Mặc dù Hoa Kỳ không phải là quốc gia xuất khẩu dầu lá»›n nhÆ°ng vai trò của FED rất quan trá»ng đối vá»›i diá»…n biến của giá dầu. Má»™t phần nguyên nhân khiến giá dầu sụp đổ là do đồng USD tăng giá hÆ¡n 20%.
Cục Dá»± trữ liên bang Hoa Kỳ (FED) Ä‘ã khởi Ä‘á»™ng chu kỳ tăng lãi suất Ä‘iá»u hòa vốn vào tháng 12-2015 bằng Ä‘á»™ng thái tăng 25%, theo kèm là công bố cho biết sẽ tăng lãi suất cÆ¡ bản ít nhất 4 lần trong năm 2016 vá»›i ná»— lá»±c tạo sá»± bình thÆ°á»ng hóa vá» chính sách tiá»n tệ.
Tuy nhiên, kể từ Ä‘á»™ng thái tăng lãi suất cÆ¡ bản đầu tiên của FED, tình hình kinh tế toàn cầu Ä‘ã suy yếu Ä‘áng kể. Hiện Ä‘ang cho thấy khả năng 30% cÆ¡ há»™i FED tăng lãi suất cÆ¡ bản tại cuá»™c há»p tháng 3 và khoảng 50% tại cuá»™c há»p tháng 6.
Thá»a thuáºn giữa Nga và Saudi Arabia
Nhiá»u chuyên gia Ä‘Æ°a ra cảnh báo giá dầu thế giá»›i có thể tụt dốc tá»›i mức cá»±c thấp, khoảng 10USD/thùng, trÆ°á»›c khi các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu má» tỉnh ngá»™. Tuy nhiên, ngày 11-2-2016, giá dầu báºt tăng hÆ¡n 10% từ mức Ä‘áy 26USD/thùng sau thá»a thuáºn giữa Nga và Saudi Arabia vá» việc Ä‘óng băng sản lượng dầu. Thá»a thuáºn của Nga và Saudi Arabia là cá»±c kỳ quan trá»ng để cứu Ä‘à giảm của giá dầu hÆ¡n 70% trong vòng 18 tháng qua. Nga và Saudi Arabia chiếm đến 24% tổng lượng sản xuất dầu toàn cầu nên thá»a thuáºn giữa 2 quốc gia này sẽ mang lại tác Ä‘á»™ng tích cá»±c.
NhÆ°ng Ä‘ó không phải là tất cả. Theo Æ°á»›c tính của CÆ¡ quan Năng lượng quốc tế (IEA), mức dÆ° thừa nguồn cung trong năm 2015 từ 200.000 thùng/ngày đến 2 triệu thùng/ngày. Năm 2016, việc dÆ° thừa cung vẫn diá»…n ra, Æ°á»›c khoảng 650.000 thùng/ngày và bất cứ quốc gia nào tăng sản lượng cÅ©ng có thể tác Ä‘á»™ng mạnh lên giá dầu. Hiện tại, còn nhiá»u quốc gia chÆ°a tham gia thá»a thuáºn nên thá»a thuáºn trên giữa Nga và Saudi Arabia vẫn chÆ°a thể cắt giảm khả năng dÆ° thừa nguồn cung.
Thí dụ nhÆ° Iran, quốc gia chÆ°a đồng ý vá»›i thá»a thuáºn này, Ä‘ang có ý định gia tăng sản lượng sản xuất từ 500.000 đến 1 triệu thùng dầu má»—i ngày. Hiện tại, mối quan hệ giữa Iran và Saudi Arabia vẫn khá căng thẳng sau mâu thuẫn hồi đầu năm, nên khả năng Iran đồng ý vá»›i thá»a thuáºn trên là khá thấp. Nếu nhÆ° má»™t mình Iran tăng sản lượng cÅ©ng đủ gây ra sá»± dÆ° thừa nguồn cung dầu mà không cần đến thá»a thuáºn giữa Saudi Arabia và Nga.
