- Chỉ trong 10 tháng đầu năm 2014, Việt Nam nhập 7,33 triệu tấn xăng dầu các loại, trị giá 6,83 tá»· USD. Đồng thời chúng ta cÅ©ng nhập 510 nghìn tấn dầu thô, trị giá 431 triệu USD. Cá»™ng chung hai khoản này, 10 tháng đầu năm Việt Nam nhập tổng cá»™ng 7,261 tá»· USD xăng dầu và dầu thô. 70% số lượng Ä‘ó được phân phối qua các đầu mối phân phối bán lẻ, các cây xăng. NhÆ°ng gian lận thÆ°Æ¡ng mại trong kinh doanh xăng dầu thời gian vừa qua diá»…n ra khá phức tạp, làm thiệt hại nghiêm trọng đến lợi ích của người tiêu dùng, là vấn đề bức xúc của xã há»™i và là lá»±c cản các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trong tiến trình há»™i nhập.

Gian lận về đo lường

Tình trạng vi phạm về Ä‘o lường trong kinh doanh xăng dầu âm ỉ từ nhiều năm nay và Ä‘ang lan trên địa bàn cả nÆ°á»›c. Tháng 9/2008, qua đợt kiểm tra của Bá»™ Khoa học và Công nghệ Ä‘ã phát hiện 26 cÆ¡ sở kinh doanh xăng dầu cài đặt bảng mạch Ä‘iện tá»­ làm thay đổi tình trạng kỹ thuật thiết bị Ä‘o để “móc túi” khách hàng. Và má»›i nhất, ngày 24-11-2014 Công an tỉnh Nghệ An khởi tố, bắt giam Trần Lê Đức, tác giả của con chíp IC giả gắn trên rất nhiều các cây xăng từ Thanh Hóa đến Hà TÄ©nh để ăn bá»›t xăng dầu từ 4-11% khi bÆ¡m xăng bán cho khách. Kiểm tra sÆ¡ bá»™, Công an Nghệ An Ä‘ã bắt quả tang 11 cây xăng của 9 doanh nghiệp gắn IC giả của Trần Lê Đức. Sá»± kiện này Ä‘ã khẳng định thêm má»™t sá»± thật, chúng ta chÆ°a bao giờ tiêu diệt được tệ nạn ăn bá»›t xăng dầu khi bán cho khách hàng. Má»—i lần các thủ Ä‘oạn gian lận được phát hiện sẽ có ngay các biện pháp chống gian lận nhằm phát hiện nó. Cái quá trình này cÅ©ng cho thấy, các biện pháp chống gian lận bao giờ cÅ©ng... Ä‘i sau các biện pháp gian lận. NghÄ©a là những kẻ gian lận Ä‘ã kiếm đủ rồi, no bụng rồi, chúng ta má»›i có thể phát hiện được.

Hãy làm má»™t phép tính Ä‘Æ¡n giản. Nếu chỉ trong 10 tháng đầu năm 2014, cả nÆ°á»›c sá»­ dụng hết hÆ¡n 7 tá»· USD xăng dầu và những kẻ gian lận chỉ ăn bá»›t của chúng ta 1% số Ä‘ó, con số Ä‘ã là hÆ¡n 70 triệu USD, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 1500 tá»· đồng. Con số khổng lồ đủ sức mạnh thúc đẩy mọi âm mÆ°u. NhÆ°ng con số ăn bá»›t thá»±c tế lá»›n hÆ¡n rất nhiều. Theo các cÆ¡ quan chức năng, chíp Ä‘iện tá»­ giúp cây xăng ăn bá»›t lượng xăng khi Ä‘ong cho khách hàng từ 7% đến 15%. Tính bình quân họ bán 100 lít thì chỉ Ä‘ong có 90 lít, gian lận 10 lít của khách hàng. Thá»­ làm má»™t phép tính, má»™t cây xăng nhỏ, bán má»—i ngày khoảng 1.000 lít thì má»—i tháng cÅ©ng “móc túi” của khách hàng trên 3000 lít xăng dầu, thu lợi 60 triệu đồng. Trong khi Ä‘ó mức Ä‘óng phạt tối Ä‘a 75 triệu đồng vá»›i hành vi gian lận bị phát hiện tại các cây xăng nhÆ° thời gian qua của chính quyền địa phÆ°Æ¡ng chỉ là phần lợi nhuận rÆ¡i vãi mà thôi.

