Giá dầu Ä‘ang giảm mạnh, tính từ giữa tháng 6-2014 đến giữa tháng 10-2014 Ä‘ã giảm trên 25 Ä‘ô la/thùng. Chỉ đến khi giá dầu xuống mức xấp xỉ 80 Ä‘ô la Mỹ/thùng, người ta má»›i sá»±c nghÄ© đến cuá»™c cách mạng dầu Ä‘á phiến Ä‘ang diá»…n ra, có tiềm năng thay đổi tận gốc rá»… tình hình địa chính trị, kinh tế cÅ©ng nhÆ° cán cân quyền lá»±c trên toàn thế giá»›i.

Thế nhÆ°ng cuá»™c cách mạng dầu khí Ä‘á phiến là gì? Và nó có ảnh hưởng thế nào đến giá dầu thô trên thế giá»›i?

Má»™t chút lịch sá»­

XÆ°a nay nói đến dầu, người ta chỉ nghÄ© đến dầu thô khai thác từ những giếng dầu truyền thống trên đất liền hay ngoài biển. Và nói đến dầu thô, nhiều người cÅ©ng nhá»› ngay đến dá»± báo của King Hubbert từ năm 1956 rằng lượng dầu khai thác được sẽ đạt đỉnh vào thập niên 1970 rồi giảm dần đến chá»— cạn kiệt. Trong nhiều năm người ta tin vào tiên Ä‘oán này, nhất là khi giá dầu ngày càng tăng vì chi phí khai thác cao, xung Ä‘á»™t tranh giành ảnh hưởng lên các vùng nhiều dầu làm dầu mang tính địa chính trị đậm nét. Chỉ má»›i cách Ä‘ây má»™t thập niên, người Mỹ cÅ©ng nghÄ© rằng nguồn cung dầu thô của họ sẽ cạn kiệt dần nên mọi chính sách đối ngoại dường nhÆ° tập trung vào “lợi ích của Hoa Kỳ” mà nói trắng ra là các giếng dầu ở Trung Đông.

Thế rồi mọi chuyện thay đổi khi Mỹ hoàn thiện công nghệ khai thác dầu khí Ä‘á phiến trong đầu thập niên 2000. Nói ngắn gọn, nhờ vào sá»± phát triển của hai công nghệ ép vỉa thủy lá»±c (hydraulic fracturing, còn được dịch thành nứt vỡ thủy lá»±c) và khoan ngang, Mỹ Ä‘ã vượt qua các nÆ°á»›c khác, Ä‘i tiên phong trong lÄ©nh vá»±c khai thác dầu khí Ä‘á phiến. (Xem thêm bài Cuá»™c cách mạng dầu khí Ä‘á phiến).

Trong khi trữ lượng dầu thô truyền thống của Mỹ là 164 tỉ thùng thì trữ lượng dầu Ä‘á phiến cÅ©ng lên đến 58 tỉ thùng, nâng tổng trữ lượng dầu thô của Mỹ vào khoảng 222 tỉ thùng. Để so sánh, các con số này của toàn thế giá»›i lần lượt là 3.012 tỉ thùng dầu truyền thống, 345 tỉ thùng dầu Ä‘á phiến và tổng trữ lượng là 3.357 tỉ thùng. Tính ra thì trữ lượng dầu Ä‘á phiến của Mỹ chiếm đến má»™t phần tÆ° tổng trữ lượng dầu mỏ của nÆ°á»›c này; trong khi trên thế giá»›i, dầu Ä‘á phiến chỉ chiếm má»™t phần mười tổng trữ lượng.

Từ năm 2005-2013, sản lượng khai thác dầu và khí Ä‘á phiến ở Mỹ tăng từ 5% lên đến 35% tổng lượng dầu khí khai thác ở nÆ°á»›c này. Hiện Mỹ Ä‘ã vượt Nga, trở thành nÆ°á»›c sản xuất khí đốt lá»›n nhất thế giá»›i. Còn dầu thì từ năm 2008 đến nay, sản lượng Mỹ khai thác Ä‘ã tăng đến 70%, lên mức 8,7 triệu thùng/ngày. Theo nhiều dá»± Ä‘oán Ä‘áng tin cậy, trong vòng vài năm tá»›i lượng dầu thô khai thác ở Mỹ sẽ vượt mức đỉnh 10 triệu thùng/ngày từng đạt được vào thập niên 1970, và tiếp tục có cÆ¡ qua mặt cả Nga và Ảrập Saudi thành nÆ°á»›c sản xuất dầu thô lá»›n nhất thế giá»›i. Còn nếu tính tổng sản lượng dầu thô quy đổi - bao gồm dầu thô và các loại khí thiên nhiên dạng lỏng (natural gas liquids - NGL) - thì Mỹ Ä‘ã đạt mức 11,5 triệu thùng/ngày và Ä‘ã vượt qua cả Nga lẫn Ảrập Saudi lên hàng đầu thế giá»›i vào tháng 7-2014 vừa qua, theo thống kê chính thức của CÆ¡ quan Năng lượng quốc tế IEA.

