TS Nguyá»…n Ngọc SÆ¡n, ĐH Kinh tế-Luật TP.HCM, cho rằng cụm từ “DN xăng dầu được trao quyền định giᔠđược báo chí đề cập nhiều suốt thời gian qua Ä‘ã làm cho người dân hiểu rằng giá xăng dầu liên tục tăng là do DN, cụ thể là Petrolimex Ä‘á»™c quyền. Trên thá»±c tế, nhìn vào quyền hạn của Tổ giám sát liên ngành giá xăng dầu (Tổ giám sát) cho thấy các mức giá áp dụng vừa qua đều có sá»± “can thiệp” của tổ này, DN vẫn chỉ dừng ở quyền đề xuất giá.

Nhà nÆ°á»›c vẫn còn định giá xăng?

. NhÆ° vậy, quan Ä‘iểm của ông về Tổ giám sát này nhÆ° thế nào?

 

+ TS Nguyá»…n Ngọc SÆ¡n: Chúng ta phải thừa nhận rằng thị trường xăng dầu còn khiếm khuyết rất nhiều về cạnh tranh giá do Petrolimex còn thống lÄ©nh thị trường. Tuy nhiên, vá»›i việc tồn tại Tổ giám sát kiểu “hành chính hóa” nhÆ° hiện nay thì cÆ¡ chế định giá xăng dầu rõ ràng là có vấn đề, không thể nói Ä‘ã hoàn toàn buông theo thị trường.

Tôi cho rằng Ä‘ã là Tổ giám sát thì phải Ä‘úng vá»›i bản chất của giám sát, chỉ lấy thông tin, kiểm tra mức tính toán, đề xuất của DN Ä‘úng chÆ°a, hợp lý chÆ°a? Hợp lý hay không cÅ©ng phải công khai toàn bá»™ thông số cho người dân và các cÆ¡ quan có thẩm quyền biết để cùng giám sát. Trong khi hiện nay, mặc dù DN được trao quyền quyết định về giá nhÆ°ng Tổ giám sát vẫn can thiệp, nhÆ° vậy dá»… nảy sinh cÆ¡ chế xin - cho và dÄ© nhiên chÆ°a theo thị trường.

. NhÆ°ng khi thị trường còn khiếm khuyết về tính cạnh tranh thì việc trao quyền lá»›n cho Tổ giám sát cÅ©ng là cách để Nhà nÆ°á»›c kiểm soát giá mặt hàng này?

+ Vấn đề mà xã há»™i Ä‘ang quan tâm là giá xăng tăng nhiều mà giảm rất ít. Nếu thả nổi thị trường thì phải sòng phẳng. Đằng này, khi giá thế giá»›i giảm thì DN được sá»± đồng ý của cÆ¡ quan quản lý giá lại có đủ lý do để giảm giá nhỏ giọt, nào là phải tăng thuế bù ngân sách, DN tồn kho nhiều…

Vá»›i bối cảnh thị trường cạnh tranh chÆ°a mạnh thì việc trao hoàn toàn quyền định giá cho DN chÆ°a phải là cách hay. NhÆ°ng nếu cứ tồn tại má»™t thị trường ná»­a vời nhÆ° hiện nay cÅ©ng không ổn. Có thể việc Tổ giám sát đồng ý vá»›i đề xuất tăng giá là hình thức hợp pháp hóa các mức giá Ä‘á»™c quyền mà DN tạo ra. Khi Ä‘ó, không thể lấy Luật Cạnh tranh “xá»­” DN nếu định giá sai vì giá Ä‘ó Ä‘ã được coi là hợp pháp. ChÆ°a kể, hiện nay trong Tổ giám sát có sá»± tham gia của đại diện Cục Quản lý Cạnh tranh. NhÆ° thế, Cục Quản lý Cạnh tranh cÅ©ng không còn Ä‘á»™c lập để giám sát thị trường.

Cho nên Ä‘i đến tận cùng câu chuyện này là phải minh bạch cÆ¡ cấu giá và cần có giám sát của cả xã há»™i.

