Nhìn lại kết cấu giá xăng dầu năm 2012, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Há»™i đồng Quản trị Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) phân tích: Giá bình quân của thế giá»›i đối vá»›i mặt hàng xăng chỉ tăng 3% so vá»›i 2011, nhÆ°ng giá xăng bình quân trong nÆ°á»›c lại tăng 11%, Ä‘iều này phải giải thích bằng cách thức khác. Trong công thức giá của Nghị định 84 quy định rất minh bạch các cấu thành yếu tố giá, trong Ä‘ó có vấn đề về thuế, tá»· giá, giá quốc tế. Ba dữ kiện này cùng “chạy” cả thì rõ ràng ảnh hưởng đến giá cuối cùng.

Ổn định thuế sẽ khắc phục xăng tăng nhanh, giảm chậm (ảnh minh họa)

Nhấn mạnh mấu chốt quan trọng nằm ở khâu thu thuế xăng dầu, ông Bảo chỉ rõ: Việc tổ chức vận hành thuế, trong suốt thời gian dài, thiên về bình ổn giá, nghÄ©a là giá thế giá»›i cao thì Ä‘iều chỉnh hạ thuế, để giá bán thấp, thậm chí nhiều thời Ä‘iểm thuế về bằng 0%, Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên giá bán sẽ không theo xu thế thế giá»›i, chỉ tăng vừa phải. Chứng tỏ Chính phủ và Bá»™ Tài chính quan tâm bình ổn giá và khi giá hạ thì Bá»™ Tài chính Ä‘iều chỉnh thuế, nhÆ°ng khi Ä‘iều chỉnh thuế tăng lên thì cÆ¡ há»™i hạ giá lại không còn.

Lấy ví dụ trong năm 2012, ông Bảo cho biết, gần nhÆ° thuế bằng 0% trong 6 tháng đầu năm và phải sá»­ dụng quỹ bình ổn giá để tránh giá xăng dầu tăng cao. Tất yếu đến nay, khi giá xăng dầu thế giá»›i hạ thì phải có thuế. Do Ä‘ó, “nếu nhìn cả chu trình dài, có vẻ không minh bạch”.

“Đây chính là bất cập trong cả 3 văn bản, từ Quyết định 187, Nghị định 55 và Nghị định 84, cả 3 đều không thá»±c hiện được Ä‘iều khoản về giá, các Ä‘iều khoản khác rất tốt. Những bức xúc của dÆ° luận về giá xăng dầu tăng nhanh giảm chậm là vì thế” - ông Bảo đặc biệt nhấn mạnh.

Để giải quyết vấn đề này, theo ông Bảo, phải thá»±c hiện Ä‘úng quy định ổn định thuế. Bởi vì các Nghị định đều nói thuế phải ổn định. Mục tiêu thứ nhất của thuế là nguồn thu ngân sách chính, mục tiêu tiếp theo má»›i là giá. Còn thời gian Ä‘iều chỉnh 30 ngày, tính ổn định cao hÆ¡n, 10 ngày sẽ nhanh hÆ¡n.  Vá»›i doanh nghiệp, ông Bảo cho rằng, khoảng thời gian này không quan trọng, vì liên quan đến dá»± trữ lÆ°u thông. Nếu quy định 10 ngày doanh nghiệp phải dá»± trữ 30 ngày thì 20 ngày giá nằm trong tồn kho nhà nÆ°á»›c phải có cÆ¡ chế xá»­ lý.

“Quy định 10, 20, 30 ngày phụ thuá»™c hoàn toàn vào mục tiêu của chúng ta chứ không liên quan đến việc giá lên hay xuống. Nếu chúng ta ổn định thuế thì tôi đảm bảo dù có 30 ngày, giá sẽ tăng má»™t chiều và sau Ä‘ó sẽ giảm Ä‘úng theo liều lượng thời gian. Nếu ta không Ä‘ánh giá kỹ Ä‘iều này, có lẽ có sá»­a đổi Nghị định cÅ©ng không giải quyết được và má»™t thời gian sau sẽ lại ghi nhận hiện tượng tăng nhanh, giảm chậm”- ông Bảo lÆ°u ý.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú lại cho rằng, “nếu giữ mức thuế cố định hoặc thu thuế tuyệt đối thì lợi cho Bá»™ Tài chính, Nhà nÆ°á»›c thì không có chuyện duy trì giá xăng dầu thấp nhÆ° 2 năm qua. Vì vậy, trong khung thuế xăng dầu từ 0-40%, chúng ta Ä‘ã duy trì mức thuế rất thấp hàng năm và má»›i Ä‘ây nâng lên 5-10%, cứ giữ thuế xăng ổn định tuyệt đối thì thời gian qua giá xăng dầu dù được bình ổn sẽ cao hÆ¡n nhiều”.

Cân nhắc chu kỳ tính giá xăng dầu trong 15 ngày

DÆ° luận cho rằng, cÆ¡ chế giá xăng dầu hiện hành khiến lợi ích của doanh nghiệp, nhà nÆ°á»›c và người tiêu dùng bị xung Ä‘á»™t. Khi giá cả thế giá»›i xuống thấp, lợi ích của người tiêu dùng bị xâm hại, ngược lại khi giá cả thế giá»›i lên cao thì lợi ích của nhà nÆ°á»›c lại bị thiệt hại.

Về ná»™i dung này, ông Nguyá»…n Anh Tuấn, Phó Cục trưởng phụ trách Cục quản lý giá Bá»™ Tài chính, cho biết: giá xăng dầu phải thá»±c hiện theo nguyên tắc theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, thá»±c hiện các quy định của pháp luật, trong Ä‘ó có các Nghị định của Chính phủ. Hiện chúng ta Ä‘ang thá»±c hiện theo Nghị định 84. Giá xăng dầu cÆ¡ sở tính theo giá xăng dầu thành phẩm, chứ không phải dá»±a trên giá dầu thô.

Sở dÄ© nhiều khi giá thế giá»›i lên, xuống, nhÆ°ng giá trong nÆ°á»›c không Ä‘iều chỉnh kịp thời, theo ông Tuấn, do Ä‘ang tính giá trong 30 ngày nên phải chờ đủ thời gian quy định để tính giá bán lẻ. Cách tính này, ông Tuấn cho rằng “hÆ¡i dài so vá»›i tín hiệu thị trường thế giá»›i. “Chu kỳ tính giá cần ngắn hÆ¡n 30 ngày để không lá»—i thời so vá»›i tín hiệu thị trường. Tuy nhiên, nếu tính chu kỳ 10 ngày thì hÆ¡i ngắn, sẽ ảnh hưởng tá»›i vấn đề lÆ°u thông. Do vậy, xác định lÆ°u thông phải dài hÆ¡n và còn liên quan đến an ninh năng lượng. Có lẽ giảm chu kỳ tính giá Ä‘á»™ 15 ngày” - ông Tuấn giải thích.

Giải thích má»™t trong những vÆ°á»›ng mắc trong việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu trong nÆ°á»›c so vá»›i giá thế giá»›i, Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú cho biết, có liên quan đến việc dá»± trữ xăng dầu. Do nguồn lá»±c Nhà nÆ°á»›c có hạn, dá»± trữ không nhiều nên phải giao nhiệm vụ dá»± trữ cho doanh nghiệp trong 30 ngày. Do vậy, chỉ có hai cách, giảm dá»± trữ 15 ngày và Ä‘iều hành giá trong 15 ngày. Nếu không Nhà nÆ°á»›c phải bỏ tiền ra để bù 15 ngày còn lại. Đây là bài toán giải quyết má»™t vấn đề.