Quy luật bất di bất dịch về quản lý giá trong cÆ¡ chế thị trường là sản phẩm nào còn Ä‘á»™c quyền thì Nhà nÆ°á»›c phải định giá

PGS-TS Ngô Trí Long, Viện Nghiên cứu Khoa học thị trường giá cả (Bá»™ Tài chính):

Còn Ä‘á»™c quyền thì không thể để doanh nghiệp tá»± định giá

Theo cÆ¡ chế thị trường, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu được tá»± chủ về giá và tá»± chịu trách nhiệm về hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh của mình. Cho nên các bá»™ đều Ä‘Æ°a ra các phÆ°Æ¡ng án khung để doanh nghiệp căn cứ Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ trong nÆ°á»›c.

NhÆ°ng hiểu nhÆ° vậy là chÆ°a hiểu Ä‘úng về sá»± vận hành của cÆ¡ chế thị trường. Quy luật bất di bất dịch về quản lý giá trong cÆ¡ chế thị trường là sản phẩm nào còn Ä‘á»™c quyền thì Nhà nÆ°á»›c phải định giá. Chỉ sản phẩm nào thá»±c sá»± có tính cạnh tranh má»›i để thị trường (doanh nghiệp, người tiêu dùng) tá»± quyết định.

Kinh doanh xăng dầu ở VN còn mang tính Ä‘á»™c quyền vì Petrolimex chiếm hÆ¡n 60% thị phần nên Nhà nÆ°á»›c phải định giá. Vậy kiểm soát giá thế nào? Nhà nÆ°á»›c định giá phải căn cứ vào giá vốn, chi phí hợp lý. Nếu còn Ä‘á»™c quyền mà để doanh nghiệp tá»± định giá là trái nguyên tắc quản lý giá. Bao giờ họ cÅ©ng Ä‘òi lãi rất cao, cả Nhà nÆ°á»›c và người tiêu dùng đều thiệt. Cần căn cứ vào tính chất, mức Ä‘á»™ Ä‘á»™c quyền của sản phẩm để có cách quản lý phù hợp.

Giảm Ä‘á»™c quyền trong kinh doanh xăng dầu bằng cách nào? Nếu chỉ cổ phần hóa Petrolimex thì không mấy ý nghÄ©a vì giả sá»­ có để tÆ° nhân nắm cổ phần chi phối thì Petrolimex vẫn chiếm thị phần chi phối. Việc phá thế Ä‘á»™c quyền bằng cách cho rất nhiều doanh nghiệp thuá»™c mọi thành phần kinh tế tham gia vào thị trường để cạnh tranh, ép giá thành xuống sát giá cả. Cần khuyến khích, tạo Ä‘iều kiện cho họ bằng cách ngoài Ä‘iều kiện kinh doanh, không quy định thêm các thủ tục hành chính phức tạp. Khi Ä‘ã phá thế Ä‘á»™c quyền, lúc Ä‘ó má»›i quay lại vấn đề để doanh nghiệp tá»± định giá nhÆ° cách mà hai bá»™ Ä‘ang bàn.

TS Nguyá»…n Minh Phong, Viện Nghiên cứu Phát triển kinh tế-xã há»™i Hà Ná»™i:

Bất cập giữa mục tiêu và phÆ°Æ¡ng án quản lý

Không khó để nhận ra những bất cập giữa mục tiêu và phÆ°Æ¡ng án cụ thể được đề xuất trong cÆ¡ chế quản lý giá xăng dầu theo dá»± thảo của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. Đó là 3 nút thắt chủ yếu.

Thứ nhất, cần xác định rõ và bóc tách giữa 2 nhiệm vụ khác hẳn nhau về bản chất là kinh doanh xăng dầu nhÆ° mục Ä‘ích tá»± thân của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu vá»›i việc dá»± trữ xăng dầu bảo đảm an ninh năng lượng nhÆ° má»™t mục tiêu chính trị quốc gia. Chính việc “mập mờ Ä‘ánh lận con Ä‘en” này là kẽ hở, là bình phong và cÆ¡ há»™i vàng khiến cho các công ty kinh doanh xăng dầu có nhiệm vụ dá»± trữ xăng dầu biện bạch, lạm dụng và tranh thủ “há»›t lãi, dồn lá»—” cho Nhà nÆ°á»›c, trì hoãn các Ä‘iều chỉnh giá cần thiết gây bức xúc xã há»™i.

Người dân đổ xăng tại cá»­a hàng Petrolimex ở TPHCM. Ảnh: T.THẠNH

Cần bổ sung trong dá»± thảo phần ná»™i dung má»›i về dá»± trữ xăng dầu Ä‘á»™c lập bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Nên giao việc dá»± trữ này cho ngành dá»± trữ quốc gia, hoặc bóc tách rõ ràng nhiệm vụ và các hạch toán có liên quan đến dá»± trữ xăng dầu khỏi hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu của ngành xăng dầu bằng các quy định bổ sung chặt chẽ, dá»… thá»±c hiện và kiểm tra.

