Việc tăng giá bán lẻ xăng thêm 590 đồng/lít của các doanh nghiệp ngay khi kỳ nghỉ Tết Nguyên Ä‘án chuẩn bị kết thúc khiến dÆ° luận tiếp tục dấy lên mối quan ngại: Liệu có hiện tượng các nhà nhập khẩu đầu mối, tận dụng sá»± thông thoáng, cởi mở của Nghị định 84 để trông nhìn nhau, nhanh chóng Ä‘iều chỉnh tăng giá bán lẻ xăng dầu má»—i khi thị trường thế giá»›i có biến Ä‘á»™ng, khiến Ä‘ông đảo người tiêu dùng là đối tượng chịu thiệt thòi hÆ¡n cả.

Má»™t tháng tăng hai lần

Có hiệu lá»±c từ 15/12/2009, Nghị định 84/CP (thay thế Nghị định 55/CP về kinh doanh xăng dầu) Ä‘ã giao quyền tá»± quyết định giá bán lẻ xăng dầu cho doanh nghiệp (DN) thá»±c hiện theo cÆ¡ chế thị trường. Từ thời Ä‘iểm này, DN được Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°a ra mức giá má»›i, mà không cần phải chờ ý kiến cho phép của Liên Bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng nhÆ° trÆ°á»›c. Ngay trong ngày Nghị định 84 được áp dụng, Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) Ä‘ã hào hứng tuyên bố giảm 350 đồng/lít xăng và tăng 300 đồng/lít dầu diezel, nhÆ° minh chứng cho hiệu ứng tích cá»±c từ Nghị định vừa được thá»±c thi. Thế nhÆ°ng, chÆ°a đầy má»™t tháng sau Ä‘ó, ngày 14/1/2010, Petrolimex lại bất ngờ tăng giá xăng thêm 450 đồng/lít, tăng giá dầu diezel và dầu hỏa thêm 300 đồng/lít, dầu mazut cÅ©ng tăng từ 300 đến 400 đồng/kg.

Quyết định của Petrolimex lập tức tạo phản ứng dây chuyền, khiến các DN khác cÅ©ng buá»™c phải tăng (hoặc giảm giá) má»™t lượt. Petrolimex chiếm tá»›i 60% thị phần trong nÆ°á»›c, nên má»—i Ä‘á»™ng thái của "ông lá»›n" này đều được các DN còn lại dá»± Ä‘oán, trông chờ và cuối cùng là… thá»±c hiện theo.

Người tiêu dùng thất vọng vì giá xăng bất ngờ tăng khi kỳ nghỉ tết vừa kết thúc.

Ngày 21/2, Petrolimex lại là DN đầu tiên chủ Ä‘á»™ng tăng giá xăng thêm 590 đồng/lít. ChÆ°a đầy má»™t tháng, giá xăng Ä‘ã tăng trên 1.000 đồng/lít. NhÆ° vậy, giá xăng hiện tại (16.990 đồng/lít xăng A92 và 17.490 đồng/lít xăng A95) Ä‘ã gần bằng vá»›i mức giá ká»· lục 19.000 đồng/lít của tháng 7/2008. Tháng 7/2008, giá dầu thô trên thị trường thế giá»›i cÅ©ng ở đỉnh Ä‘iểm 140 USD/thùng. Hiện tại giá dầu thô Ä‘ang xê dịch ở mức 79 đến 80 USD/thùng. Trong khi Ä‘ó, từ 1/2, Bá»™ Tài chính Ä‘ã giảm thuế nhập khẩu thêm từ 5 đến 10% vá»›i nhiều mặt hàng xăng dầu. Khung thuế trần cao nhất của các mặt hàng xăng chỉ còn 30%, thay vì 40% nhÆ° cÅ©.

Chỉ tăng, quên giảm?

Nghị định 84 Ä‘ã thêm má»™t bÆ°á»›c cải tiến, chuyển kinh doanh xăng dầu sang cÆ¡ chế thị trường, theo sát diá»…n biến của mặt bằng giá thế giá»›i, giảm dần sá»± bù lá»— của Nhà nÆ°á»›c, tăng quyền chủ Ä‘á»™ng cho DN. Lâu nay, người tiêu dùng luôn đồng hành cùng các DN xăng dầu, chia sẻ khó khăn vá»›i DN nhập khẩu vào những thời Ä‘iểm giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng bất lợi nhất. Thế nhÆ°ng, thời gian qua, nhất là từ khi Nghị định 84 Ä‘i vào cuá»™c sống, người tiêu dùng vẫn thấy, DN nhập khẩu nhanh nhạy trong chuyện tăng hÆ¡n là giảm giá xăng theo sát vá»›i giá thế giá»›i. Cụ thể, trÆ°á»›c Tết Nguyên Ä‘án, lúc giá thế giá»›i liên tục giảm, giá xăng dầu trong nÆ°á»›c lẽ ra phải giảm theo. NhÆ°ng DN vẫn lấy lý do cần… bù lá»— nên chần chừ, chậm chá»…. Và hệ quả, giá dầu thô thế giá»›i lại vào chu kỳ tăng. Không chậm chá»…, DN Ä‘ã vá»™i vàng tăng ngay giá bán lẻ trong nÆ°á»›c.

Theo TS Nguyá»…n Minh Phong - Viện Nghiên cứu kinh tế xã há»™i Hà Ná»™i, vẫn rất khó để xác định mức lãi hay lá»— của DN xăng dầu khi các thông số liên quan đến cách tính giá xăng được Ä‘Æ°a ra còn khá mÆ¡ hồ, thiếu định lượng. HÆ¡n nữa, xăng dầu luôn được tiêu thụ vá»›i số lượng lá»›n nên lãi ròng má»™t lít dẫu chỉ vài trăm đồng nhỏ, con số lợi nhuận khi được nhân lên cÅ©ng Ä‘ã rất khổng lồ. Rõ ràng, DN chÆ°a tá»± giác khi không Ä‘Æ°a ra quyết định giảm giá xăng Ä‘úng lúc, gây thiệt hại cho người tiêu dùng. Điều này sẽ là gánh nặng đặt lên vai các cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, khi cần tăng cường hÆ¡n nữa sá»± giám sát đối vá»›i các DN quanh việc Ä‘iều hành giá xăng dầu. Hoặc chí ít, DN cÅ©ng cần giải thích rõ ràng, cụ thể hÆ¡n về lý do tăng (kể cả giảm giá), chứ không chỉ là những cái gạch đầu dòng chung chung: giá dầu thế giá»›i tăng và biến Ä‘á»™ng tá»· giá ngoại tệ..

cand