OAO Gazprom đang chuẩn bị khôi phục việc cung cấp khí gas tự nhiên từ Nga sang châu Âu sau khi liên minh châu Âu EU làm môi giới cho một hiệp định về giám sát việc vận chuyển nhiên liệu qua Ukraina nhằm chấm dứt 4 ngày gián đoạn, trong khi thời tiết đang giá lạnh.
Hãng xuất khẩu thuộc sở hữu nhà nước của Nga sẽ lại bắt đầu chuyển khí gas “khi những người giám sát làm việc,” Sergei Kupriyanov, người phát ngôn của Gazprom cho biết.
Thủ tướng cộng hòa Séc ông Mirek Topolanek, đại diện cho liên minh EU, đã thỏa thuận thành công với thủ tướng Ukraina ông Yulia Timoshenko và thủ tướng Nga ông Vladimir Putin cho phép các cán bộ tiến hành kiểm tra việc lưu chuyển khí gas từ Nga qua mạng lưới đường ống của Ukraina. Gazprom, hãng cung ¼ khí gas cho châu Âu, đã ngừng vận chuyển từ 7/1 sau khi cắt việc cung cấp sang Ukraina trong bối cảnh cuộc tranh cãi về giá cả và nợ nần.
Việc ngừng hoạt động này đã khiến 27 quốc gia thuộc liên minh châu Âu lại triệu tập các cuộc họp nhằm phát triển năng lượng hạt nhân và các nguồn năng lượng thay thế khác. Cung năng lượng đang thu hẹp lại trong khi thời tiết thấp hơn -15 độ C ở Balkans làm tăng nhu cầu về nhiên liệu.
“Ukraina đã ký một hiệp định dự thảo vì thế Ukraina không còn là rào cản với việc Nga khôi phục cung gas cho liên minh EU,” ông Timoshenko nói với các phóng viên sau khi bản hiệp định được ký vào sớm ngày 11/1. Topolanek cho biết Ukraina đã đáp ứng tất cả các điều kiện để Nga tiếp tục cung cấp khí gas.
Chủ tịch uy ban châu Âu ông Jose Barroso khá hài lòng về hiệp định này. “Chúng tôi cần khí gas được vận chuyển ngay cho liên minh EU,” ông nói với ủy viên hội đồng năng lượng của EU ông Andris Piebalgs. Họ cho biết nhóm giám sát “sẽ bắt đầu làm việc ngay khi có thể.”
Đội ngũ giám sát
Một nhóm gồm 17 nhân viên giám sát của EU đã đến Ukraina và thêm 5 người nữa đã trên đường sang Matxcova, ủy ban châu Âu cho biết. 2 ủy viên của ủy ban cũng nằm trong các nhóm được cử đến mỗi nước, trong khi đó các thành viên còn lại là các chuyên gia thuộc các công ty gas của châu Âu.
Ở Ukraina, những giám sát viên này được chia làm 5 đội, 2 trong số đó sẽ đến biên giới phía đông nơi gas được chuyển đến gần Sumy và Novopskov, 2 đội khác đến vùng biên giới phía Tây gần Uzhorod và đội còn lại thì đến một vùng trung tâm làm nhiệm vụ tổng hợp thông tin.
Gazprom đã chuẩn bị sẵn sàng các máy bay để chở các chuyên gia tới các trạm bơm khí, CEO của công ty ông Alexei Miller cho biết. Công ty này sẽ vận chuyển những lượng tối thiểu đầu tiên nếu cần, chủ yếu là sang các nước thuộc bán đảo Balkan, và nhanh chóng tăng lượng này lên một khi họ chắc chắn Ukraina không rút chuyển đi bất cứ một chút nào, ông nói.
Ngay khi Nga khôi phục việc vận chuyển, sẽ phải mất 36 giờ để khí gas được chuyển đến các khách hàng châu Âu. Việc cung cấp cho ít nhất 20 quốc gia đã bị ảnh hưởng.
