Tình hình kinh tế khó khăn của Nga từ đầu năm đến nay thường được nhiều chuyên gia nhận định chủ yếu là do giá dầu thấp, nhÆ°ng rõ ràng biểu hiện của kinh tế Nga tệ hÆ¡n nhiều so vá»›i các nÆ°á»›c cÅ©ng xuất khẩu dầu mỏ. Vậy Ä‘âu má»›i thá»±c sá»± là nguyên nhân chính?

Đồng sáng lập Marek Dabrowski của Trung tâm nghiên cứu kinh tế và xã há»™i CSER Ä‘ã có các nghiên cứu về lÄ©nh vá»±c năng lượng trong nền kinh tế các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ, qua Ä‘ó nhận thấy má»™t nghịch lý: nhiều nÆ°á»›c có phụ thuá»™c vào dầu mỏ nhiều hÆ¡n Nga nhÆ°ng nền kinh tế của họ lại không quá tiêu cá»±c.

Tại má»™t số nÆ°á»›c nhÆ° Iraq, Libya, Venezuela, Algeria hay Kuwait, dầu mỏ chiếm hÆ¡n 90% tá»· trọng xuất khẩu, cao hÆ¡n so vá»›i mức 70% của Nga. HÆ¡n nữa, doanh thu từ xuất khẩu dầu mỏ tại Nga chỉ chiếm 13,7% tổng GDP toàn quốc.

Rõ ràng, ngành xuất khẩu dầu mỏ Ä‘óng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Nga nhÆ°ng không phải là yếu tố sống còn đối vá»›i cường quốc này. Những quốc gia nhÆ° Kuwait hay Ả Rập Xê Út má»›i phải thá»±c sá»± lo lắng bởi doanh thu từ dầu mỏ tÆ°Æ¡ng ứng chiếm tá»›i 57,5% và 43,6% GDP cả nÆ°á»›c.

 

Đáng ngạc nhiên, Nga lại là má»™t trong những nÆ°á»›c có nền kinh tế gặp khó khăn nhất trong số các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dá»± Ä‘oán nền kinh tế Nga sẽ suy giảm 3,8% trong năm nay và chỉ có Venezuela hay Libya là có diá»…n biến kinh tế tồi tệ hÆ¡n. Trái ngược lại, hầu hết các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu khác đều có tăng trưởng dù giá dầu thấp. Mặc dù mức tăng trưởng GDP của nhiều nÆ°á»›c xuất khẩu dầu thấp hÆ¡n năm 2013, trÆ°á»›c khi giá dầu giảm mạnh, nhÆ°ng vẫn khả quan hÆ¡n so vá»›i nền kinh tế Nga.

Những quốc gia xuất khẩu dầu vùng Vịnh Ä‘ã ngăn chặn được Ä‘à suy giảm kinh tế nhờ chính sách ná»›i lỏng tài khóa, tăng vay nợ cÅ©ng nhÆ° thâm hụt ngân sách. Nga cÅ©ng có Ä‘á»™ng thái tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ°ng hiệu quả Ä‘em lại không nhiều.

 

Có phải chính những lệnh cấm vận má»›i là nguyên nhân thá»±c sá»± khiến nền kinh tế Nga chịu ảnh hưởng nặng? Theo hãng tin Bloomberg, các lệnh trừng phạt của PhÆ°Æ¡ng Tây không hề có tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c quá lá»›n nào đối vá»›i nền kinh tế Nga. HÆ¡n nữa, cuá»™c chiến cấm vận giữa Nga và PhÆ°Æ¡ng Tây Ä‘ã qua thời Ä‘iểm căng thẳng nhất.

Theo Citigroup, các biện pháp trừng phạt kinh tế của PhÆ°Æ¡ng Tây chỉ chiếm 10% trong tổng mức suy giảm GDP của Nga. Những phân tích của Citigroup cho thấy việc hạn chế tiếp cận thị trường tài chính PhÆ°Æ¡ng Tây Ä‘ã giúp các doanh nghiệp Nga giảm mức vay nợ và họ không thá»±c sá»± bị thiệt hại nặng.

CÅ©ng theo nghiên cứu của Citigroup, dầu mỏ là nguyên nhân chiếm tá»›i 90% tổng mức suy giảm GDP của Nga. Vậy tại sao nền kinh tế các nÆ°á»›c khác phụ thuá»™c nhiều vào dầu thô hÆ¡n Nga lại có biểu hiện tốt hÆ¡n?

