Má»™t góc thành phố Doha, thủ Ä‘ô của Qatar. Nhiều dá»± án xây dá»±ng đầy tham vọng tại khu vá»±c Trung Đông Ä‘ã được triển khai nhờ nguồn thu từ giá dầu tăng - Ảnh: Reuters.

1 tá»· USD má»—i ngày là số tiền mà Saudi Arabia thu về khi giá dầu còn ở mức cao. Hiện nay, khi giá dầu giảm về mức quanh 60 USD/thùng, mức doanh thu này chỉ còn có 700 triệu USD.

Tưởng chừng, sá»± giảm sút này chÆ°a có gì nghiêm trọng, nhÆ°ng đối vá»›i những quốc gia xuất khẩu dầu ở Trung Đông, Ä‘ây thá»±c sá»± là má»™t cú sốc!

Trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ dầu của thế giá»›i suy giảm vì suy thoái kinh tế, so vá»›i mức đỉnh gần 150 USD/thùng của năm ngoái, giá dầu hiện Ä‘ã giảm mất hÆ¡n má»™t ná»­a. Đó là má»™t tin tốt đối vá»›i người tiêu dùng, nhÆ°ng đối vá»›i các nÆ°á»›c sản xuất dầu, Ä‘ó thá»±c sá»± là má»™t cÆ¡n “ác má»™ng”.

“Nếu giá dầu còn giảm hÆ¡n nữa, những mối lo về chi tiêu công sẽ lại nổi lên”, nhà phân tích Mohammed Ali Yasin, Giám đốc Ä‘iều hành của công ty chứng khoán Shuaa Securities ở Abu Dhabi, thủ Ä‘ô của Saudi Arabia, nhận định. “Dầu lá»­a chiếm 75-95% thu nhập của các chính phủ ở Trung Đông. Do vậy, sá»± thay đổi của giá dầu có ảnh hưởng rất lá»›n tá»›i tình hình ngân sách công ở Ä‘ây”, chuyên gia này cho biết.

Tuy nhiên, Trung Đông từ lâu Ä‘ã quen vá»›i việc giá dầu cao ká»· lục và những khoản thu ká»· lục mà “vàng Ä‘en” Ä‘em lại, việc bị buá»™c phải cắt giảm chi tiêu công là má»™t khái niệm xa lạ. Bởi thế, nhiều chính phủ ở khu vá»±c này thời gian qua Ä‘ã phải dùng tá»›i nguồn dá»± trữ ngoại hối để đầu tÆ° cho những dá»± án cÆ¡ sở hạ tầng lá»›n nhÆ° đường xá, sân bay và hệ thống giao thông công cá»™ng.

Mặc dù dá»± trữ ngoại hối sẽ tạo tấm nệm cho các quốc gia Trung Đông trÆ°á»›c sá»± trượt giảm hiện nay của giá dầu, suy thoái kinh tế kéo dài đồng nghÄ©a vá»›i việc những kho dá»± trữ này đến lúc nào Ä‘ó sẽ chẳng còn dÆ° dả.

“Saudi Arabia và Kuwait là những nÆ°á»›c dá»… tổn thÆ°Æ¡ng nhất trÆ°á»›c những biến Ä‘á»™ng của giá dầu”, ông Farouk Soussa, má»™t chuyên gia của hãng xếp hạng tín nhiệm Standard and Poor’s ở Dubai. “Khoảng 90% thu nhập quốc gia của những nÆ°á»›c này đến từ xuất khẩu dầu lá»­a. Tuy nhiên, Ä‘ây cÅ©ng là hai nÆ°á»›c có dá»± trữ tiền mặt lá»›n nhất ở Trung Đông, nên có khả năng vượt qua được sá»± sụt giảm tồi tệ nhất của giá dầu” ông Soussa nói.

Chuyên gia này cho biết thêm: “Khó khăn thá»±c sá»± sẽ xảy ra ở những nÆ°á»›c nhÆ° Oman và Bahrain. Những nÆ°á»›c này có thể phải chịu nhiều tác Ä‘á»™ng nhất vì họ có ít dá»± trữ ngoại hối hÆ¡n và có nguồn tài nguyên dầu lá»­a hạn hẹp hÆ¡n”.

Ở thời Ä‘iểm hiện nay, nguồn dá»± trữ ngoại hối, dù lá»›n hay nhỏ, của các nÆ°á»›c Trung Đông Ä‘ã trở nên quan trọng hÆ¡n bao giờ hết đối vá»›i các quốc gia này. Má»›i chỉ 6 năm trÆ°á»›c Ä‘ây, các nÆ°á»›c vùng Vịnh bán dầu ở mức giá 20 USD/thùng và ngân sách của họ vẫn ở trạng thái cân bằng. NhÆ°ng hiện nay, vá»›i chi tiêu công gia tăng, những dá»± án xây dá»±ng đầy tham vọng và hoạt Ä‘á»™ng phát triển mạnh mẽ cÆ¡ sở hạ tầng, mức giá dầu mà vùng Vịnh cần ít nhất phải là 50 USD/thùng. Ở mức giá này, phần lá»›n các chính phủ trong khu vá»±c cÅ©ng chỉ vừa đủ thu để cân bằng ngân sách.

