ năm 2015. Tình hình nghiêm trọng đến mức dù chỉ một chút cải thiện điều kiện, trữ lượng dầu khổng lồ khoảng 303 tỷ thùng của Venezuela cũng có thể trở thành tài sản mắc kẹt lớn nhất thế giới.
Có nhiều lo ngại rằng Guyana đang phải đối mặt với một tương lai tương tự. Lịch sử lâu đời của các thể chế chính phủ yếu kém và quản lý kém hiệu quả đồng nghĩa với việc nạn tham nhũng tràn lan ở thuộc địa cũ của Anh. Cơ quan giám sát tham nhũng toàn cầu Tổ chức Minh bạch Quốc tế xếp Guyana ở vị trí thứ 85 trong số 180 quốc gia trên toàn cầu mà tổ chức này đánh giá vào năm 2022. Thứ hạng càng thấp, mức độ tham nhũng càng cao. Mặc dù chính quyền của Tổng thống Irfaan Ali, người nhậm chức vào tháng 8 năm 2020, đang tập trung vào việc cải thiện quản trị và giảm đáng kể tham nhũng, nhưng vẫn có những lo ngại rằng nguồn tài chính khổng lồ do dầu mỏ mang lại sẽ làm hỏng những cải cách đó.
Doanh thu từ xuất khẩu xăng dầu đang tạo ra cho Guyana là rất đáng kể. Theo Ngân hàng Guyana, ngân hàng trung ương nước này, ngành công nghiệp dầu mỏ đã tạo ra doanh thu 439 triệu đô la cho Georgetown trong quý 2 năm 2023. Con số này bao gồm 11 triệu đô la kiếm được từ thuế tài nguyên của ngành và 428 triệu đô la thu được từ lợi nhuận từ dầu mỏ. Kể từ khi bắt đầu sản xuất dầu ở Guyana vào năm 2019 cho đến cuối quý 2 năm 2023, thuộc địa cũ của Anh đã thu về được gần 2,7 tỷ USD từ 29 công ty khai thác dầu. bao gồm 331 triệu đô la từ thuế tài nguyên và 2,3 tỷ đô la từ dầu lãi.
Nhờ nguồn tài nguyên dầu mỏ khổng lồ ngoài khơi đó, tổng sản phẩm quốc nội của Guyana từ năm 2019 đến năm 2022 đã tăng gần gấp ba lần lên 14,5 tỷ đô la. Điều đó cho thấy thuộc địa cũ của Anh hiện được xếp hạng là nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới, với dữ liệu của IMF cho thấy GDP của Guyana đã tăng vọt 62% trong năm 2022. Nếu không kể đến Đặc khu hành chính Macao của Trung Quốc thì Guyana sẽ đứng đầu danh sách một lần nữa vào năm 2023, khi IMF ước tính nền kinh tế của quốc gia Nam Mỹ nhỏ bé này sẽ tăng trưởng 37%.
Georgetown kiên quyết tập trung vào việc mở rộng nhanh chóng ngành công nghiệp dầu mỏ của mình, bao gồm khoan thăm dò cũng như khai thác và xuất khẩu xăng dầu, với Guyana dự kiến sẽ bơm 1,2 triệu thùng mỗi ngày vào năm 2027. Trong khi điều này sẽ khuếch đại vận may kinh tế khổng lồ mà Guyana được hưởng, nó sẽ khiến quốc gia Nam Mỹ nhỏ bé với chưa tới một triệu người này càng phụ thuộc hơn về mặt tài chính và kinh tế vào dầu mỏ. Điều này làm tăng nguy cơ nền kinh tế Guyan bị ảnh hưởng bởi giá dầu rớt mạnh trong khi thúc đẩy khả năng xung đột về quyền kiểm soát lợi nhuận dầu khí khổng lồ và tham nhũng nhân lên đáng kể.
Một phần quan trọng trong cải cách ngành dầu mỏ của Georgetown là cập nhật thỏa thuận chia sẻ sản xuất (PSA) của Guyana. Điều này đang được Bộ Tài nguyên thực hiện với trọng tâm là thúc đẩy việc cắt giảm sản lượng dầu của nhà nước và loại bỏ nhiều điều khoản quá có lợi cho Exxon tại Khối Stabroek. Về cơ bản, PSA mới sẽ giữ lại tỷ lệ chia lợi nhuận 50:50 hiện có, thực hiện mức thuế tài nguyên 10% so với 2% được đảm bảo với Exxon, giảm mức trần cho thu hồi chi phí dầu xuống 65% so với 75% đối với Khối Stabroek và áp dụng thuế xăng dầu 10%. Để đảm bảo PSA mới sẵn sàng được triển khai khi các lô mới được cấp, Georgetown đã hoãn phiên đấu giá ngoài khơi đầu tiên của 14 lô cho đến tháng 8 năm 2023. Những sửa đổi đó, trong khi tăng doanh thu cho Guyana, vẫn khiến quốc gia này trở thành một khu vực tài phán có lợi nhuận cạnh tranh khi so sánh với các nước láng giềng Nam Mỹ. Khi được xem xét kết hợp với dầu ngọt nhẹ được phát hiện ở Guyana, nơi có lượng khí thải carbon tương đối thấp để chiết xuất, các đại gia năng lượng nước ngoài sẽ tiếp tục đổ xô đến thuộc địa cũ của Anh.
Mặc dù có nhiều tin tốt xung quanh tiềm năng dầu khí ngoài khơi của Guyana, bao gồm việc CGX Energy và Frontera thực hiện hai phát hiện đầy hứa hẹn tại Khối Corentyne, nhưng cũng có một số diễn biến không thuận lợi. Tullow Oil bị ảnh hưởng bởi một loạt kết quả khoan kém ở ngoài khơi Guyana, đã đồng ý bán giấy phép Orinduik của mình cho Eco Atlantic Oil & Gas với giá 700.000 USD. Tập đoàn dầu mỏ Repsol của Tây Ban Nha cũng đang gặp khó khăn trong việc khai thác dầu ở vùng lãnh hải của Guyana. Tập đoàn này vẫn chưa thực hiện một phát hiện thương mại nào ở Khối Kanuku và, vào đầu năm 2023, được cho là đang cân nhắc bắt tay vào một cuộc khảo sát thực địa quy mô lớn.
Nguồn tin: xangdau.net