HÆ¡n nữa, thá»a thuáºn giữa Nga và Saudi Arabia chỉ má»›i dừng ở Ä‘óng băng sản lượng, nghÄ©a là không làm xấu Ä‘i tình hình. Phát biểu trên kênh CNBC vào ngày 18-2, Bá»™ trưởng ThÆ°Æ¡ng mại Saudi Arabia, ông Adel Al-jubers Ä‘ã nói rằng nÆ°á»›c này chÆ°a chuẩn bị để cắt giảm sản lượng ở bối cảnh hiện tại.
Vai trò của FED
Mặc dù Hoa Kỳ không phải là quốc gia xuất khẩu dầu lá»›n nhÆ°ng vai trò của FED rất quan trá»ng đối vá»›i diá»…n biến của giá dầu. Sá»± thá»±c là giá dầu sụp đổ hÆ¡n 70% kể từ tháng 6-2014 do tác Ä‘á»™ng đồng thá»i từ việc Hoa Kỳ và Saudi Arabia tăng nguồn cung dầu ra thế giá»›i, nhÆ°ng cÅ©ng là do đồng USD tăng giá hÆ¡n 20%.
Business Insider trích dẫn má»™t quan sát từ nhà phân tích Mark Dow, nguyên nhân thá»±c sá»± dẫn đến sá»± sụp đổ của giá dầu trong 2 năm gần Ä‘ây chính do các món nợ. Dow nháºn thấy các công ty trong ngành dầu khí, kể cả các công ty nhà nÆ°á»›c thuá»™c các quốc gia trong Tổ chức Xuất khẩu dầu má» (OPEC), và gần Ä‘ây là những công ty sản xuất dầu Ä‘á phiến ở Hoa Kỳ, Ä‘ã sá» dụng Ä‘òn bẩy nợ quá cao bởi cÆ¡n nghiện đồng USD giá rẻ từ chính sách ná»›i lá»ng tiá»n tệ của FED từ năm 2008. Khi giá dầu Ä‘á»™t ngá»™t giảm và đồng USD tăng giá bởi FED thắt chặt tiá»n tệ, các công ty trong ngành dầu khí buá»™c phải bán tháo bằng bất cứ giá nào để có tiá»n trả nợ. Chính Ä‘ây là lý do tại sao thị trÆ°á»ng luôn tràn ngáºp dầu trong 2 năm vừa qua.
Theo má»™t nghiên cứu của Jaime Caruana của BIS (Ngân hàng Thanh toán quốc tế), các khoản nợ Ä‘ang lÆ°u hành của công ty dầu và khí đốt trên toàn cầu tăng từ 455 tá»· USD vào năm 2006 lên mức 1.400 tá»· USD vào năm 2014. Trong thá»i gian này, các khoản vay tổng hợp (syndicated loans) của lÄ©nh vá»±c dầu khí tăng từ 600 tá»· USD lên 1.600 tá»· USD.
Theo biểu đồ trên, các khoản nợ Ä‘ang lÆ°u hành của Hoa Kỳ và các thị trÆ°á»ng má»›i nổi. Kể từ khi cuá»™c khủng hoảng dầu má» diá»…n ra vào năm 2014, lợi suất trái phiếu và CDS trong ngành năng lượng Ä‘ã tăng vá»t và hiện Ä‘ang ở gần mức khủng hoảng 2008, và cao hÆ¡n nhiá»u so vá»›i các lÄ©nh vá»±c khác.
Có thể nói rằng chính sách tiá»n tệ của FED sẽ Ä‘óng vai trò nhÆ° van xả trong ngành dầu khí. Việc FED thắt chặt tiá»n tệ khiến cho đồng USD tăng giá 20% trong 2 năm vừa qua Ä‘ang dẫn đến tình trạng kiệt quệ tài chính trong lÄ©nh vá»±c năng lượng và dẫn đến tình trạng dÆ° thừa nguồn cung dầu. Do Ä‘ó, nếu nhÆ° các quốc gia xuất khẩu dầu má» muốn thá»±c hiện cắt giảm nguồn cung dầu, cần phải chỠđợi xem FED có những Ä‘á»™ng thái làm giảm giá đồng USD hay không?
