Dẫu sau Ä‘ó Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã đăng Ä‘àn thanh minh, rằng không có mâu thuẫn ấy, thì thá»±c tế Bá»™ Tài chính Ä‘ã thành lập Ä‘oàn kiểm tra tình hình kinh doanh xăng dầu tại 4 DN đầu mối. Và trong khi chờ kết quả kiểm tra của Ä‘oàn liên ngành này, thì cÅ©ng nên đặt câu hỏi: có cách nào để minh bạch được giá xăng dầu ?

Lùng nhùng lá»— - lãi

Tại há»™i thảo "Điều hành giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường" do Bá»™ Tài chính chủ trì hôm 20/9/2011, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Petrolimex Ä‘ã không bóc tách được vá»›i Bá»™ Trưởng Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ về các khoản lá»—, lãi của Petrolimex, trong tÆ° cách DN kinh doanh xăng dầu đầu mối chiếm thị phần lá»›n nhất. Ông Bảo giải thích: “Vì là má»™t cuá»™c há»™i thảo khoa học nên Petrolimex chỉ chuẩn bị ná»™i dung phù hợp vá»›i há»™i thảo, mà không chuẩn bị số liệu bóc tách, và cÅ©ng không có cÆ¡ há»™i giải thích rõ tại há»™i thảo”. Nói thế, nhÆ°ng ông Bảo lại nhá»› rất rõ, rằng từ đầu năm tá»›i nay, Petrolimex Ä‘ã lá»— 1.800 tá»· đồng. Và dá»± kiến kết thúc 9 tháng đầu năm Petrolimex sẽ lá»— 2.000 tá»· đồng vì phải bán xăng dầu thấp hÆ¡n giá cÆ¡ sở.

Sau buổi há»™i thảo này má»™t ngày, ông Bảo khẳng định tại cuá»™c họp báo khác, rằng, không có chuyện trÆ°á»›c khi tăng giá xăng, DN lãi 780 đồng/lít, cá»™ng thêm 300 đồng/lít lợi nhuận định mức nhÆ° thông báo của Bá»™ Tài chính.

Chứng minh cụ thể nhÆ° sau: trÆ°á»›c ngày 26/8 – tức là trÆ°á»›c khi giảm giá xăng dầu - thì giá xăng cÆ¡ sở Ä‘ã cao hÆ¡n giá bán là 178 đồng/lít. NhÆ° vậy, lấy 300 đồng lợi nhuận định mức trừ Ä‘i, DN chỉ lãi 122 đồng/lít xăng A92, dầu Diezel lãi 441 đồng/lít. “Không có chuyện DN lãi hÆ¡n 1.000 đồng /lít” – ông Bảo khẳng định.

Chuyện người đứng đầu Petrolimex hôm trÆ°á»›c má»›i phân trần không kịp chuẩn bị, nhÆ°ng hôm sau Ä‘ã rõ chi tiết DN của mình lá»— thế nào khiến dÆ° luận không đồng tình, thậm chí có người còn cho rằng... không Ä‘áng tin.

HÆ¡n nữa, chính ông VÆ°Æ¡ng Đình Huệ cho rằng, vá»›i kinh nghiệm làm kiểm toán nhiều năm, ông thuá»™c “nằm lòng” các số liệu lá»— lãi của DN. TrÆ°á»›c khi tham dá»± há»™i thảo, ông cÅ©ng Ä‘ã tham khảo các số liệu về nhập khẩu xăng dầu do ngành hải quan cung cấp. Và vì thế, việc người đứng đầu Petrolimex “không kịp” bóc tách các chi phí liên quan tá»›i lá»—, nếu không nói là quan liêu, thì cÅ©ng là sá»± vụng về trong ứng xá»­, hay là thái Ä‘á»™ tránh né, không trung thá»±c.

Chỉ có Ä‘iều, nếu Petrolimex lãi, thì Ä‘ó là lãi của DN, được Ä‘óng gói thành cổ phiếu bán cho công chúng. Còn nếu DN này lá»—, thì người tiêu dùng toàn xã há»™i và nhà nÆ°á»›c phải chung tay chia sẻ vá»›i Petrolimex. Cần nhắc lại, là vài chục nghìn tá»· đồng của quỹ bình ổn giá xăng dầu do người tiêu dùng toàn xã há»™i ứng trÆ°á»›c Ä‘ã bị tiêu sạch, má»›i “ghìm” được số lá»— nhÆ° “dá»± kiến” của Petrolimex công bố: khỏng 2000 tá»· cho 9 tháng đầu năm 2011.

Không chỉ là thời Ä‘iểm !

