Sá»± sụp đổ của giá dầu Ä‘ang buá»™c Ả Ráºp Xê-út phải thá»±c hiện những cải cách sâu rá»™ng trong ná»n kinh tế, Ä‘iá»u mà IMF Ä‘ã thúc giục từ lâu nhÆ°ng không thành công.
Má»™t báo cáo má»›i của Atlantic Council cho thấy sá»± sụt giảm thu nháºp từ dầu má» Ä‘ang giúp thay đổi những cái đầu bảo thủ ở Riyadh. Báo cáo cho hay áp lá»±c tài khóa Ä‘ang buá»™c “bá»™ máy lãnh đạo của vÆ°Æ¡ng quốc này phải hiện đại hóa ná»n kinh tế”.
Thâm hụt ngân sách của Ả Ráºp Xê-út trong năm 2015 là 98 tá»· USD, và dá»± kiến chỉ giảm Ä‘ôi chút xuống 87 tá»· USD trong năm nay. Tổng thâm hụt ngân sách cho đến nay là gần 120 tá»· USD, đấy là chÆ°a kể chi phí cho việc tham chiến ở Yemen của nÆ°á»›c này.
Áp lá»±c tài khóa Ä‘ang Ä‘em lại má»™t số thay đổi. Äầu tiên, chính phủ Ả Ráºp Xê-út Ä‘ang cân nhắc áp dụng các loại thuế má»›i, bao gồm thuế giá trị gia tăng 5% (VAT). Äiá»u này nghe chẳng có gì đặc biệt, nhÆ°ng vá»›i má»™t quốc gia nhÆ° Ả Ráºp Xê-út, Ä‘ây là má»™t chính sách má»™t mẻ: thuế VAT đầu tiên được triển khai ở nÆ°á»›c này.
Thuế VAT cho thấy hÆ°á»›ng Ä‘i sắp tá»›i của Ả Ráºp Xê-út. Atlantic Council nháºn định vÆ°Æ¡ng quốc này Ä‘ang bắt đầu cải cách ná»n kinh tế theo hÆ°á»›ng tích cá»±c. Giá dầu thấp Ä‘ang buá»™c nÆ°á»›c này phải dá»±a nhiá»u hÆ¡n vào thuế và ít phụ thuá»™c vào thu nháºp từ dầu má». Äiá»u này sẽ giúp Ả Ráºp Xê-út thoát khá»i tình trạng “ăn không ngồi rồi”, tức chỉ việc má»™t quốc gia không cần xây dá»±ng ná»n kinh tế vì sở hữu tài nguyên thiên nhiên phong phú. Những quốc gia kiểu này thÆ°á»ng có mức tham nhÅ©ng cao và thiếu khả năng phản ứng vá»›i Ä‘òi há»i của ngÆ°á»i dân do thu nháºp dồi dào từ dầu má» cho phép chính phủ không cần Ä‘óng góp từ ngÆ°á»i dân.
Má»™t thay đổi lá»›n nữa ở Ả Ráºp Xê-út là việc cổ phần hóa công ty dầu quốc doanh Saudi Aramco. Hoàng tá» Mohammed bin Salman Ä‘ã trả lá»i tá» The Economist rằng chính phủ Ä‘ang cân nhắc triển khai chủ trÆ°Æ¡ng trên. Vấn Ä‘á» minh bạch sẽ là mối lo chính trong quá trình cổ phần hóa. Mặc dù Aramco thÆ°á»ng xuyên công bố thông tin vá» hoạt Ä‘á»™ng của mình nhÆ° số liệu sản xuất và váºn tải, công ty ít khi hé lá»™ thông tin vá» tình hình tài chính. “Lý do chủ yếu cho sá»± thiếu minh bạch tài chính của Saudi Aramco có thể là vì công ty này muốn giấu số tiá»n chuyển ngầm cho hoàng gia”, báo cáo của Atlantic Council nháºn định.
