Vá» việc Táºp Ä‘oàn Ä‘iện lá»±c (EVN) và Táºp Ä‘oàn xăng dầu Petrolimex đạt mức lãi rất thấp, tá»· suất lợi nhuáºn trên vốn đầu tÆ° chỉ từ 1-2% trong nhiá»u năm, TS Äinh Tuấn Minh, thành viên nhóm tÆ° vấn chính sách kinh tế vÄ© mô, Ủy ban kinh tế Quốc há»™i cho rằng, nguyên nhân do các DNNN được hưởng quá nhiá»u đặc quyá»n, đặc lợi.
 |
| TS Äinh Tuấn Minh |
Äặc quyá»n, đặc lợi...
PV: - Báo cáo tài chính của Táºp Ä‘oàn Ä‘iện lá»±c EVN, Táºp Ä‘oàn xăng dầu Petrolimex cho thấy, tá»· suất lợi nhuáºn trên tổng vốn đầu tÆ° của 2 doanh nghiệp (DN) này nhiá»u năm qua chỉ dao Ä‘á»™ng từ 1-2%, nghÄ©a là chỉ bằng 1/5 lợi nhuáºn nếu mang tiá»n vốn đầu tÆ° Ä‘i gá»i ngân hàng.
Theo ông, con số Ä‘ó phản ánh thế nào vá» hiệu quả kinh doanh của hai Táºp Ä‘oàn Nhà nÆ°á»›c này?
TS Äinh Tuấn Minh: - Xét trên tổng thể, ở giai Ä‘oạn suy giảm kinh tế nhÆ° hiện nay, kết quả kinh doanh của các DN không tốt là chuyện không quá đặc biệt, nhất là những DN kinh doanh trên các lÄ©nh vá»±c bất Ä‘á»™ng sản, Tài chính, chứng khoán, DN công nghiệp, váºt liệu xây dá»±ng…
Khu vá»±c DNNN nói chung, EVN và Petrolimex nói riêng có kết quả kinh doanh kém vì ngoài mảng kinh doanh chính là Ä‘iện và xăng dầu còn kinh doanh ngoài ngành thua lá»—, bản thân DN này Ä‘ang váºn hành bằng bá»™ máy cồng ká»nh, chi phí tốn kém. Nếu so sánh DNNN vá»›i DN tÆ° nhân cạnh trạnh cùng ngành ví dụ nhÆ° DN cao su, cà phê, xây dá»±ng… sẽ thấy DNNN có kết quả kinh doanh kém hÆ¡n hẳn.
PV: - Vì là Táºp Ä‘oàn Nhà nÆ°á»›c nên EVN và Petrolimex được hưởng rất nhiá»u chính sách Æ°u Ä‘ãi. Lãi của hai táºp Ä‘oàn Ä‘á»u đến từ việc tăng giá và hưởng lợi từ quỹ bình ổn (do ngÆ°á»i dân trả trÆ°á»›c cho giá xăng), trong khi lá»— chủ yếu do đầu tÆ° ngoài ngành.
DNNN có vốn đầu tÆ° từ nguồn thuế của dân, má»™t mặt tiêu tiá»n ngÆ°á»i dân bằng đầu tÆ° ngoài ngành, má»™t mặt tính lãi do lấy thêm tiá»n từ túi ngÆ°á»i dân, nghịch lý này phải được hiểu nhÆ° thế nào: do doanh nghiệp Ä‘á»™c quyá»n hay do đặc quyá»n của doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c?
TS Äinh Tuấn Minh: - Các DNNN có vốn đầu tÆ° từ nguồn thuế của dân, má»™t mặt tiêu tiá»n ngÆ°á»i dân bằng đầu tÆ° ngoài ngành, má»™t mặt tính lãi do lấy thêm tiá»n từ túi ngÆ°á»i dân là do đặc quyá»n, đặc lợi hỠđược hưởng từ nhà nÆ°á»›c.
