Giá dầu sụt giảm sâu và liên tục trong thời gian qua Ä‘ã không mang lại sá»± kích thích Ä‘áng kể nào cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu, trái vá»›i kỳ vọng của nhiều nhà phân tích từ đầu năm 2015. Vì sao vậy? Nhà kinh tế học Kenneth Rogoff - Giáo sÆ° Khoa Kinh tế và Chính sách công của Trường đại học Harvard (Mỹ) Ä‘ã lý giải Ä‘iều này qua bài phân tích “Giá dầu và tăng trưởng toàn cầu” đăng trên trang Project Syndicate má»›i Ä‘ây.

Má»™t trong những bất ngờ lá»›n nhất của nền kinh tế năm 2015 chính là việc sá»± sụt giảm choáng váng của giá dầu thế giá»›i Ä‘ã không giúp nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng mạnh mẽ. Mặc cho giá dầu giảm mạnh từ 115 USD/thùng ở thời Ä‘iểm tháng 6/2014 xuống còn 45 USD/thùng vào tháng 11/2015, hầu hết các mô hình vÄ© mô đều cho thấy, tác Ä‘á»™ng của giá dầu làm giảm tăng trưởng toàn cầu thá»±c sá»± kém hiệu quả hÆ¡n so vá»›i mong đợi, có lẽ chỉ khoảng 0,5% GDP toàn cầu.

Tin tốt là tác Ä‘á»™ng tích cá»±c nhÆ°ng khiêm tốn này có khả năng không biến mất vào năm 2016. Tuy nhiên, Ä‘iều Ä‘áng tiếc là giá dầu giảm sẽ tạo áp lá»±c nặng nề hÆ¡n cho những quốc gia xuất khẩu dầu chính trên thế giá»›i.

Sá»± sụt giảm gần Ä‘ây của giá dầu tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i sá»± sụt giá do nguồn cung dầu thô tăng trong giai Ä‘oạn 1985-1986, khi các nÆ°á»›c thành viên Tổ chức Các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), cụ thể là Arập Xêút, Ä‘ã quyết định đảo ngược việc giảm nguồn cung nhằm giành lại thị phần. Nó cÅ©ng có thể so sánh vá»›i sá»± sụt giá do nhu cầu năng lượng giảm trong năm 2008-2009, sau cuá»™c khủng hoảng tài chính toàn cầu. Trong bối cảnh nhân tố cầu khiến giá dầu giảm, người ta sẽ không mong đợi má»™t tác Ä‘á»™ng tích cá»±c lá»›n; giá dầu là má»™t chất ổn định tá»± Ä‘á»™ng hÆ¡n là má»™t lá»±c lượng ngoại sinh dẫn dắt nền kinh tế toàn cầu. Mặt khác, những cú sốc nguồn cung lại có má»™t tác Ä‘á»™ng tích cá»±c Ä‘áng kể.

Mặc dù cú sốc giá dầu 2014-2015 không Ä‘Æ¡n giản nhÆ° 2 lần sụt giá trÆ°á»›c Ä‘ó, nhÆ°ng nguyên nhân thá»±c sá»± của đợt sụt giảm lần này có vẻ nhÆ° được phân chia đồng đều giữa các nhân tố cung - cầu. Chắc chắn, sá»± giảm tốc của nền kinh tế Trung Quốc nhằm tái cân bằng nền kinh tế theo hÆ°á»›ng dá»±a vào tiêu dùng trong nÆ°á»›c Ä‘ã giáng má»™t Ä‘òn mạnh lên giá nguyên liệu thô toàn cầu. Điều này có thể nhận thấy rõ không chỉ vá»›i giá dầu mà còn vá»›i giá kim loại - tất cả đều giảm mạnh. Đơn cá»­ nhÆ° giá vàng cuối tháng 11 là 1.050 USD/ounce, tụt trông thấy so vá»›i mốc giá đỉnh 1.890 USD/ounce hồi tháng 9/2011.

Nguồn cung mới

Cùng lúc Ä‘ó, những nguồn cung dầu thô má»›i cÅ©ng trở nên dồi dào hÆ¡n. Nhờ vào cuá»™c cách mạng dầu Ä‘á phiến, sản lượng dầu của Mỹ Ä‘ã tăng từ 5 triệu thùng/ngày ở thời Ä‘iểm năm 2008 lên 9,3 triệu thùng/ngày vào năm 2015 - má»™t sá»± bùng nổ nguồn cung bền bỉ bất chấp sá»± bất ổn của giá cả. Bên cạnh Ä‘ó, dá»± Ä‘oán về sản lượng dầu của Iran sau giai Ä‘oạn bị trừng phạt kinh tế cÅ©ng Ä‘ã ảnh hưởng đến thị trường.

Sá»± sụt giảm của giá dầu ở má»™t mức Ä‘á»™ nào Ä‘ó có thể được nhìn nhận nhÆ° má»™t trò chÆ¡i có tổng bằng 0, má»™t cuá»™c chÆ¡i mà trong Ä‘ó nhà sản xuất chịu thiệt hại còn người tiêu dùng thì hưởng lợi. Các lý thuyết thông thường cho rằng khi giá càng giảm thì càng kích thích tiêu dùng toàn cầu. Bởi khi Ä‘ó, người tiêu dùng có khả năng chi tiêu nhiều hÆ¡n dá»± kiến, trong khi nhà sản xuất Ä‘iều chỉnh theo hÆ°á»›ng giảm dá»± trữ.