Thứ hai, cần xác định được giá sàn và giá trần trên cÆ¡ sở phân nhóm Ä‘úng vai trò của từng nhân tố cấu thành giá bán lẻ xăng dầu. Giá cÆ¡ sở (giá vốn) mà dá»± thảo xác định chÆ°a phản ánh được giá gốc tối thiểu, tức giá sàn của giá bán lẻ xăng dầu trong nÆ°á»›c để làm căn cứ dá»± báo và Ä‘iều hành giá, bảo đảm Nhà nÆ°á»›c không bao giờ còn phải bù lá»— xăng dầu và người tiêu dùng cÅ©ng thoải mái chấp nhận giá bán lẻ xăng dầu.

NhÆ° vậy, doanh nghiệp sẽ định vị được khung giá bán sàn và trần má»™t cách tá»± Ä‘á»™ng, khách quan, giúp người tiêu dùng và doanh nghiệp dá»… định hÆ°á»›ng giá theo xu hÆ°á»›ng giá thế giá»›i và Nhà nÆ°á»›c vừa có nhiều công cụ can thiệp vào giá xăng dầu (thông qua Ä‘iều chỉnh mức các loại thuế, phí, tỉ giá, nghÄ©a vụ tài chính, lợi nhuận định mức và các tiêu chuẩn kỹ thuật khác cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu) vừa không còn phải bù lá»— cho kinh doanh xăng dầu nữa.

HÆ¡n nữa, việc này còn thúc đẩy cạnh tranh về giá trên cÆ¡ sở các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đẩy mạnh tiết kiệm chi phí mua và phân phối xăng dầu.

Thứ ba, cần cho phép tá»± Ä‘á»™ng Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu theo xu hÆ°á»›ng và cạnh tranh thị trường. Đồng thời tăng cường các chế tài Nhà nÆ°á»›c và giám sát xã há»™i. Dá»± thảo vẫn bị chi phối bởi quán tính theo cÆ¡ chế xin-cho cÅ© khi cố gắng thiết kế các mức tăng giảm và tần suất tăng giảm giá bán lẻ xăng dầu vá»›i má»™t loạt thủ tục hành chính khẳng định quyền lá»±c của ngành Công ThÆ°Æ¡ng và Tài chính...

HÆ¡n nữa, dá»± thảo còn chÆ°a quy trách nhiệm rõ ràng và cụ thể cho doanh nghiệp, Nhà nÆ°á»›c và các yếu tố khác trong quá trình tăng giảm giá bán lẻ xăng dầu, đặc biệt, chÆ°a có sá»± bảo đảm cho doanh nghiệp không phải chịu thiệt hại từ những lá»—i không phải do mình và cÅ©ng không được phép hưởng những khoản lợi không phải do công sức của mình. Điều này thể hiện đậm nét ở nguyên tắc “tù mù” nhất mà dá»± thảo nêu ra: “ Trường hợp các yếu tố cấu thành làm cho giá cÆ¡ sở giảm (hoặc tăng) đến 3% so vá»›i giá bán lẻ hiện hành thì doanh nghiệp được phép (hoặc phải) giữ ổn định giá”. Đây là má»™t kẽ hở lá»›n để doanh nghiệp hưởng đặc lợi.

TS Đinh SÆ¡n Hùng, Viện phó Viện Nghiên cứu Phát triển TPHCM:

Tách bạch khâu bán sỉ và lẻ

Vá»›i việc Petrolimex chiếm thị phần quá lá»›n nhÆ° lâu nay, làm sao tránh khỏi lÅ©ng Ä‘oạn thị trường, má»™t mình má»™t ngá»±a quyết định giá cả. ChÆ°a hết, vá»›i hệ thống cá»­a hàng bán lẻ rá»™ng khắp nên họ tá»± làm giá, không có đối thủ cạnh tranh. Vừa là nhà cung cấp vừa là nhà bán lẻ nên không tránh khỏi Ä‘á»™c quyền. Do Ä‘ó, cần phải tách riêng biệt khâu bán sỉ vá»›i bán lẻ má»›i mong có được giá tốt nhất đến tay người tiêu dùng.

Các phÆ°Æ¡ng án mà Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài chính Ä‘Æ°a ra cần phải xem xét lại, căn cứ vào Ä‘âu để có mức tăng giá 60%, 70% là quá lá»›n. Các con số phải được tính toán tỉ mỉ, rõ ràng có tính thuyết phục cao. Bao nhiêu là lời, bao nhiêu là lá»—. Tính toán sao cho doanh nghiệp có mức lời hợp lý nhÆ°ng mức lời này không được cao hÆ¡n lợi nhuận bình quân của nền kinh tế, cÅ©ng nhÆ° không gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

NLD