Xếp hàng đổ xăng trÆ°á»›c giờ tăng giá vừa qua tại TP.HCM. Ảnh: HTD

Giám sát thì phải Ä‘á»™c lập

. Vậy thành phần và cÆ¡ chế vận hành của Tổ giám sát này theo ông nên nhÆ° thế nào?

+ Ý nghÄ©a của việc có má»™t tổ giám sát là thay người tiêu dùng kiểm chứng, giám sát DN. Về cÆ¡ chế và thành phần của Tổ giám sát, tôi ủng há»™ yếu tố vẫn có người có chức vụ trong cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c nhằm đảm bảo cái “uy” đối vá»›i DN, đồng thời phải có các chuyên gia Ä‘á»™c lập am hiểu về kinh doanh xăng dầu để phản biện khi cần thiết. Ngoài ra, cần có thêm cÆ¡ chế giám sát cạnh tranh, trong Ä‘ó cÆ¡ quan quản lý cạnh tranh sẽ giám sát DN thống lÄ©nh thị trường. Tất nhiên, để giám sát được thì cÆ¡ quan quản lý cạnh tranh phải Ä‘á»™c lập vá»›i DN chứ không thể tham gia Tổ giám sát và can thiệp vào giá nhÆ° hiện nay.

. Vậy còn vấn đề minh bạch, Tổ giám sát sẽ phải công khai nhÆ° thế nào?

+ Nếu Tổ giám sát thống nhất phÆ°Æ¡ng án tăng giá của DN xăng dầu thì phải giải thích vá»›i người dân tại sao lại chấp nhận đề xuất Ä‘ó? Tại sao không phải là mức giá khác? Lý giải vá»›i người dân mức giá nhập khẩu mà DN xăng dầu Ä‘ang nhập có phải là mức nhập tốt nhất không?

Những câu hỏi Ä‘ó nhằm mục Ä‘ích minh bạch giá xăng, cả xã há»™i cùng giám sát. Khi Ä‘ó, cÆ¡ cấu giá xăng sẽ công khai, từng hợp đồng nhập khẩu của DN được Ä‘Æ°a ra, nêu cụ thể nhập thời Ä‘iểm nào, số lượng ra sao, mức giá… TrÆ°á»›c khi tăng, hàng tồn kho bao nhiêu, sau Ä‘ó tính các chi phí cùng mức tăng của giá thế giá»›i, tổng cá»™ng lại sẽ ra con số phải tăng hoặc giảm. Công khai các con số cụ thể nhÆ° vậy nhằm cân đối hài hòa lợi ích của Nhà nÆ°á»›c, người dân và DN.

. Nếu minh bạch Ä‘Æ¡n giản nhÆ° vậy thì lại trở về câu chuyện minh bạch cÆ¡ cấu giá xăng mà từ trÆ°á»›c tá»›i nay DN vẫn tuyên bố là sẽ công khai?

+ Đúng. Điều này chúng ta Ä‘ã nói từ lâu rồi. Tất cả vẫn hÆ°á»›ng về làm sao để má»™t người dân bình thường có thể hiểu được cÆ¡ cấu giá xăng, phân tích từng chi phí và nắm được biến Ä‘á»™ng giá thế giá»›i. Chỉ khác má»™t Ä‘iều là lần này Tổ giám sát Ä‘á»™c lập sẽ đại diện cả xã há»™i để giám sát cÆ¡ cấu giá Ä‘ó và công bố cho người dân.

Từ trÆ°á»›c đến nay, các cÆ¡ quan quản lý loay hoay Ä‘i tìm má»™t cÆ¡ chế giá cho mặt hàng xăng. Thá»±c ra, không có má»™t cÆ¡ chế nào hoàn hảo cả. Có chăng là cÆ¡ chế Ä‘ó đảm bảo tính minh bạch. Minh bạch từ con số đến con người. Nếu nhìn từ góc Ä‘á»™ Ä‘ó, không có gì hÆ¡n là cần thiết phải khởi Ä‘á»™ng lại vấn đề minh bạch.

. Xin cảm Æ¡n ông.