Tuy nhiên, trong năm 2015, sá»± khác biệt về hành vi này lại ít rõ rệt hÆ¡n so vá»›i bình thường. Má»™t lý do được Ä‘Æ°a ra là những nhà nhập khẩu nhiên liệu từ các thị trường má»›i nổi có ảnh hưởng tá»›i nền kinh tế toàn cầu nhiều hÆ¡n so vá»›i thời Ä‘iểm những năm 1980. Và vì cách tiếp cận thị trường dầu mỏ của họ cÅ©ng mang tính can thiệp (bởi nhà nÆ°á»›c) nhiều hÆ¡n các nÆ°á»›c phát triển.

Những nÆ°á»›c nhÆ° Ấn Độ hay Trung Quốc ổn định thị trường bán lẻ năng lượng thông qua các khoản trợ giá nhằm cắt giảm giá thành cho người tiêu dùng trong nÆ°á»›c. Số tiền đổ vào những gói trợ giá này dường nhÆ° càng tăng thêm khi giá dầu tăng Ä‘á»™t biến và ngày càng nhiều quốc gia thấy khó khăn trong việc giảm trợ cấp. Vì vậy khi giá dầu giảm mạnh, chính phủ của các thị trường má»›i nổi Ä‘ã tận dụng cÆ¡ há»™i này để giảm trợ giá.

Giảm đầu tư

Đồng thời, nhiều quốc gia xuất khẩu dầu mỏ bị buá»™c phải giảm kế hoạch chi tiêu do nguồn thu nhập bị giảm Ä‘á»™t ngá»™t. Ngay cả Arập Xêút dù có nguồn dá»± trữ dầu thô và tài chính khổng lồ, cÅ©ng Ä‘ã đến lúc bị căng thẳng do thu giảm, chi tăng - nguyên nhân bắt nguồn từ sá»± gia tăng dân số chóng mặt và chi tiêu quốc phòng tăng cao liên quan đến các cuá»™c xung Ä‘á»™t ở Trung Đông.

Tuy nhiên, có lẽ không nên nhận định tác Ä‘á»™ng khiêm tốn của giá dầu giảm lên tăng trưởng toàn cầu là bất ngờ hoàn toàn. Ngày nay, dầu thô ngày càng ít được coi là má»™t Ä‘á»™ng lá»±c Ä‘á»™c lập của các chu kỳ kinh tế hÆ¡n so vá»›i những gì người ta từng nghÄ© trÆ°á»›c Ä‘ây. Sá»± suy giảm Ä‘áng kể các hoạt Ä‘á»™ng đầu tÆ° vào lÄ©nh vá»±c năng lượng cÅ©ng làm kìm hãm tăng trưởng. Sau nhiều năm tăng trưởng nhanh chóng, đầu tÆ° toàn cầu trong lÄ©nh vá»±c thăm dò khai thác dầu Ä‘ã giảm 150 tỉ USD vào năm 2015. Điều này cÅ©ng sẽ tác Ä‘á»™ng đến giá cả, nhÆ°ng phải từ từ và dần dần: Giá dầu trên các thị trường giao sau (futures market) Ä‘ã tăng lên tá»›i 60 USD/thùng vào năm 2020.

Má»™t tin vui cho năm 2016 là hầu hết các mô hình kinh tế vÄ© mô cho rằng ảnh hưởng của giá dầu lên tăng trưởng sẽ còn kéo dài trong vòng vài năm nữa. Vì vậy, Ä‘iều này cÅ©ng sẽ có lợi cho tăng tưởng toàn cầu, ngay cả trong trường hợp các nhà nhập khẩu của những thị trường má»›i nổi sẽ tiếp tục dùng số tiền tiết kiệm được nhằm giảm trợ giá.

Tuy nhiên, còn nhiều quốc gia sản xuất dầu Ä‘ang đứng bên bờ vá»±c suy thoái kinh tế. Các quốc gia có tá»· giá hối Ä‘oái thả nổi (nhÆ° Colombia, Mexico và Nga) tá»›i nay Ä‘ã dần thích nghi được, mặc dù họ Ä‘ã phải đối mặt vá»›i những giá»›i hạn ngân sách khá căng thẳng. Ngược lại, những nÆ°á»›c có chế Ä‘á»™ tá»· giá hối Ä‘oái gần nhÆ° cố định bị thá»­ thách nhiều hÆ¡n. Đơn cá»­ nhÆ° Arập Xêút - nÆ°á»›c vốn có đồng tiền được neo vá»›i đồng USD, Ä‘ã phải chịu áp lá»±c rất lá»›n trong những tuần gần Ä‘ây.

Tóm lại, giá dầu không hề ảnh hưởng nhiều tá»›i tăng trưởng toàn cầu trong năm 2015 nhÆ° những gì chúng ta kỳ vọng từ đầu năm. Và nguồn dá»± trữ ngoại tệ dồi dào kèm theo các chính sách vÄ© mô tÆ°Æ¡ng đối bảo thủ Ä‘ã cho phép hầu hết các nhà khai thác dầu lá»›n lèo lái vượt qua các căng thẳng tài chính cho tá»›i lúc này mà không bị rÆ¡i vào khủng hoảng. Tình hình có thể sẽ tiến triển theo chiều hÆ°á»›ng khác vào năm 2016, đặc biệt đối vá»›i các nÆ°á»›c khai thác dầu lá»›n.

Linh PhÆ°Æ¡ng
Nguồn:Năng lượng Mới 486
Nguồn: Petrotimes