Nhiều ý kiến cho rằng, hoạt Ä‘á»™ng trích lập quỹ qua giá xăng dầu thời gian qua khiến người tiêu dùng chịu thiệt nhiều hÆ¡n lợi. Vì về bản chất, người tiêu dùng Ä‘ã phải mua xăng giá đắt hÆ¡n giá cÆ¡ sở để có nguồn trích lập quỹ. Sau Ä‘ó má»›i (có thể) được trả lại số tiền Ä‘ó khi mua xăng dầu bán vá»›i giá rẻ giá cÆ¡ sở (nhờ xả quỹ). Điều này cÅ©ng có nghÄ©a, chỉ DN kinh doanh xăng dầu má»›i được bảo đảm lợi ích trong trường hợp có quỹ há»— trợ bình ổn giá. Vì thá»±c tế là: suốt hai năm có quỹ bình ổn, giá xăng dầu không giảm, mà lại có xu hÆ°á»›ng tăng lên. Và Ä‘ây là lý do mà không ít ý kiến đặt vấn đề: có nên để quỹ bình ổn xăng dầu tồn tại (DĐDN Ä‘ã có bài viết: Bất ổn Quỹ bình ổn xăng dầu - số 75 ra ngày 21/9/2011).

Vậy thì cần phải minh bạch hoá thị trường xăng dầu theo cách nào ? TrÆ°á»›c tiên và then chốt là, phải giám sát được giá cÆ¡ sở của các DN nhập khẩu xăng dầu. Ông TrÆ°Æ¡ng Đình Tuyển – nguyên Bá»™ trưởng Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại – từng nhận xét: “Điều này không hề khó ! Giá nhập bao nhiêu, chi phí bao nhiêu, Nhà nÆ°á»›c cho lợi nhuận bao nhiêu phần trăm trên chi phí hoặc doanh thu hoàn toàn có thể nắm được, làm được”. Đặc biệt là “Ä‘iều Ä‘ó phải được công bố để dân biết” - ông Tuyển yêu cầu.

Cùng theo quan Ä‘iểm của ông Tuyển, thì Nhà nÆ°á»›c cần phải xóa bỏ vị thế Ä‘á»™c quyền trong kinh doanh xăng dầu của má»™t số DN. Tiếp Ä‘ó là phải tách khâu nhập khẩu, bán buôn xăng dầu vá»›i khâu bán lẻ, không để các DN này “làm tất, ăn cả” theo hình thức vừa nhập khẩu, vừa bán buôn, vừa bán lẻ vì rất khó kiểm soát – ông Tuyển nhận xét. PhÆ°Æ¡ng án tốt nhất, theo ông Tuyển, là nên khuyến khích để thêm nhiều DN nữa tham gia thị trường. Từ Ä‘ó mà tạo thêm sức ép cạnh tranh để các DN phải tá»± thay đổi. Vì thế gia tăng tính năng Ä‘á»™ng, minh bạch của giá xăng dầu và thị trường xăng dầu. “Nếu mở cá»­a nhÆ° vậy thì nhà nÆ°á»›c phải tạo Ä‘iều kiện, ví dụ nhÆ° đất Ä‘ai làm cây xăng. Nếu không tạo Ä‘iều kiện thì DN không thể tham gia được, vì chi phí đầu tÆ° mặt bằng rất lá»›n” - ông Tuyển khẳng định.

Nhận xét của ông Tuyển và nhiều chuyên gia cho thấy, không thể đảm bảo tình minh bạch của thị trường chỉ dá»±a mệnh lệnh hành chính của nhà nÆ°á»›c, hay sá»± giám sát, kiểm tra cÅ©ng do cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện. Xăng dầu là mặt hàng chiến lược và vì thế không có DN nào – trong tÆ° cách người Ä‘i buôn – lại ngốc nghếch lá»±a chọn gian dối chỉ hoàn toàn dá»±a vào các thông tin mà các cÆ¡ quan chức năng trong nÆ°á»›c có thể giám sát được. Từ Ä‘ây cÅ©ng có thể nhận xét, về bản chất, kết quả kiểm tra của Ä‘oàn liên ngành do Bá»™ Tài chính tổ chức quá khó để đảm bảo tính minh bạch, chính xác.

Có nghÄ©a, minh bạch giá xăng dầu, hay thị trường xăng xầu không phải là câu chuyện áp đặt ý chí. Mà phải là lời giải của lá»±a chọn định hÆ°á»›ng quản lý. Định hÆ°á»›ng Ä‘ó phải đảm bảo tạo được sá»± cạnh tranh quyết liệt từ các DN trong tìm kiếm lợi nhuận qua kinh doanh xăng dầu. Sá»± giám sát lẫn nhau giữa các DN vì mục tiêu lợi nhuận má»›i là lời giải tối Æ°u cho bài toán minh bạch hóa thị trường xăng dầu. Mà Ä‘iều này thì từ khi công bố quản lý kinh doanh xăng dầu theo định hÆ°á»›ng thị trường, cả Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài chính lẫn các ban ngành liên quan dường nhÆ° chÆ°a có ná»— lá»±c gì cụ thể. Liệu chúng ta có thể hi vọng, khi các Ä‘oàn kiểm tra có kết luận, thị trường xăng dầu sẽ bình ổn và minh bạch?.

Nguồn tin: DDDN