Gian lận về chất lượng

Theo báo cáo của Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Bình DÆ°Æ¡ng cho biết, từ đầu năm đến nay Ä‘ã xá»­ lý tổng cá»™ng 19 vụ vi phạm trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu. Trong Ä‘ó có 4 vụ kinh doanh xăng không Ä‘úng chất lượng. Cụ thể, qua kiểm 43 vụ Ä‘ã phát hiện 19 vụ vi phạm; trong Ä‘ó có nhiều vụ kinh doanh xăng không Ä‘úng chất lượng theo quy chuẩn quốc gia. Tại Doanh nghiệp tÆ° nhân trạm xăng dầu Quảng PhÆ°Æ¡ng tại Khu phố Tân Ba, phường Thái Hòa, thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình DÆ°Æ¡ng, trong các mẫu xăng dầu kiểm định tại doanh nghiệp này, các mẫu xăng A 92 theo tiêu chuẩn có chỉ số octan là 92 nhÆ°ng các mẫu của doanh nghiệp này chỉ đạt từ 83 đến 86.

Có thể nói gian lận về chất lượng xăng dầu là loại gian lận gây hậu quả nghiêm trọng nhất. Vấn đề không chỉ là sá»± sai khác tiêu chuẩn làm các Ä‘á»™ng cÆ¡ hoạt Ä‘á»™ng không đạt công suất mà còn có nguy cÆ¡ gây cháy nổ. Năm 2013, chúng ta Ä‘ã chứng kiến má»™t loạt các vụ ô tô, xe máy tá»± cháy khi Ä‘ang chạy, nhiều khi là không chạy và Ä‘ã có rất nhiều nghi vấn hÆ°á»›ng về chất lượng xăng dầu. Trong nhiều clip các nhà báo quay được ở các vụ ăn cắp xăng dầu, có nhiều cảnh các xe bồn bị rút bá»›t xăng dầu và sau Ä‘ó, người ta đổ thêm má»™t loại chất lỏng bù vào số xăng dầu Ä‘ã bị trá»™m cắp. Chất lỏng Ä‘ó là gì? Có trường hợp chỉ là nÆ°á»›c lã.

Có thể ví dụ, ngày 17-8, Đội Quản lý thị trường TP Thái Nguyên Ä‘ã công bố Kết quả giám định của Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn Ä‘o lường chất lượng 1 (Tổng cục Tiêu chuẩn Ä‘o lường chất lượng) cho thấy mẫu xăng A92 tại má»™t cá»­a hàng xăng dầu ở Thái Nguyên có lẫn nÆ°á»›c tá»± do phân thành 2 lá»›p. Ngoài ra, Ä‘a phần là các loại nhiên liệu sinh học rẻ tiền hÆ¡n. Vừa qua các cÆ¡ quan chức năng Ä‘ã phát hiện việc xăng bị pha các hóa chất nhÆ° acetone, methanol. Theo các chuyên gia kỹ thuật, có 3 loại phụ gia có thể pha vào xăng là ethanol, acetone và methanol, đều là phụ gia chứa hợp chất gốc oxy. Vá»›i 2 loại phụ gia là acetone và methanol, trên thá»±c tế, có thể được pha vào xăng nhÆ°ng ở tá»· lệ rất nhỏ, chỉ khoảng 1-2%.

Tuy nhiên, khi pha chế vá»›i hàm lượng lá»›n, lên tá»›i 10-15% thì các phụ gia sẽ gây tác hại khác. Khi Ä‘Æ°a acetone hay methanol vào trong xăng các phụ gia sẽ làm thay đổi thành phần bay hÆ¡i ở nhiệt Ä‘á»™ bình thường, làm thay đổi cân bằng về hÆ¡i, áp suất hÆ¡i trong Ä‘á»™ng cÆ¡ cÅ©ng bị thay đổi theo. Ngoài ra, xăng bị pha chế nhÆ° vậy sẽ làm trÆ°Æ¡ng nở các chi tiết Ä‘á»™ng cÆ¡ làm bằng vật liệu cao su, vật liệu tổng hợp nhÆ° các đường ống, gioăng... làm trục trặc Ä‘á»™ng cÆ¡.

Tại các khá»›p nối, vốn là chi tiết có 2 loại vật liệu khác nhau, khi bị trÆ°Æ¡ng nở, khá»›p nối bị lỏng ra, xăng dá»… bị rò rỉ ra ngoài. Trong môi trường Ä‘á»™ng cÆ¡ hoạt Ä‘á»™ng, chuyển Ä‘á»™ng vá»›i nhiệt Ä‘á»™ cao, nhiên liệu rò rỉ ra ngoài thì cháy nổ là khó tránh khỏi. Đáng sợ hÆ¡n, những kẻ gian lận còn pha các há»—n hợp hydrocacbon tÆ°Æ¡ng tá»± xăng, phẩm chất thấp hÆ¡n. Đó có thể là dung dịch há»—n hợp hydrocarbon lỏng được sản xuất các cÆ¡ sở nhiệt phân lốp cao su phế tải. Họ chÆ°ng cất, tách ra, làm sạch dung dịch Ä‘ó và bÆ¡m vào xăng. Có thể gọi là xăng nhÆ°ng là xăng phẩm cấp thấp để đốt lò, làm dung môi. Vá»›i các cây xăng tá»± pha chế, họ chỉ pha bằng tay, nên không kiểm soát được các chỉ số này trong xăng.

