Mặc dù ý tưởng xây dá»±ng thị trường xăng dầu vận hành theo cÆ¡ chế thị trường, theo Ä‘ó, doanh nghiệp (DN) được định giá bán chính thức thá»±c hiện từ tháng 12/2009, khi Nghị định 84/2009/NĐ-CP ra đời, nhÆ°ng đại diện má»™t số DN cho rằng, họ chÆ°a hoàn toàn được quyền định giá bán.

Bài I: Doanh nghiệp được quyền định giá xăng dầu: Đề tài nóng

Từ khái niệm giá cÆ¡ sở...

Cách Ä‘ây hÆ¡n 3 năm, khi Nghị định 55/2007/NĐ-CP ngày 6/4/2007 về quản lý kinh doanh xăng dầu được ban hành, má»™t thị trường xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường Ä‘ã được manh nha hình thành. Cụ thể, Ä‘iều 26, Nghị định này quy định, áp dụng nguyên tắc giá bán xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường, có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, DN xăng dầu quyết định giá sau khi ná»™p các loại thuế, phí theo quy định của pháp luật hiện hành.

Khi Ä‘ó, Nghị định 55/2007/NĐ-CP Ä‘ã cho phép thá»±c hiện ngay giá bán xăng theo cÆ¡ chế thị trường do DN quyết định (trên cÆ¡ sở giá nhập khẩu, các loại thuế, phí theo quy định và lợi nhuận hợp lý để tái đầu tÆ° phát triển sản xuất, kinh doanh).

Song, quy định trên không thể thá»±c hiện được, vì giá dầu thô trên thế giá»›i biến Ä‘á»™ng quá mạnh và Nhà nÆ°á»›c buá»™c phải ghìm giữ giá rồi lại “nhả”.

Trong suốt 2 năm 2007 và 2008, việc ngân sách nhà nÆ°á»›c phải bù giá vốn trong kinh doanh xăng dầu luôn là câu chuyện nóng bỏng và gây sá»± chú ý đặc biệt của công luận. Kinh nghiệm cho thấy, ngân sách nhà nÆ°á»›c không thể gánh thêm gánh nặng bù lá»— cho xăng dầu và để chia sẻ trách nhiệm giữa Nhà nÆ°á»›c, DN và người tiêu dùng, thì buá»™c phải để cho DN Ä‘Æ°a giá bán lẻ theo giá thị trường. Song, Ä‘iều gây nhiều tranh cãi nhất là khi thá»±c hiện cÆ¡ chế thị trường, làm thế nào để quản lý được DN xăng dầu khi để họ tá»± định giá bán?

Cho đến nay, khi Nghị định 84/2009/NĐ-CP có hiệu lá»±c được ná»­a năm, các DN xăng dầu Ä‘ánh giá rằng, sá»± khác biệt lá»›n nhất mà văn bản này tạo ra so vá»›i các văn bản trÆ°á»›c Ä‘ó chính là việc hình thành nên giá cÆ¡ sở của mặt hàng xăng dầu. “Nghị định 84/2009/NĐ-CP khác vá»›i Nghị định 55/2007/NĐ-CP và các văn bản khác cÆ¡ bản nhất là giá cÆ¡ sở. Giá cÆ¡ sở của mặt hàng xăng dầu nhÆ° là má»™t giá định hÆ°á»›ng, thông qua Ä‘ó, người tiêu dùng cÅ©ng nhÆ° cÆ¡ quan quản lý có thể giám sát DN”, ông Bùi Ngọc Bảo, Tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) nhận định.

Việc hình thành nên giá cÆ¡ sở, sau nhiều lần lấy ý kiến của Bá»™ Tài chính và Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng, được coi là bÆ°á»›c tiến và là công cụ giám sát má»›i của Nhà nÆ°á»›c vá»›i mặt hàng xăng dầu.