Tại sao giá dầu thô giảm mạnh?

Gần nhÆ° ngay tức thì khi cuá»™c cách mạng dầu khí Ä‘á phiến bùng nổ, nhu cầu nhập khẩu dầu thô của Mỹ giảm xuống rõ rệt. Nên nhá»› cách Ä‘ây khoảng 10 năm Mỹ còn phải nhập gần 11 triệu thùng dầu thô má»—i ngày để Ä‘áp ứng nhu cầu trong nÆ°á»›c và chỉ xuất khẩu khoảng 1,5 triệu thùng dầu thành phẩm (mà ta có thể gọi nôm na là xăng dầu). NhÆ°ng tính đến cuối năm 2013, Mỹ chỉ còn phải nhập 7 triệu thùng dầu thô má»—i ngày và xuất khẩu đến gần 4 triệu thùng dầu thành phẩm. Ở quốc gia tiêu thụ dầu hàng đầu thế giá»›i mà cầu giảm trong khi cung lại tăng nên chẳng lạ gì giá dầu thế giá»›i có thể coi là bình ổn trong vài năm gần Ä‘ây và giảm mạnh trong thời gian mấy tháng vừa qua. Bất kể các cuá»™c khủng hoảng xung Ä‘á»™t xảy ra tại các khu vá»±c xuất khẩu dầu thô nhÆ° Libya (vụ chính quyền Tổng thống Gaddafi bị lật đổ), tại Trung Đông (vá»›i việc Nhà nÆ°á»›c Hồi giáo (IS) tuyên bố thành lập), hay vụ xung Ä‘á»™t giữa Nga và Ukraine, giá dầu thô trên thế giá»›i không hề tăng nhÆ° xÆ°a nữa.

Khi giá dầu giảm dÆ°á»›i mức 80 Ä‘ô la/thùng, nhiều nÆ°á»›c sản xuất dầu thô nếu tính toán không khéo sẽ bị lá»— nặng. Thế nhÆ°ng chi phí sản xuất dầu Ä‘á phiến thì ngày càng giảm. Nhờ liên tục cải tiến công nghệ và sá»± cạnh tranh giữa các công ty cung cấp dịch vụ khoan, chi phí khai thác má»—i thùng dầu Ä‘á phiến ở nhiều nÆ¡i trên nÆ°á»›c Mỹ chỉ còn khoảng 30 Ä‘ô la/thùng từ năm 2012, theo má»™t báo cáo của Morgan Stanley. NhÆ° vậy nhiều nhà sản xuất dầu ở Mỹ còn có thể chịu được dù giá rá»›t xuống mức 50 Ä‘ô la/thùng.

Tất cả những yếu tố đề cập trên Ä‘ang được đặt lên bàn cân của các nÆ°á»›c trong má»™t ván cờ hoàn toàn má»›i lạ so vá»›i trÆ°á»›c.

Kẻ cười người khóc

Hiện tượng giá dầu giảm lần này không phải do biến Ä‘á»™ng chính trị mà do cung tăng bền vững, đều đặn nên chắc chắn mức giá giảm sẽ còn tiếp tục cho đến chừng nào các nÆ°á»›c sản xuất dầu thô truyền thống nhÆ° Ảrập Saudi (đại diện tiêu biểu của khối OPEC) hay Nga chịu không nổi phải giảm sản lượng để giữ giá dầu, tránh sá»± thâm hụt ngân sách thêm trầm trọng. Có vẻ nhÆ° Ảrập Saudi và cả Nga Ä‘ang muốn chÆ¡i trò “cù cÆ°a” vá»›i Mỹ nhằm Ä‘o lường xem Mỹ trụ lại được bao lâu khi giá dầu giảm. Tuy nhiên, có thể thấy ngay là “trò chÆ¡i nguy hiểm” này cÅ©ng sẽ chẳng làm Mỹ suy yếu Ä‘i bao nhiêu mà ngược lại, có thể rÆ¡i vào trường hợp “gậy ông đập lÆ°ng ông”.

