Theo Bá»™ Kế hoạch - Đầu tÆ°, chi phí khai thác dầu thô ở VN dao Ä‘á»™ng từ mức 30 đến 70 USD/thùng trong khi giá dầu thô thế giá»›i Ä‘ang xoay quanh mức 55 USD/thùng. Xuất khẩu dầu thô, nguồn thu lá»›n của ngân sách Ä‘ang giảm lãi, thậm chí có những thùng Ä‘ã lá»—.

Bối cảnh này Ä‘ang đặt VN trÆ°á»›c câu hỏi, tăng sản lượng khai thác để bù vào khoản hụt thu ngân sách hay giảm sản lượng để không lãng phí tài nguyên. Thanh Niên Ä‘ã có cuá»™c trao đổi vá»›i ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên ChÆ°Æ¡ng trình giảng dạy kinh tế Fulbright xung quanh vấn đề này.

Tăng thu "nguồn khác" không dá»…

* Quan Ä‘iểm của ông thế nào về đề xuất VN nên tạm ngÆ°ng khai thác hoặc khai thác để dá»± trữ chứ không xuất khẩu để tránh lá»— hoặc bán rẻ tài nguyên quý này?

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn

- Nếu Ä‘ây là má»™t quyết định kinh tế hay chỉ là quyết định tài chính ở góc Ä‘á»™ doanh nghiệp (DN) khai thác dầu thì câu trả lời tÆ°Æ¡ng đối Ä‘Æ¡n giản. Theo Ä‘ó, DN phải xác định xem họ Ä‘ang ở Ä‘iểm hòa vốn hay Ä‘iểm Ä‘óng cá»­a để quyết định việc tiếp tục hay ngÆ°ng khai thác. Nếu giá dầu xuống thấp hÆ¡n chi phí khai thác trung bình nhÆ°ng cao hÆ¡n chi phí biến đổi thì DN bị lá»— nhÆ°ng vẫn nên tiếp tục khai thác vì nhÆ° vậy sẽ giảm lá»— hÆ¡n so vá»›i khi ngÆ°ng khai thác. Ngược lại, nếu giá dầu xuống quá thấp, thậm chí thấp hÆ¡n so vá»›i phí khai thác thì giải pháp tốt hÆ¡n là nên ngÆ°ng khai thác. Câu chuyện Ä‘óng cá»­a các mỏ dầu cÅ©ng không xa lạ gì khi giữa thập niên 1980, giá dầu thế giá»›i xuống rất thấp, có lúc chỉ còn 14 USD/thùng Ä‘ã khiến hÆ¡n 15.000 giếng khoan dầu ở Mỹ ngÆ°ng hoạt Ä‘á»™ng.

Tuy nhiên, ở Ä‘ây không Ä‘Æ¡n thuần là khía cạnh tài chính DN mà còn nhiều vấn đề phức tạp khác nữa vượt ngoài tầm quyết định của các DN khai thác dầu. Đó là vấn đề nguồn thu ngân sách hiện cÅ©ng Ä‘ã tÆ°Æ¡ng đối eo hẹp do tình hình kinh tế còn khó khăn, Ä‘ó là vấn đề tăng trưởng kinh tế cho những thời khắc cuối năm gắn vá»›i các mục tiêu Chính phủ Ä‘ã đặt ra.

Tá»· trọng thu từ dầu thô trong tổng thu ngân sách so sánh thá»±c tế và dá»± toán. Nguồn: Theo số liệu của Bá»™ Tài chính - Ảnh: Đ.N.T
* Đặt trường hợp chúng ta tạm thời ngÆ°ng xuất khẩu dầu thô, Ä‘iều gì sẽ xảy ra, thÆ°a ông?
- Tá»· trọng thu từ dầu thô trong tổng thu ngân sách (gồm thu ná»™i địa, thu ngoại thÆ°Æ¡ng, thu từ dầu thô, và thu viện trợ) của VN hiện xấp xỉ 20% và Ä‘ang có xu hÆ°á»›ng tăng lên trong những năm gần Ä‘ây. Đáng nói là tá»· trọng này theo số liệu quyết toán thường cao hÆ¡n so vá»›i dá»± toán rất nhiều. Điều này cho thấy sá»± phụ thuá»™c ngày càng lá»›n của nguồn thu ngân sách vào khai thác dầu thô, Ä‘i ngược lại xu hÆ°á»›ng cải cách thuế khóa của các nÆ°á»›c trên thế giá»›i cÅ©ng nhÆ° chính lá»™ trình cải cách thuế mà VN Ä‘ã đề ra.