Khẳng định giá cÆ¡ sở là công cụ để người tiêu dùng giám sát giá xăng dầu bán lẻ và “kinh doanh xăng dầu là minh bạch nhất vì ai cÅ©ng có thể tính được giá”, nhÆ°ng lãnh đạo Petrolimex cÅ©ng cho biết, giá cÆ¡ sở là giá định hÆ°á»›ng, chứ không phải là giá vốn của DN. Điều này có nghÄ©a, giá cÆ¡ sở mà má»™t DN xăng dầu công bố không thể hiện lá»—, lãi của DN tại thời Ä‘iểm Ä‘ó. Hay nói cách khác, đọc các thông số về giá cÆ¡ sở mà DN công bố, người tiêu dùng không thể khẳng định chính xác DN Ä‘ang lá»— hay lãi ở thời Ä‘iểm Ä‘ó.

... đến DN được quyền định giá... chỉ trong 2 tháng

Kể từ khi cách tính giá cÆ¡ sở được hình thành cÅ©ng nhÆ° DN được quyền định giá xăng dầu đến nay là khoảng ná»­a năm, nhÆ°ng theo các DN, thì họ chỉ được quyền tá»± chủ trong hai tháng 1 và 2/2010. “Sau đợt Ä‘iều chỉnh giảm giá các mặt hàng dầu ngày 3/3/2010 đến nay, chúng tôi không còn được chủ Ä‘á»™ng vá»›i giá các mặt hàng xăng dầu nữa, mà thời gian này, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ang giữ quyền Ä‘iều tiết giá theo mục tiêu Ä‘iều hành của mình”, ông Bảo nói. Cụ thể, theo lãnh đạo của Petrolimex, trong đợt giảm giá xăng ngày 27/5, Petrolimex chỉ ra thông báo (thay vì quyết định nhÆ° những lần khác) về việc giảm giá xăng theo Thông báo số 168/TB-BTC của Bá»™ Tài chính. Các DN khác cÅ©ng Ä‘iều chỉnh giảm 500 đồng/lít xăng theo Thông báo trên.

“Do Ä‘ó, nếu nhÆ° nói không có chỉ đạo của Nhà nÆ°á»›c thì DN không hạ giá xăng là không Ä‘úng. Trên thá»±c tế, từ tháng 3 tá»›i nay, Nhà nÆ°á»›c giữ quyền Ä‘iều chỉnh giá theo quy định của Nghị định 84/2009/NĐ-CP, nên việc tăng, giảm giá xăng, dầu trong thời gian này là thuá»™c quyền của Nhà nÆ°á»›c, chứ không phải là do DN chủ Ä‘á»™ng”, ông Bảo giải thích.

Cho tá»›i ngày 8/6 má»›i Ä‘ây, Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính) cÅ©ng chỉ đạo các DN giảm giá các loại xăng dầu theo cách thức tÆ°Æ¡ng tá»±.

NhÆ° vậy, cho dù Nghị định 84/2009/NĐ-CP Ä‘ã có hiệu lá»±c, nhÆ°ng DN không được định giá xăng dầu thì liệu có phải văn bản pháp lý này Ä‘ang bị “treo”?

Theo các DN xăng dầu, Nghị định trên vẫn Ä‘ang được thá»±c hiện, bởi khoản c, Ä‘iều 27, Nghị định 84/2009/NĐ-CP nêu rõ, Nhà nÆ°á»›c giữ quyền quyết định trong giai Ä‘oạn mà Nhà nÆ°á»›c thấy cần thiết.

Hiện tại, các DN xăng dầu vẫn chÆ°a biết phải ứng xá»­ nhÆ° thế nào vá»›i việc “chủ Ä‘á»™ng định giá vá»›i các mặt hàng xăng dầu” theo quy định tại Nghị định 84/2009/NĐ-CP. “Chúng tôi phải chờ hÆ°á»›ng dẫn tiếp theo của cÆ¡ quan quản lý. Trong trường hợp giá tăng hay giảm, thì DN vẫn phải chờ được hÆ°á»›ng dẫn, bởi Ä‘ây Ä‘ang là thời Ä‘iểm đặc biệt, chứ không phải là thời gian thá»±c hiện Nghị định 84/2009/NĐ-CP nhÆ° trong Ä‘iều kiện bình thường”, lãnh đạo má»™t công ty xăng dầu nói.

Suốt 3 năm qua, câu chuyện để DN được định giá mặt hàng xăng dầu vẫn là chủ đề nóng, luôn gây sá»± chú ý.

(baodautu)