Lý do dá»± Ä‘oán Mỹ không suy yếu bao nhiêu là vì: Mỹ vẫn chÆ°a bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu thô cho nên sản lượng dầu Ä‘á phiến tăng đều đặn hoàn toàn được cung cấp cho thị trường ná»™i địa. Giá dầu giảm có chăng sẽ làm giảm mức tăng sản lượng dầu thô của quốc gia này (vì nguồn đầu tÆ° vào hoạt Ä‘á»™ng khai thác dầu sẽ giảm) chứ không thể ảnh hưởng tiêu cá»±c lên nền kinh tế Ä‘a dạng và Ä‘ang trên Ä‘à hồi phục. Đó là chÆ°a kể nguồn cung khí đốt khai thác từ Ä‘á phiến dồi dào dẫn đến giá khí đốt tại Mỹ vẫn rất rẻ so vá»›i bình diện chung kéo theo hàng loạt ngành công nghiệp khác phát triển và thu hút nhiều đầu tÆ° từ nÆ°á»›c ngoài. Giá khí đốt tại Mỹ hiện nay vào khoảng 4 Ä‘ô la trên má»™t Ä‘Æ¡n vị năng lượng BTU so vá»›i 11-12 Ä‘ô la ở thị trường châu Âu và 16-17 Ä‘ô la tại thị trường châu Á.

Má»™t vấn đề nữa cần chú ý là loại dầu khai thác từ Ä‘á phiến là dầu ngọt và nhẹ trong khi dầu của Ảrập Saudi là loại nặng và chua (vì chứa nhiều lÆ°u huỳnh) nên dù Ảrập Saudi có “đổi ý” muốn giảm sản lượng hòng bình ổn giá dầu cÅ©ng không thay đổi được mức cung ngày càng tăng cao của loại dầu ngọt và nhẹ. NghÄ©a là họ cÅ©ng chẳng còn khả năng xoay chuyển, thao túng tình hình nhÆ° những thập ká»· trÆ°á»›c.
Nền kinh tế thế giá»›i cÅ©ng chÆ°a có biến chuyển gì má»›i nên phía cầu xem nhÆ° sẽ không tăng mạnh nhÆ° những năm trÆ°á»›c cuá»™c khủng hoảng tài chính 2008.

TrÆ°á»›c mắt những nÆ°á»›c nhập khẩu dầu nhiều nhÆ° Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc sẽ có lợi; các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mạnh nhÆ° Nga và Trung Đông thì Ä‘ang rầu thúi ruá»™t bởi những khía cạnh vừa được phân tích. Chính vì giá dầu giảm mạnh Ä‘ã đẩy nền kinh tế Nga rÆ¡i vào khó khăn, đồng rúp mất giá chứ chÆ°a hẳn là kết quả của lệnh cấm vận do Mỹ và châu Âu áp đặt. Và chính giá dầu làm xung Ä‘á»™t ở Trung Đông, bất kể các tít báo IS chặt đầu, đốt phá khắp nÆ¡i, Ä‘ã không bùng phát lên dữ dá»™i nhÆ° ngày xÆ°a. Vai trò Trung Đông nhÆ° má»™t nguồn cung dầu quan trọng cho thế giá»›i vẫn còn Ä‘ó nhÆ°ng má»™t khi giá dầu không còn bị giữ làm con tin để mặc cả nữa thì nÆ¡i này không còn là Ä‘iểm nóng địa chính trị.

Nếu giá dầu Brent rÆ¡i xuống mức 80 Ä‘ô la/thùng thì theo tính toán của tờ Financial Times, các nÆ°á»›c OPEC sẽ hụt mất 200 tỉ Ä‘ô la trong 1.000 tỉ Ä‘ô la doanh thu từ dầu thô.

Trên bình diện cả thế giá»›i thì giá dầu giảm nhÆ° hiện nay là má»™t cú hích theo dạng kích cầu quan trọng, trị giá chừng 1,8 tỉ Ä‘ô la má»—i ngày, hay 600 tỉ Ä‘ô la tính theo năm. Ví dụ, má»—i gia Ä‘ình Mỹ hiện Ä‘ang xài bình quân 2.900 Ä‘ô la/năm tiền xăng dầu và khí đốt thì mức giảm tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoản tiền tiết kiệm chừng 600 Ä‘ô la để chi tiêu vào việc khác.

Tóm lại, nhờ vào cuá»™c cách mạng dầu khí Ä‘á phiến Ä‘ang diá»…n ra mạnh mẽ tại Hoa Kỳ mà các nÆ°á»›c OPEC không còn có thể thao túng thị trường dầu mỏ của thế giá»›i nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây. Cuá»™c diện địa chính trị thế giá»›i có thể còn nhiều biến đổi trong thời gian tá»›i.

Nguồn tin: TBKTSG