Các khách hàng châu Âu
80% lượng khí gas qua đường ống của Ukraina là sang các khách hàng châu Âu của Gazprom. Gazprom đã ngừng việc lưu chuyển này hôm 7/1, cắt 60% trong toàn bộ lượng gas sang châu Âu, sau khi đổ lỗi cho Ukraina về việc đã rút bớt gas chuyển sang cho các khách hàng khác về phần mà họ sở hữu, một khoản mà nước này đã từ chối thanh toán. Nga đã ngừng cung cấp cho Ukraine hôm 1/1, chờ một hợp đồng mới.
Bungari, Hungary và Slovakia nằm trong số những nước châu Âu phải hạn chế sử dụng gas hôm 9/1. Hầu hết các quốc gia Tây Âu thì chịu ảnh hưởng ít hơn từ việc ngừng hoãn này, phải dùng hàng tồn kho và các nguyên liệu thay thế để đáp ứng nhu cầu. Nhiệt độ theo dự đoán thì giảm xuống dưới -11 độ C ở Zagreb và -15 độ C ở Sofia vào cuối tuần này, theo AccuWeather.com.
Oleh Dubina, đứng đầu công ty năng lượng nhà nước của Ukraina NAK Naftogaz Ukrainy, đã từ Matxcova quay về Kiev hôm 10/1 sau 3 ngày đàm phán về sự bất đồng với Nga về giá mà Nga yêu cầu trong năm 2009.
“Nga đã đưa ra giá 450$/ 1000 mét khối, một mức không tương đương với giá của châu Âu, và chúng tôi không thể chấp nhận,” ông Dubina cho biết trên một thông báo được đăng tại website của chính phủ. Ông chưa có kế hoạch quay lại Matxcova và Naftogaz cho biết “các cuộc đàm phán tiếp theo nên được tiến hành với các chính trị gia hàng đầu.”
Giá đưa ra bị từ chối
Giá của Gazprom đối với các khách hàng châu Âu chậm so với giá dầu thô và các sản phẩm từ dầu mỏ khoảng từ 6 đến 9 tháng. Dầu thô đã giảm trên 70% sau khi đạt kỷ lục hồi tháng 7.
Ukraina đã trả cho Nga 179,50$/1000 mét khối gas hồi năm ngoái với một sự dàn xếp riêng biệt. Gazprom đưa ra giá 250$ cho năm nay, và Timoshenko cùng tổng thống Ukraina ông Viktor Yushchenko thì cho rằng 201$ mới hợp lý.
Ukraina và Georgia, cả 2 đều là những nước xoviet cũ, đã gây căng thẳng trong mối quan hệ với Nga vì nỗ lực gia nhập liên minh EU và tổ chức NATO của họ. Cuộc tranh cãi về khí gas đã xảy ra khi Timoshenko và Yushchenko đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng tài chính đã buộc họ phải tìm đến sự giúp đỡ của quỹ tiền tệ quốc tế IMF với khoản cứu trợ 16,4 tỉ $.
Sự gián đoạn năm 2006
Năm 2006, Nga đã ngừng xuất khẩu gas sang Ukraina trong 3 ngày, do đó mà lượng gas sang liên minh châu Âu cũng giảm, tiếp đó giảm 50% lượng hàng hồi tháng 3 vừa rồi vì vụ tranh cãi nợ nần.
Chính phủ Slovakia hôm 10/1 đã phê chuẩn cho khởi động lại một lò phản ứng hạt nhân, mặc dù bị liên minh EU phản đối, để đáp ứng nhu cầu năng lượng trong nước nếu Nga tiếp tục ngừng cung cấp.
Thủ tướng Robert Fico nói với các phóng viên rằng biện pháp này là cần thiết cho đến khi thị trường gas ổn định lại. Lò phản ứng này ở Jaslovske, đã bị đóng cửa hôm 31/12, do điều kiện đặt ra với Slovakia khi họ gia nhập liên minh EU.
Chính phủ Ba Lan vào tuần tới cũng sẽ quyết định về việc xây dựng một nhà máy điện hạt nhân, theo ông Tomasz Misiak, chủ tịch ủy ban kinh tế của Thượng viện.
