Trong phần lá»›n thời gian của thế ká»· trÆ°á»›c, giá dầu rẻ Ä‘ã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Trong thập ká»· qua, vá»›i giá dầu tăng gấp bốn lần, tiềm năng tăng trưởng các nền kinh tế bị kìm hãm và sẽ còn bị kìm hãm trong thời gian dài.

Các nÆ°á»›c tiêu thụ dầu nhiều dầu nhất sẽ phải hứng chịu những tác Ä‘á»™ng nặng nề nhất đến tiềm năng tăng trưởng kinh tế. Đây là tin buồn cho Mỹ, nÆ°á»›c tiêu thụ gần 1/5 sản lượng dầu sản xuất má»—i ngày trên toàn thế giá»›i. Cách Ä‘ây không lâu, khi giá dầu còn 20 Ä‘ô la Mỹ/thùng, Mỹ là đầu tàu của nền kinh tế toàn cầu; chính quyền liên bang luôn thặng dÆ° ngân sách; tá»· lệ thất nghiệp đầu thập niên qua xuống mức thấp nhất trong 40 năm. Giờ Ä‘ây, tăng trưởng kinh tế của Mỹ trì trệ, thâm hụt ngân sách hÆ¡n 1.000 tỉ Ä‘ô la Mỹ và gần 13 triệu người thất nghiệp.

Mỹ không phải là nền kinh tế duy nhất bị giá dầu bóp nghẹt, từ châu Âu đến Nhật Bản, các chính phủ Ä‘ang vật lá»™n để phục hồi tăng trưởng. Song, các biện pháp cứu chữa nền kinh tế lại lợi bất cập hại. Các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng và nhà hoạch định chính sách Ä‘ã không nhận ra tác Ä‘á»™ng bóp nghẹt kinh tế của giá dầu trên dÆ°á»›i 100 Ä‘ô la Mỹ/thùng.

Tại các nÆ°á»›c phát triển, mức thâm hụt ngân sách cao cá»™ng vá»›i lãi suất thấp ká»· lục làm phức tạp thêm các vấn đề hiện tại của nền kinh tế. Về lâu dài, chính sách hiện nay của các nÆ°á»›c này không thể thay thế cho dầu giá rẻ vì nền kinh tế không thể tăng trưởng nếu không đủ tiền để đốt nhiên liệu cho nền kinh tế vận hành. Tăng trưởng bị kìm hãm đồng nghÄ©a các chính phủ cần thay đổi triệt để phÆ°Æ¡ng thức quản lý nền kinh tế. Các chính sách tiền tệ và tài chính cần Ä‘iều chỉnh lại cho phù hợp vá»›i tốc Ä‘á»™ tăng trưởng kinh tế chậm lại trong tÆ°Æ¡ng lai.

Dầu cung cấp hÆ¡n 1/3 nhu cầu năng lượng hằng ngày mà con người sá»­ dụng trên trái đất. Tiêu thụ dầu tá»· lệ thuận vá»›i tăng trưởng tổng sản phẩm quốc ná»™i (GDP). Càng tiêu thụ nhiều dầu, nền kinh tế toàn cầu càng phát triển nhanh hÆ¡n. Trung bình bốn thập ká»· qua, mức tiêu thụ dầu tăng 1% trên toàn cầu sẽ giúp GDP toàn cầu tăng 2%. Điều này có nghÄ©a để GDP của Mỹ tăng trưởng 4%/năm nhÆ° trÆ°á»›c thời Ä‘iểm suy thoái năm 2008, mức tiêu thụ dầu của Mỹ phải tăng trưởng 2%/năm.

Cứ má»—i lần giá dầu tăng sốc, kinh tế lại lao Ä‘ao

Ở mức giá 20 Ä‘ô la Mỹ/thùng, tiêu thụ dầu hằng năm tăng 2% là hoàn toàn khả dÄ©. NhÆ°ng ở mức giá 100 Ä‘ô la Mỹ/thùng, tăng mức tiêu thụ dầu 2%/năm có thể khiến má»™t nền kinh tế sụp đổ. Còn khi các nền kinh tế ngừng phát triển, tiêu thụ dầu phải giảm. Chẳng hạn, sau khi giá dầu sụt giảm mạnh trong năm 2008, nhu cầu dầu toàn cầu cÅ©ng giảm lần đầu tiên kể từ năm 1983.

