Nghị định 84/2009 của Chính phủ quy định, nếu các yếu tố cấu thành biến Ä‘á»™ng làm cho giá cÆ¡ sở giảm so vá»›i giá bán lẻ hiện hành, thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối phải giảm giá bán lẻ tÆ°Æ¡ng ứng.

Chế tài "cho vui"?

Điều 27, Nghị định 84 của Chính phủ quy định rõ rằng: Chỉ trường hợp các yếu tố cấu thành làm giá cÆ¡ sở giảm trên 12% so vá»›i giá bán hiện hành, các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối má»›i phải xin phép các cÆ¡ quan thẩm quyền để áp dụng các biện pháp Ä‘iều tiết nhÆ°: Điều chỉnh thuế nhập khẩu, Quỹ Bình ổn giá... Trường hợp giá giảm dÆ°á»›i 12% doanh nghiệp phải giảm giá dÆ°á»›i sá»± giám sát của cÆ¡ quan quản lý.

CÅ©ng trong bản tin giá xăng dầu phát hành ngày 4/7, Tổng công ty xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) cho biết, tại thị trường Singapore, trừ dầu Mazut FO 180cst tăng 1,49% so vá»›i tháng 5/2011 còn lại tất cả các nhóm xăng dầu đều giảm giá so vá»›i mức trung bình tháng 5. Đặc biệt, mặt hàng xăng RON 92, giá trung bình tháng 6 là 117,86 USD/thùng, giảm 6,63% so vá»›i giá trung bình tháng 5. Nếu cá»™ng tích luỹ cả mức giảm của tháng 5, thì giá xăng dầu tại thị trường Singapore (thị trường nhập khẩu xăng dầu chính của Việt Nam) còn giảm sâu hÆ¡n nữa so vá»›i mức giá tại thời Ä‘iểm tăng giá bán lẻ xăng dầu trong nÆ°á»›c ngày 29/3. ChÆ°a kể, giá tất cả các mặt hàng xăng dầu tại thị trường Singapore trong tháng 5 đều giảm so vá»›i mức trung bình tháng 4: Xăng RON 92, giảm 1,27%; giảm sâu nhất là dầu diesel 0,05S vá»›i mức 8,32%.

Thế nhÆ°ng gần 2 tháng nay, khi giá xăng dầu Ä‘ã giảm và giữ mức ổn định thấp hÆ¡n nhiều so vá»›i thời Ä‘iểm tăng giá xăng dầu trong nÆ°á»›c gần Ä‘ây nhất (29/3), các doanh nghiệp đầu mối vẫn không có Ä‘á»™ng tÄ©nh gì về giá bán lẻ. Câu hỏi đặt ra là, vá»›i những quy định hiện hành, liệu Ä‘ã có thể xem xét hành vi vi phạm về giá? Tại Nghị định 84/2009, Điều 31, Khoản 1 quy định các "Hành vi vi phạm của thÆ°Æ¡ng nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu", trong Ä‘ó có mục k: "Tăng, giảm giá bán không Ä‘úng quy định tại Điều 27 Nghị định này hoặc có hành vi liên kết Ä‘á»™c quyền về giá". Chế tài xá»­ lý quy định tại Điều 32 của Nghị định này là: "ThÆ°Æ¡ng nhân kinh doanh xăng dầu vi phạm các quy định tại Nghị định này, tuỳ theo mức Ä‘á»™ vi phạm, bị xá»­ lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sá»± theo quy định của pháp luật hiện hành". NhÆ° vậy rõ ràng là không thiếu quy định và chế tài xá»­ lý các hành vi vi phạm về giá.

Giám sát "cho có"?!

CÅ©ng ngay tại Nghị định 84, Điều 29 về trách nhiệm của các bá»™, tại Khoản 2 quy định: "Bá»™ Tài chính kiểm tra, giám sát thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối thá»±c hiện các quy định tại Điều 26 (quy định về Quỹ Bình ổn giá - PV) và Điều 27 (quy định về Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu - PV) Nghị định này". NhÆ° vậy Nghị định 84 Ä‘ã quy định rất rõ ràng, chế tài xá»­ lý và cÆ¡ chế giám sát, Ä‘Æ¡n vị giám sát các vi phạm về giá. Nếu thừa nhận doanh nghiệp ngang nhiên vi phạm Nghị định thì liệu có phải xem xét trách nhiệm của Bá»™ Tài chính trong việc kiểm tra, giám sát của mình?!

Nhiều chuyên gia Ä‘ã cho rằng, Nghị định 84 Ä‘ã đạt bÆ°á»›c tiến quan trọng trong việc minh bạch hoá giá xăng dầu vá»›i việc công bố cách tính giá cÆ¡ sở. Tuy nhiên, bất cứ Nghị định hay má»™t quy định pháp luật nào khác đều phụ thuá»™c vào yếu tố con người khi Ä‘Æ°a vào thá»±c thi. Vá»›i 11 doanh nghiệp xăng dầu đầu mối và má»™t tổ Ä‘iều hành giá xăng dầu, những Ä‘òi hỏi về tính minh bạch trong cÆ¡ cấu giá thành đầu vào cÅ©ng nhÆ° cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá là hoàn toàn có thể Ä‘áp ứng. Tuy nhiên, cho đến nay, người ta vẫn chÆ°a thấy Ä‘iều Ä‘ó. Sá»± thiếu minh bạch về thông tin sẽ hậu thuẫn cho sá»± Ä‘á»™c quyền về giá.