Giảm sản lượng, tránh bán rẻ dầu thô - ảnh 3

Dá»± toán ngân sách 2015 dù Ä‘ã được Quốc há»™i thông qua nhÆ°ng vẫn có thể xem xét Ä‘iều chỉnh cho phù hợp vá»›i bối cảnh má»›i về giá dầu, cÅ©ng nhÆ° những tác Ä‘á»™ng của nó lên khả năng phục hồi nền kinh tế

Giảm sản lượng, tránh bán rẻ dầu thô - ảnh 4

Chính vì phụ thuá»™c lá»›n nhÆ° vậy nên khi giá dầu thế giá»›i giảm sâu Ä‘ã ảnh hưởng rất lá»›n đến cân đối ngân sách trong năm nay và có nguy cÆ¡ cả năm sau. Mức trần bá»™i chi ngân sách mà Quốc há»™i đề ra cho năm nay là 5,3% GDP Ä‘ã là má»™t mức quá cao so vá»›i sức chịu Ä‘á»±ng của nền kinh tế cÅ©ng nhÆ° tính bền vững của nợ công. Vì vậy, má»™t khả năng mà nhiều người e ngại là Chính phủ sẽ phải tăng nguồn cung để bù vào sá»± sụt giảm của giá dầu. Chính sách này Ä‘i ngược lại vá»›i chính sách hợp lý ở góc Ä‘á»™ DN mà chúng ta Ä‘ã nói ở trên, tức là khi giá dầu giảm, DN sẽ phải giảm sản lượng hoặc thậm chí ngÆ°ng hoạt Ä‘á»™ng.

Còn nếu Chính phủ quyết định không giảm sản lượng khai thác, vẫn duy trì mức sản lượng dá»± kiến thì chắc chắn nguồn thu ngân sách từ dầu sẽ phải giảm, khi Ä‘ó sẽ phải bù đắp từ các nguồn thu khác. Trong Ä‘iều kiện kinh tế hiện nay, việc tăng thu từ các nguồn khác cÅ©ng không dá»… dàng, hÆ¡n nữa chính sách này sẽ càng bóp chết nền kinh tế vốn Ä‘ã rất ốm yếu và Ä‘ang cần sá»± há»— trợ của Chính phủ.
Tăng giá Ä‘iện không hợp cả lý và tình

* Còn những hiệu ứng tích cá»±c từ việc nhập khẩu xăng dầu rẻ hÆ¡n, liệu nó có thể bù được cho phần thất thu từ xuất khẩu dầu thô giá rẻ không?
- Đúng thế, việc giá dầu giảm hiện nay có thể sẽ tạo hiệu ứng tích cá»±c lên nền kinh tế, kích thích nền kinh tế gia tăng chi tiêu nhờ hiệu ứng thu nhập (income effect). Khi Ä‘ó, Chính phủ kỳ vọng sẽ có thêm nguồn thu từ các khoản thuế khác nhÆ° thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt, hay thậm chí là thuế nhập khẩu. Tuy nhiên, Ä‘iều này chỉ có thể đạt được má»™t khi giá xăng trong nÆ°á»›c được Ä‘iều chỉnh linh hoạt và tÆ°Æ¡ng thích vá»›i giá thế giá»›i. Đồng thời phải tạo Ä‘iều kiện để cho giá cả trên các thị trường hàng hóa khác cÅ©ng linh hoạt Ä‘iều chỉnh theo giá xăng dầu nhÆ° giá cÆ°á»›c vận tải (hàng không, taxi...); giá nguyên vật liệu đầu vào dùng cho sản xuất. Ngay cả giá Ä‘iện cÅ©ng phải được Ä‘iều chỉnh linh hoạt, không chỉ đối vá»›i nguồn nhiệt Ä‘iện dầu hay tuabin khí chạy khí, dầu DO mà cả thủy Ä‘iện hay nhiệt Ä‘iện than (do hàng hóa có tính thay thế). Nhìn ở góc Ä‘á»™ này, việc đề xuất xin tăng giá Ä‘iện của EVN hiện nay không hợp lý lẫn tình.

* TrÆ°á»›c mắt, theo ông các nhà Ä‘iều hành trong nÆ°á»›c phải làm gì để đối phó vá»›i việc này?

- Theo tôi, việc lập dá»± toán ngân sách phải tính đến nhiều kịch bản về giá dầu, kể cả tình huống xấu nhất và tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i nó là các kế hoạch về phân bổ chi tiêu ngân sách khác nhau theo các thứ tá»± Æ°u tiên. Dá»± toán ngân sách 2015 dù Ä‘ã được Quốc há»™i thông qua nhÆ°ng vẫn có thể xem xét Ä‘iều chỉnh cho phù hợp vá»›i bối cảnh má»›i về giá dầu, cÅ©ng nhÆ° những tác Ä‘á»™ng của nó lên khả năng phục hồi nền kinh tế. Ngân sách cÅ©ng nên lập má»™t quỹ bình ổn ngân sách tá»± Ä‘á»™ng theo giá dầu. Theo Ä‘ó trong những thời kỳ thuận lợi nhÆ° giá dầu tăng, phần thu tăng thêm sẽ bổ sung vào quỹ chứ không nên tăng chi. Còn trong thời kỳ không thuận lợi, khi giá dầu giảm, quỹ bình ổn ngân sách tá»± Ä‘á»™ng sẽ dùng để bù đắp cho những khoản thu thiếu hụt Ä‘ó. Quỹ này nên được giao cho Quốc há»™i quản lý thay vì Chính phủ.

Ở góc Ä‘á»™ các DN xuất khẩu dầu, việc sá»­ dụng các công cụ phái sinh chẳng hạn nhÆ° hợp đồng kỳ hạn sẽ giúp giảm được rủi ro do giá dầu biến Ä‘á»™ng.

Nguồn tin: Thanhnien