Đó là lý do tại sao “phÆ°Æ¡ng thuốc Ä‘iều trị” tốt nhất đối vá»›i giá dầu cao là cứ để giá dầu tăng cao. Khi giá dầu tăng đến ngưỡng có thể gây ra sá»± sụp đổ kinh tế thì tiếp sau Ä‘ó, giá dầu giảm xuống là Ä‘iều không thể tránh khỏi. Trong bốn thập ká»· qua, má»—i lần giá dầu phi mã, nền kinh tế toàn cầu lại sa vào cÆ¡n suy thoái.

Cú sốc giá dầu lần thứ nhất xảy ra sau cuá»™c chiến tranh Ả-rập - Israel lần thứ thứ tÆ° (hay còn gọi là cuá»™c chiến Yom Kippur) vào năm 1973 khi các thành viên Ả-rập của Tổ chức các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) cắt giảm gần 8% nguồn cung dầu thô toàn cầu bằng cách giảm xuất khẩu dầu đến Mỹ và các nÆ°á»›c đồng minh khác của Israel. Lúc Ä‘ó, giá dầu thô tăng vọt và năm 1974, GDP thá»±c tế của Mỹ sụt giảm đến 2,5%.

Cú sốc giá dầu lần thứ hai xảy ra trong quá trình cuá»™c cách mạng Hồi giáo Iran và cuá»™c chiến xảy ra sau Ä‘ó giữa Iran và Iraq (1980-1988). Sản xuất dầu bị gián Ä‘oạn ở Iran trong thời gian cuá»™c cách mạng Hồi giáo Ä‘ã đẩy giá dầu thô lên cao và khiến nền kinh tế khu vá»±c Bắc Mỹ rÆ¡i vào suy thoái vào ná»­a đầu năm 1980. Mấy tháng sau Ä‘ó, cuá»™c chiến tranh Iran-Iraq làm sản lượng nguồn cung dầu thô trên toàn cầu giảm 6% và tiếp tục nhấn Bắc Mỹ vào cuá»™c suy thoái kép bắt đầu từ mùa xuân năm 1981.

Khi Tổng thống Iraq Saddam Hussein xâm lược Kuwait má»™t thập ká»· sau Ä‘ó, giá dầu Ä‘ã tăng gấp Ä‘ôi lên mức 40 Ä‘ô la Mỹ/thùng. Cuá»™c chiến vùng Vịnh lần thứ nhất này Ä‘ã làm nguồn cung dầu thô toàn cầu giảm 10% và đẩy các nÆ°á»›c tiêu thụ nhiều dầu rÆ¡i vào suy thoái vào mùa thu năm 1990.

Lúc giá dầu đạt đỉnh vào năm 2008 cÅ©ng là thời Ä‘iểm thế giá»›i lâm vào cuá»™c khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất kể từ thập niên 1930. Từ mức giá xung quanh 30 Ä‘ô la Mỹ/thùng trong năm 2004, giá dầu lừng lững Ä‘i lên đến khi chạm mức đỉnh 147 Ä‘ô la Mỹ/thùng vào mùa hè năm 2008. Không giống nhÆ° những cú sốc lần trÆ°á»›c, giá dầu tăng lần này không phải vì nguyên nhân nguồn cung bị gián Ä‘oạn. Dầu vẫn sẵn có nhÆ°ng vấn đề là các nền kinh tế không thể chịu nổi những tác Ä‘á»™ng kèm theo nếu tiêu thụ dầu vá»›i mức giá cao ká»· lục Ä‘ó.

Hệ lụy giá dầu cao: lạm phát

Cú sốc giá dầu có thể làm tổn thÆ°Æ¡ng má»™t nền kinh tế theo nhiều cách. Khi giá dầu tăng, người tiêu dùng sẽ phải chi tiêu nhiều hÆ¡n cho xăng dầu. Điều này đồng nghÄ©a họ không còn nhiều tiền để chi tiêu cho thá»±c phẩm, đồ đạc, áo quần, du lịch…

Tệ hÆ¡n nữa, khi giá dầu tăng, lạm phát cÅ©ng Ä‘ua theo. Và khi lạm phát tăng, các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng nâng lãi suất để kiểm soát giá cả. Từ năm 2004-2006, lạm phát của Mỹ Ä‘ã tăng từ 1% lên mức gần 6%/năm. Điều xảy ra sau Ä‘ó là mức lãi suất vay tiền cao gấp năm lần so vá»›i trÆ°á»›c. Lãi suất cao làm nổ bong bóng thị trường nhà đất ở Mỹ và hạ gục nền kinh tế toàn cầu.