Lợi nhuận của việc gian lận này là rất lá»›n. Tại chợ Kim Biên (TP Hồ Chí Minh), gía của acetone hay methanol chỉ bằng chÆ°a đầy 10 nghìn đồng/lít và có thể mua nhiều xe bồn má»™t lúc. Còn các loại xăng chÆ°ng cất từ lốp xe cÅ©, có thể mua ở các cÆ¡ sở sản xuất vá»›i giá từ 5-7 nghìn đồng/lít. Lợi nhuận nào bằng?

Má»™t trong những nguyên nhân gây ra tình trạng xăng dầu chất lượng kém lÆ°u thông trên thị trường là tình trạng xăng dầu nhập lậu, xăng dầu tạm nhập tái xuất nhÆ°ng không xuất mà Ä‘Æ°a ra bán trong nÆ°á»›c. Các loại xăng dầu này không được pha chế theo chuẩn má»±c tại các cÆ¡ sở pha chế mà bán thẳng cho các cây xăng vá»›i giá rẻ và các cây xăng bÆ¡m cho khách.
Có má»™t Ä‘iều rất lạ lùng. Các cây xăng chỉ là các đại lý bán lẻ, không có quyền pha chế các loại xăng dầu, nhÆ°ng khi phát hiện xăng dầu không đủ chất lượng lại chÆ°a thấy truy nguyên nguồn xăng dầu chất lượng kém ở Ä‘âu ra, để kịp thời phát hiện những ổ trá»™m cắp, gian lận. Có thể Ä‘ó cÅ©ng là má»™t lá»— hổng trong công tác chống gian lận xăng dầu chăng?

Có thể chống được gian lận xăng dầu?

Mặc dù Ä‘ã có rất nhiều biện pháp được Ä‘Æ°a ra để phòng chống gian lận xăng dầu, nhÆ°ng trên thá»±c tế các biện pháp Ä‘ó chÆ°a thá»±c sá»± ngăn chặn được tệ nạn này. Chúng ta Ä‘ã thiết lập được hệ thống phân phối xăng dầu (theo QĐ 187/TTg QĐ 1505/BTM), trong Ä‘ó quy định trách nhiệm liên Ä‘á»›i của cả hệ thống đối vá»›i việc ngăn chặn gian lận. Tuy nhiên, các doanh nghiệp gần nhÆ° không quản lý được các đại lý và cÅ©ng không có quyền trong việc kiểm tra, kiểm soát chống gian lận, thậm chí, các doanh nghiệp cÅ©ng không có Ä‘iều kiện kỹ thuật để kiểm tra, kiểm soát. Các lá»±c lượng Quản lý thị trường, Thanh tra khoa học công nghệ, Công an, Biên phòng, Hải quan... có quyền và có Ä‘iều kiện kỹ thuật thì lại quá mỏng, không thể thường xuyên kiểm tra. Chính vì vậy, tại Nghệ An, các cây xăng Ä‘ã cài IC giả, ăn bá»›t xăng dầu đến 6 năm mà không ai phát hiện được.

DÆ° luận cho rằng cần phải xem cuá»™c đấu tranh chống gian lận thÆ°Æ¡ng mại trong kinh doanh xăng dầu vừa là trách nhiệm, vừa là lợi ích chung của toàn xã há»™i, trong Ä‘ó chú trọng vai trò phát hiện của mọi người dân và thông tin của các cÆ¡ quan thông tin đại chúng. Mặt khác cần tăng cường cả về lá»±c lượng lẫn quyền lá»±c của các các ngành Quản lý thị trường, Thanh tra khoa học công nghệ, Công an, Biên phòng, Hải quan... cho phép các lá»±c lượng này chức năng Ä‘iều tra để có thể kịp thời phát hiện sai phạm thay cho những cuá»™c thanh tra có báo trÆ°á»›c cho các cây xăng để các cây xăng kịp thời đối phó. Thêm nữa, cần sá»›m tăng các chế tài xá»­ phạt và tăng cường sá»­ dụng các chế tài pháp luật, mạnh dạn Ä‘Æ°a các hành vi gian dối vá»›i khách hàng ra xét xá»­ theo quy định của Bá»™ luật Hình sá»±. Đó chính là những biện pháp hữu hiệu để ngăn chặn tệ nạn gian lận trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu.

Nguồn tin: Anninhthudo