Vì Việt Nam là nÆ°á»›c nhập siêu sản phẩm xăng dầu, nên rõ ràng giá dầu giảm là Ä‘iều tốt lành nhiều hÆ¡n, chứ không phải là má»™t tai họa, cho Việt Nam nói chung, trái vá»›i những trường hợp tiêu cá»±c nhÆ° Nga, Venezuela và Ảrập Saudi.

Việt Nam là má»™t nÆ°á»›c nhập siêu sản phẩm xăng dầu nên sá»± tụt giảm giá dầu quốc tế có tác dụng cắt giảm chi phí đầu vào cho toàn bá»™ nền kinh tế, kích hoạt tiêu dùng và sản xuất. Ảnh: UYÊN VIỄN

Sá»± may mắn cho ngân sách đến từ giá dầu thấp thoạt nghe tưởng là nghịch lý vì nếu giá dầu giảm thì phần ná»™p vào ngân sách nhà nÆ°á»›c từ những nhà khai thác dầu nhÆ° Petro Việt Nam sẽ phải giảm theo. Đúng vậy, nhÆ°ng sá»± việc không dừng lại ở Ä‘ó.

Thứ nhất, Ä‘óng góp từ dầu thô vào tổng thu ngân sách nhà nÆ°á»›c Ä‘ã giảm dần trong những năm qua và giảm mạnh hÆ¡n trong năm 2015.

Theo số liệu trên báo chí, thu từ dầu thô năm 2012 là 18,9% tổng thu ngân sách; năm 2013 giảm còn 12,1%, năm 2014 còn 10,1% và năm 2015 chỉ còn khoảng 7%. Nguyên nhân chủ yếu vẫn là sá»± tụt giảm giá dầu. Điều này rõ ràng là không dá»… chịu không chỉ vá»›i các doanh nghiệp dầu khí nhÆ° Petro Việt Nam mà còn vá»›i Chính phủ, vá»›i ngân sách nhà nÆ°á»›c. NhÆ°ng cÅ©ng chính thá»±c tế này Ä‘ã buá»™c Chính phủ phải có những biện pháp đối phó thích ứng để má»™t mặt là Ä‘a dạng hóa nguồn thu và mặt khác là khống chế chi ngân sách.

Kết quả là tổng thu ngân sách không hề bị sụt giảm tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i khoản thất thu từ khai thác và xuất khẩu dầu thô nhÆ° lo ngại ban đầu. Về chi ngân sách, kết quả khống chế chi ngân sách tuy không được nhÆ° ý (khi chi tiêu vẫn tăng và thâm hụt ngân sách vẫn ở mức lá»›n, 5-6% GDP trong các năm qua), nhÆ°ng rõ ràng là Việt Nam Ä‘ã tìm được cách “sống chung vá»›i lÅ©”, thích nghi được vá»›i môi trường giá dầu thấp.

Thứ hai, và liên quan đến Ä‘iều thứ nhất, là dầu mỏ không phải là nguồn tài nguyên dồi dào ở Việt Nam, múc mãi không hết nhÆ° ở các quốc gia dầu lá»­a khác.

Đành rằng phải tìm nguồn thu má»›i hoặc tăng cường khai thác nguồn thu hiện tại để bù đắp thất thu từ dầu, nhÆ°ng không nên vì nhân danh chuyện này mà lạm dụng các nguồn thu theo kiểu “tận diệt”.

Dù giá dầu có đứng ở mức cao nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây thì sản lượng khai thác sẽ phải tụt giảm hoặc chi phí khai thác sẽ phải ngày càng cao hÆ¡n do phải tăng cường khai thác ở những mỏ xa hÆ¡n, Ä‘iều kiện khai thác khó khăn hÆ¡n. Trong bối cảnh nhÆ° vậy, sá»›m muá»™n thì Việt Nam cÅ©ng phải tìm cách chuyển mạnh sang tìm kiếm và tăng cường các nguồn thu ngân sách khác.

Tất nhiên là nếu dồn nhân lá»±c, vật lá»±c vào ngành khai thác dầu thô thì Việt Nam có thể kéo dài nguồn cung dầu thô được thêm má»™t thời gian nữa nhờ tăng được trữ lượng khai thác tiềm năng và khả thi. NhÆ°ng thá»±c tế cho thấy những nền kinh tế phụ thuá»™c nhiều vào tài nguyên thì thậm chí sá»± dồi dào tài nguyên lại trở thành má»™t lời nguyền cho nền kinh tế Ä‘ó, khi nó tạo ra má»™t nền kinh tế què quặt, phụ thuá»™c quá nhiều vào những cÆ¡n trồi sụt giá cả và nhu cầu trên thế giá»›i. Thá»±c trạng u ám hiện nay ở Nga, Venezuela, Nigeria, Iraq và ngay cả những nÆ°á»›c giàu có hÆ¡n nhÆ° Ảrập Saudi là má»™t minh chứng rõ nét cho lời nguyền này.