Vào tháng 12-2015, FED thá»±c hiện tăng lãi suất liên bang lần đầu tiên sau 10 năm lên 0,25%/năm. Ngay láºp tức, má»™t cÆ¡n bão tài chính Ä‘ã xuất hiện cuốn phăng hÆ¡n 14.000 tá»· USD trên thị trÆ°á»ng chứng khoán toàn cầu. Tình trạng hoảng loạn đẩy giá vàng tăng vá»t hÆ¡n 10% trong khi giá dầu trượt dốc vá» mức Ä‘áy 26USD/thùng. Vì váºy, thị trÆ°á»ng Ä‘ang chỠđợi má»™t Ä‘á»™ng thái của FED trong việc trì hoãn lịch trình tăng lãi suất trong phiên há»p tháng 3 tá»›i (diá»…n ra vào ngày 15 và 16).
Diá»…n biến của thị trÆ°á»ng lãi suất tÆ°Æ¡ng lai cho thấy, thị trÆ°á»ng Ä‘ang kỳ vá»ng FED không tăng lãi suất cho đến táºn năm 2018. CME Fedwatch, công cụ để Ä‘o lÆ°á»ng khả năng FED tăng lãi suất, tháºm chí Ä‘ã nằm ở mức âm vào tuần trÆ°á»›c (ngày 11-2), khi xác xuất -6% cho khả năng FED tăng lãi suất vào tháng 3 và -7% cho khả năng tăng lãi suất vào tháng 6 và -14% cho khả năng tăng lãi suất vào tháng 9. Trong những ngày gần Ä‘ây, sau khi Nháºt Bản thá»±c hiện chính sách lãi suất âm, FED cÅ©ng Ä‘ã thảo luáºn vá» khả năng thá»±c hiện chính sách lãi suất âm. Trong phiên Ä‘iá»u trần trÆ°á»›c quốc há»™i vào đầu tháng 2, Chủ tịch Janet Yellen nói rằng FED Ä‘ang nghiên cứu ý tưởng vá» việc thá»±c hiện lãi suất âm cho phần tiá»n gá»i thặng dÆ° của ngân hàng tại FED.
Việt Nam hưởng lợi khi giá dầu tăng trở lại
Nếu nhÆ° FED Ä‘áp ứng kỳ vá»ng của thị trÆ°á»ng trong việc hoãn tăng lãi suất trong tháng 3 tá»›i, giá dầu có khả năng sẽ phục hồi mạnh. Trên biểu đồ kỹ thuáºt (theo tuần), giá dầu và chỉ báo RSI Ä‘ang có khả năng hình thành phân kỳ dÆ°Æ¡ng tăng giá.
Theo Ä‘ánh giá của Fitch, Việt Nam là má»™t trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nỠở châu Á khi giá dầu giảm hÆ¡n 75% vá»›i thâm hụt ngân sách tăng, đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài vào lÄ©nh vá»±c dầu khí và cán cân vãng lai sụt giảm. Trên thị trÆ°á»ng chứng khoán, việc giá dầu sụt giảm mạnh Ä‘ã khiến cổ phiếu ngành dầu khí, có tá»· trá»ng vốn hóa cao trong VN Index, sụt giảm mạnh. Trong Ä‘ó, Ä‘áng chú ý là mã cổ phiếu GAS, PVD... Sá»± bán tháo của cổ phiếu ngành dầu khí ảnh hưởng xấu đến toàn bá»™ thị trÆ°á»ng chứng khoán Việt Nam nói chung. Vì váºy, việc giá dầu phục hồi trở lại sẽ giúp bức tranh của thị trÆ°á»ng chứng khoán và ná»n kinh tế Việt Nam vượt qua giai Ä‘oạn khó khăn hiện nay.
Quyết định giữ nguyên lãi suất 0 của Fed khiến giá dầu giảm
Sài Gòn Äầu TÆ° Tài Chính