Hãng tin Bloomberg cho rằng những Ä‘á»™ng thái của Nga trÆ°á»›c tình hình giá dầu thấp là nguyên nhân chính khiến nền kinh tế nÆ°á»›c này rÆ¡i vào khó khăn. Đồng Rúp của Nga là má»™t trong số những đồng tiền giảm giá mạnh nhất so vá»›i các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ khác. Theo dá»± Ä‘oán của IMF, chỉ có Iran là nÆ°á»›c duy nhất trong số các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu sẽ có mức lạm phát cao hÆ¡n trong năm nay.

Chính quyền Moscow Ä‘ã để đồng Rúp giảm giá mạnh thay vì sá»­ dụng kho dá»± trữ ngoại hối để cứu thị trường tiền tệ. Đây là má»™t Ä‘á»™ng thái mà nhiều nÆ°á»›c xuất khẩu dầu khác ít dám làm bởi họ không muốn nền kinh tế chịu tổn thÆ°Æ¡ng.

Tình hình biến Ä‘á»™ng của đồng Rúp và thị trường tài chính Ä‘ã khiến nhu cầu trong nÆ°á»›c suy giảm, qua Ä‘ó khiến các nhà đầu tÆ° lo lắng. Những số liệu thống kê má»›i nhất cho thấy doanh số bán lẻ và tá»· lệ đầu tÆ° vẫn Ä‘ang suy giảm bất chấp tình hình suy thoái kinh tế Ä‘ã chạm Ä‘áy và kinh tế Nga Ä‘ã có dấu hiệu tăng trưởng trở lại trong má»™t số ngành.

Theo Bloomberg, những nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ có nền kinh tế tăng trưởng tốt hÆ¡n Nga bao gồm 3 nhóm chính. Đầu tiên là những nền kinh tế Ä‘a dạng vá»›i nhiều ngành, nhÆ° Malaysia hay Canada. Rõ ràng Nga có cÆ¡ há»™i Ä‘a dạng hóa nền kinh tế khi giá dầu ở mức cao, nhÆ°ng quốc gia này Ä‘ã bỏ lỡ thời cÆ¡.

Nhóm thứ 2 là những nÆ°á»›c có dá»± trữ ngoại hối lá»›n cÅ©ng nhÆ° có rất nhiều tiền, nhÆ° Na Uy, Các tiều VÆ°Æ¡ng Quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Qatar. Chính quyền Moscow cÅ©ng Ä‘ã tích trữ được nhiều ngoại tệ khi giá dầu ở mức cao, nhÆ°ng khoản tiền này chỉ đủ chi tiêu cho vài năm nếu giá dầu vẫn thấp nhÆ° hiện tại. Đây là lý do chính khiến Điện Kremlin không dùng dá»± trữ ngoại hối để cứu đồng Rúp.

Những nÆ°á»›c nhÆ° Bolivia, Azerbaijan thuá»™c nhóm cuối cùng. Các quốc gia xuất khẩu dầu này Ä‘ang cố gắng vay nợ hay tìm các biện pháp tạm thời để đối phó ảnh hưởng từ giá dầu giảm, đồng thời kỳ vọng giá dầu sẽ tăng trở lại.

Tuy nhiên, những Ä‘á»™ng thái này chỉ khiến thị trường tài chính của họ trở nên ngày càng rủi ro. Nga cÅ©ng có thể làm nhÆ° vậy, nhÆ°ng hÆ°á»›ng Ä‘i này không phải là là cách mà Tổng thống Vladimir Putin hay nhiều quan chức lãnh đạo khác mong muốn.

Đối vá»›i các quốc gia xuất khẩu dầu có suy giảm kinh tế nhÆ° Venezuela hay Nigeria, những chính sách kinh tế của họ không thá»±c sá»± hiệu quả khiến nền kinh tế gặp khó khăn. Tuy nhiên, trường hợp của Nga lại hoàn toàn khác khi các nhà hoạch định chính sách chấp nhận hy sinh nền kinh tế trong ngắn hạn để có thể phục hồi bền vững và tăng trưởng trong dài hạn.

Liệu những toan tính của Tổng thống Vladimir Putin có thành hiện thá»±c và liệu uy tín của ông có tiếp tục giữ vững nếu nền kinh tế không khởi sắc nhÆ° mong muốn? Hiện nhiều chuyên gia vẫn Ä‘ang tranh cãi về vấn đề này.

Mặc dù vậy, rõ ràng là giá dầu dù có thấp hÆ¡n nữa cÅ©ng Ä‘ã không còn tác Ä‘á»™ng nhiều đến nền kinh tế Nga và vá»›i chính sách nhÆ° hiện nay, kinh tế của nÆ°á»›c này có thể sẽ chÆ°a thá»±c sá»± bùng nổ trong thời gian ngắn.

Hoàng Nam

Theo Trí Thức Trẻ