Nếu Việt Nam Ä‘ã đổ tiền của vào tăng cường năng lá»±c và sản lượng khai thác dầu thô để rồi gặp phải cÆ¡n sốc giá dầu nhÆ° hiện nay thì Ä‘ó là má»™t khoản đầu tÆ° quá tồi, tuy là má»™t Ä‘iều không may mắn (nên nhá»› rằng ngay cả trong năm 2015 không mấy ai Ä‘ã dá»± Ä‘oán Ä‘úng được sá»± thê thảm nhÆ° hiện nay của giá dầu).

Bởi vậy, có thể nói ngược lại rằng sá»± không dồi dào về trữ lượng và Ä‘iều kiện khai thác ngày càng khó khăn hÆ¡n vá»›i chi phí cao hÆ¡n, cản trở khả năng đầu tÆ° mở rá»™ng khai thác dầu ở Việt Nam lại là má»™t Ä‘iều may mắn hiện nay khi Ä‘ã tiết kiệm má»™t nguồn lá»±c kinh tế lá»›n và được sá»­ dụng vào những ngành khác có lợi thế hÆ¡n ở Việt Nam. CÆ¡ cấu nền kinh tế vì thế cÅ©ng trở nên cân đối và lành mạnh hÆ¡n.

Thứ ba, Việt Nam là má»™t nÆ°á»›c nhập siêu sản phẩm xăng dầu nên Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên sá»± tụt giảm giá dầu quốc tế có tác dụng cắt giảm chi phí đầu vào cho toàn bá»™ nền kinh tế, kích hoạt tiêu dùng và sản xuất. Và Ä‘ây cÅ©ng là má»™t trong những nguyên nhân dẫn đến nguồn thu ngân sách được đảm bảo trong những năm qua, Ä‘úng nhÆ° phân tích của má»™t số chuyên gia trÆ°á»›c lo ngại của dÆ° luận về nguồn thu dầu thô tụt giảm.

Nói tóm lại, giá dầu thô tụt giảm Ä‘ã tỏ ra hoàn toàn không phải là má»™t mối Ä‘e dọa vá»›i nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngân sách nhà nÆ°á»›c nói riêng. NhÆ°ng có Ä‘ôi Ä‘iều cần nói thêm ở Ä‘ây là cách thức bù đắp sá»± thất thu từ khai thác và xuất khẩu dầu ở Việt Nam.

TrÆ°á»›c tiên, Ä‘ành rằng phải tìm cách tìm nguồn thu má»›i hoặc tăng cường khai thác nguồn thu hiện tại để bù đắp thất thu từ dầu. NhÆ°ng không nên vì nhân danh chuyện này mà lạm dụng các nguồn thu theo kiểu “tận diệt”. Thay vào Ä‘ó, cần luôn ghi nhá»› chuyện dưỡng thu. Chính câu chuyện về giá dầu và thu ngân sách cho thấy nếu chi phí đầu vào cho má»™t ngành nào Ä‘ó giảm Ä‘i thì phần ná»™p ngân sách sẽ có thể tăng lên mai sau. Trên nghÄ©a này, Ä‘ôi khi thay vì tăng thuế phí ở má»™t số ngành để đảm bảo chỉ tiêu thu ngân sách, phải có những thời gian và biện pháp hạ thuế phí hiện tại để tăng thu trong tÆ°Æ¡ng lai.

Điều cần nói khác là đối phó vá»›i thất thu từ giá dầu giảm thì không nên chỉ tập trung vào phía thu. Quan trọng không kém là phải có những biện pháp giảm chi tÆ°Æ¡ng ứng. Việc này từ trÆ°á»›c đến nay xem ra vẫn là má»™t vùng trắng trong hành Ä‘á»™ng của Chính phủ khi vá»›i lý do này hay lý do khác, chi ngân sách hàng năm vẫn tăng đều. Giảm chi, chi tiêu hợp lý và Ä‘úng đắn hÆ¡n không những giảm áp lá»±c nợ công mà còn giúp cho các ngành trong nền kinh tế “dá»… thở” hÆ¡n khi Chính phủ không phải chăm chăm vào chuyện tận thu để đảm bảo mục tiêu thâm hụt ngân sách.

Bởi vậy, song song vá»›i việc lập dá»± toán thu ngân sách trong bối cảnh giá dầu giảm mạnh và còn có khả năng giảm xuống nữa, Chính phủ cần “quyết liệt” đặt ra và thi hành mục tiêu cắt giảm chi ngân sách. Những hạng mục nào lãng phí, không hiệu quả, có thể cắt giảm, và Ä‘âu là những “lá»— Ä‘en” ngân sách… thì Ä‘ã rõ.

Nguồn tin: VietStock