“Giá dầu và hoạt Ä‘á»™ng chi tiêu của chính phủ luôn song hành”, ông Imad Al Jamal, Chủ tịch Hiệp há»™i Nhà thầu UAE, nhận xét. “Điều này có nghÄ©a là má»™t số dá»± án lá»›n sẽ bình Ä‘ình lại do giá dầu giảm và chính phủ cạn ngân sách. Những dá»± án gần xong sẽ được hoàn thành, nhÆ°ng nhiều dá»± án má»›i có thể sẽ bị trì hoãn hoặc thậm chí là hủy bỏ”, ông Jamal nói.

Việc trì hoãn hoặc hủy những dá»± án lá»›n cÅ©ng sẽ có ảnh hưởng tá»›i toàn bá»™ nền kinh tế. “Cần hiểu rằng, các hoạt Ä‘á»™ng kinh tế của Trung Đông có liên quan trá»±c tiếp tá»›i chi tiêu chính phủ. Các chính phủ ở Ä‘ây là những chủ sá»­ dụng lao Ä‘á»™ng lá»›n nhất và là đối tượng chi tiêu nhiều nhất trong nền kinh tế. Họ kiếm càng nhiều thì chi càng nhiều, và ngược lại”, ông Soussa cho biết.

Chuyên gia này nhận định thêm: “Hiện Ä‘ã có sá»± gián Ä‘oạn nhất định trong mối quan hệ giữa giá dầu thô và tăng trưởng kinh tế ở Trung Đông do các quốc gia trong khu vá»±c ná»— lá»±c Ä‘a dạng hóa nền kinh tế. NhÆ°ng xét cho cùng, nguồn thu từ dầu lá»­a vẫn là Ä‘á»™ng lá»±c tăng trưởng kinh tế chính ở Ä‘ây”.

Vì vậy, thời gian này ở Trung Đông, giá dầu là thông tin được theo dõi chặt chẽ hÆ¡n bao giờ hết. Trong vòng má»™t năm qua, giá dầu Ä‘ã có lúc lên tá»›i gần 150 USD/thùng và có lúc giảm còn có 40 USD/thùng, Ä‘ánh dấu má»™t thời kỳ biến Ä‘á»™ng hiếm gặp.

“Năm qua thật là má»™t năm đầy sóng gió của giá dầu. NhÆ°ng quan Ä‘iểm chung của hầu hết mọi người lúc này là giá dầu khó sẽ chÆ°a phục hồi chừng nào chÆ°a xuất hiện những bằng chứng xác thá»±c về sá»± phục hồi kinh tế. Vấn đề bây giờ không phải là chuyện giá dầu có thể tăng đến Ä‘âu, mà là sẽ giảm đến Ä‘âu”, ông John Cross, má»™t nhà giao dịch dầu lá»­a ở Sở Giao dịch hàng hóa Dubai, nhận xét.

Lo ngại sá»± “nắng mÆ°a” của giá dầu, nhiều nÆ°á»›c vùng Vịnh Ä‘ã lên kế hoạch cho má»™t tÆ°Æ¡ng lai “hậu dầu lá»­a” bằng cách Ä‘a dạng hóa nền kinh tế, dù tiến trình này tá»›i này vẫn diá»…n ra khá chậm chạp. Các quốc gia trong khu vá»±c Ä‘ã ná»— lá»±c thúc đẩy các lÄ©nh vá»±c từ du lịch tá»›i dịch vụ tài chính, từ bất Ä‘á»™ng sản tá»›i năng lượng tái sinh nhằm giảm sá»± phụ thuá»™c từ nguồn thu vào dầu lá»­a và tìm kiếm những nguồn thu thay thế.

“Các chính phủ Trung Đông Ä‘ang tìm cách cân bằng ngân sách cho họ trong tÆ°Æ¡ng lai. Do vậy, nếu giá dầu tiếp tục giảm, họ sẽ chi tiêu ít Ä‘i hoặc tìm cách khác để có tiền. Chẳng hạn nhÆ° Dubai, họ Ä‘ang tăng thu từ du lịch, ngân hàng, hoặc thậm chí là thu phí đường bá»™. Các nÆ°á»›c trong khu vá»±c Ä‘ã nhận thức được rằng, bằng con đường Ä‘a dạng hóa, họ sẽ sẵn sàng hÆ¡n để đối phó vá»›i sá»± thất thường của giá dầu”, ông Yasin nói.

Thế giá»›i phụ thuá»™c vào dầu của Trung Đông, nhÆ°ng các chính phủ ở Trung Đông cÅ©ng phụ thuá»™c cả vào nguồn thu từ dầu. Người tiêu dùng Ä‘ã dần hiểu ra là cần phải giảm bá»›t sá»± lệ thuá»™c vào dầu, và cÅ©ng Ä‘ã đến lúc, các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu nhận thức ra được Ä‘iều này.

( VnEconomy )