Hiên nay, mẫu hình lạm phát do giá dầu cao Ä‘ang trở lại. Giá dầu tăng Ä‘ã ảnh hưởng đến giá thá»±c phẩm. Theo chỉ số thá»±c phẩm mà Tổ chức Nông lÆ°Æ¡ng Liên hiệp quốc (LHQ) theo dõi, chi phí thá»±c phẩm Ä‘ã tăng 40% từ năm 2009 đến đầu năm 2012. Giá dầu ở mức cao, giá thá»±c phẩm tăng đồng nghÄ©a lạm phát sẽ sá»›m trở lại.

Lạm phát tăng cao ở Trung Quốc và Ấn Độ là dấu hiệu rõ ràng cho thấy các nền kinh tế Ä‘ang tăng trưởng vá»›i tốc Ä‘á»™ không bền vững. Trung Quốc có mức tăng trưởng GDP hÆ¡n 8%/năm nhÆ°ng nÆ°á»›c này cần Ä‘iều chỉnh tÆ° duy để nhận ra tác Ä‘á»™ng tồi tệ của giá dầu cao. Tăng trưởng của Trung Quốc có thể không chững lại hoàn toàn nhÆ°ng duy trì mức tăng trưởng hai con số mà không gây ra lạm phát là Ä‘iều không còn khả thi. Nếu Trung Quốc và Ấn Độ buá»™c phải tung ra các chính sách tiền tệ kiềm chế lạm phát, các nền kinh tế dá»±a vào tài nguyên xuất khẩu nhÆ° Canada, Úc, Brazil sẽ lao Ä‘ao.

Giá dầu ba con số sẽ chấm dứt những hy vọng của Trung Quốc và Ấn Độ mong muốn đạt được tăng trưởng kinh tế bền vững nhÆ° Bắc Mỹ và châu Âu Ä‘ã trải qua trong thời kỳ hậu chiến tranh thế giá»›i lần hai.

Giá dầu sẽ giảm nếu kinh tế không phục hồi

Sản lượng dầu ở các khu vá»±c truyền thống, dá»… khai thác nhÆ° Trung Đông hay tây Texas (Mỹ) không tăng trong hÆ¡n năm năm qua. CÆ¡ quan năng lượng quốc tế nhận định sản lượng dầu ở khu vá»±c truyền thống Ä‘ã đạt đỉnh và sẽ giảm trong vài thập niên tá»›i. Điều này không có nghÄ©a thế giá»›i sẽ thiếu dầu vì các công ty dầu khí sẽ khoan thăm dò và khai thác dầu ở những địa Ä‘iểm má»›i.

Tuy nhiên, Ä‘iều này có nghÄ©a tăng trưởng kinh tế của thế giá»›i trong tÆ°Æ¡ng lai phải phụ thuá»™c vào nguồn dầu đắt đỏ từ các nguồn phi truyền thông nhÆ° cát dầu, Ä‘á dầu và giếng dầu xa bờ ngoài đại dÆ°Æ¡ng. Giá dầu cao lại ném các nền kinh tế ngược trở lại vào suy thoái.

Nhiệm vụ của ngành công nghiệp năng lượng là phải kiếm các nguồn dầu có giá hợp lý. Đây chính là Ä‘iều mà ngành công nghiệp năng lượng Ä‘ang thất bai. Chi phí để kéo mổi thùng dầu lên khỏi mặt đất ngày càng tốn kém hÆ¡n so vá»›i trÆ°á»›c. Các nguồn cung dầu vẫn sẵn có nhÆ°ng các nền kinh tế Ä‘ang phát tín hiệu không gánh nổi chi phí mua dầu.

Ngày nay, thế giá»›i tiêu thụ khoảng 90 triệu thùng dầu/ngày. Nếu giá dầu tiếp túc duy trì ở mức cao, các nền kinh tế sẽ không thể phục hồi tăng trưởng, nếu không muốn nói là suy thoái kéo dài. Lúc Ä‘ó, nhu cầu tiêu thụ dầu toàn cầu sẽ giảm trở lại và Ä‘ó là cÆ¡ há»™i để giá dầu giảm.

Nguồn tin: Bloomberg