Bằng việc cổ phần hóa Aramco và công khai tài chính của công ty này, chính phủ Ả Ráºp Xê-út dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ã nháºn ra rằng quan hệ của há» vá»›i ngÆ°á»i dân Ä‘ã thay đổi. “DÄ© nhiên, hoàng gia sẽ không bị tÆ°á»›c Ä‘oạt những lợi ích nháºn được từ dầu má». NhÆ°ng, Ä‘iá»u Ä‘ang thay đổi là hoàng gia sẽ phải có trách nhiệm giải trình vá»›i ngÆ°á»i dân nhiá»u hÆ¡n”, báo cáo viết.
Rõ ràng, giá dầu lao dốc không phải là Ä‘iá»u chính phủ Ả Ráºp Xê-út mong muốn. Mặc dù, nÆ°á»›c này có 616 tá»· USD dá»± trữ ngoại tệ, đủ để bù cho thâm hụt ngân sách trong nhiá»u năm, Ả Ráºp Xê-út Ä‘ang hoang phí khoản dá»± trữ này vá»›i tốc Ä‘á»™ kinh hoàng. Trong năm 2014, Ả Ráºp Xê-út có đến 746 tá»· USD dá»± trữ ngoại tệ, mức cao nhất trong lịch sá».
Ngoài ra, mối quan tâm thÆ°á»ng trá»±c của chính phủ là ổn định xã há»™i. Việc phải thá»±c hiện các biện pháp thắt lÆ°ng buá»™c bụng, giảm trợ cấp, tăng thuế và thừa nháºn những ngày tháng sống xa hoa của nÆ°á»›c này Ä‘ang Ä‘i đến hồi kết, có thể gây ra những nguy cÆ¡ má»›i. Atlantic Council cảnh báo rằng bất ổn ở má»™t quốc gia chiếm 10% sản lượng dầu má» toàn cầu sẽ gây ra những tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c lên toàn thế giá»›i.
Dù váºy, những cải cách trên là Ä‘iá»u được nhiá»u ngÆ°á»i mong chá» từ lâu, và theo nghÄ©a này Ä‘ó là ảnh hưởng tích cá»±c mà giá dầu giảm mang lại. Trong vài năm gần Ä‘ây, Ả Ráºp Xê-út Ä‘ã cố gắng xây dá»±ng ná»n kinh tế Ä‘a dạng hÆ¡n, vá»›i việc phát triển má»™t số cÆ¡ sở sản xuất hóa chất, phân bón, nhôm, xi măng và các sản phẩm công nghiệp khác. Tuy nhiên, cho đến nay, việc Ä‘a dạng hóa ná»n kinh tế chÆ°a thu được nhiá»u thành tá»±u. Má»™t phần lý do là chính phủ không có chính sách thu thuế ở khu vá»±c sản xuất và vì thế khu vá»±c này có ít Ä‘á»™ng lá»±c để tăng trưởng. Trong má»™t thá»i gian dài, nÆ°á»›c này không có nhiá»u Ä‘á»™ng lá»±c thúc đẩy tăng trưởng ở bất cứ khu vá»±c phi dầu má» nào trong ná»n kinh tế.
Giá» Ä‘ây, vá»›i việc cải cách Ä‘ang diá»…n ra – tăng thuế, cắt giảm trợ cấp và cổ phần hóa Saudi Aramco, Ả Ráºp Xê-út Ä‘ang trở nên giống vá»›i nhiá»u ná»n kinh tế hiện đại khác hÆ¡n.
Tuy nhiên, Ä‘ây má»›i chỉ là những bÆ°á»›c Ä‘i ban đầu và cải cách còn má»™t chặng Ä‘Æ°á»ng dài phía trÆ°á»›c. “Phải thừa nháºn là thay đổi sẽ không diá»…n ra trong má»™t Ä‘êm, nhÆ°ng sẽ không dừng lại khi mà giá dầu vẫn chÆ°a khởi sắc”, báo cáo kết luáºn.
Theo Trí thức trẻ/Business Insider