Các DN được nhà nÆ°á»›c bao cấp vốn không có Ä‘á»™ng cÆ¡ cải thiện chi phí. Há» tăng các chi phí mang tính chất xa hoa để tăng quyá»n lá»±c má»m của Ä‘á»™i ngÅ© lãnh đạo. DN cÅ©ng không cần lãi, chỉ đạt định mức không bị thua lá»— để vượt rào, lãnh đạo không mất chức trong khi các DN tÆ° nhân khi có Ä‘iá»u kiện kinh doanh có thể đạt mức tăng trưởng mấy chục %.
Vấn Ä‘á» thứ 2 của việc bao cấp là DNNN khi nào cÅ©ng tìm cách đẩy chi phí lên cao nên vá» bản chất, chi phí cao của DNNN hoặc đẩy sang cho ngân sách gánh má»™t phần thông qua các hình thức bù lá»— nhÆ° Æ°u Ä‘ãi tín dụng hoặc Æ°u Ä‘ãi chính sách. Phần còn lại sẽ bắt ngÆ°á»i dân phải gánh chịu thông qua việc tăng giá liên tục ở mức cao.
PV: - Thá»±c tế là má»—i khi cần xin chính sách Æ°u Ä‘ãi, EVN và Petrolimex Ä‘á»u viện cá»› phải thá»±c hiện nhiệm vụ chính trị, không đặt mục tiêu kinh doanh. NhÆ°ng má»—i khi cần tăng giá, hai táºp Ä‘oàn này lại lấy cá»› kinh doanh phải có lãi.
Vấn Ä‘á» minh bạch giá mà dÆ° luáºn mong đợi từ EVN và Petrolimex có thể đạt được không khi vẫn tồn tại sá»± nháºp nhèm này? Trong trÆ°á»ng hợp này, theo ông, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Ä‘ã được thá»±c hiện hết trách nhiệm quản lý, giám sát của mình chÆ°a?
TS Äinh Tuấn Minh:- Hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh bản chất rất phức tạp hÆ¡n nhiá»u vì được cấu thành từ hàng nghìn mục khác nhau. TrÆ°á»ng hợp của EVN, giá thành Ä‘iện được cấu thành từ nhiá»u nguồn nhÆ° than, dầu, thủy Ä‘iện, gió, khí… các chi phí vá» truyá»n tải, sá»a chữa, váºn hành bảo dưỡng, các nguồn đầu tÆ° cách Ä‘ây 20-30 năm cho đến 1-5 năm. ChÆ°a kể các khoản đầu tÆ° ngoài ngành, các chi phí khác vẫn Ä‘Æ°a vào giá thành Ä‘iện nhÆ° chi phí xây biệt thá»±, sân tennis mà thanh tra Chính phủ Ä‘ã chỉ ra. Nếu công khai, minh bạch thì tất cả những Ä‘iá»u này cÅ©ng chỉ mang tính tÆ°Æ¡ng đối.
Các DN tÆ° nhân dù to dù nhá» khi niêm yết trên sàn chứng khoán hoặc có ý định niêm yết há» sẽ công khai tài chính rất dá»… dàng trong khi các DNNN hô hào nhÆ°ng có mấy DN công khai được, kiểm toán 1 năm sau má»›i công bố kết quả, thanh tra Chính phủ 2 năm sau má»›i có kết quả.
Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng phải có trách nhiệm trong việc xây dá»±ng thị trÆ°á»ng xăng dầu, Ä‘iện cạnh tranh, minh bạch, các bên tham gia phải váºn hành theo cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng.
 |
| Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng phải có trách nhiệm trong việc xây dá»±ng thị trÆ°á»ng xăng dầu, Ä‘iện cạnh tranh, minh bạch |
Cục Ä‘á cản trở tái cÆ¡ cấu kinh tế?
PV:- Gần Ä‘ây Ä‘ã có chủ trÆ°Æ¡ng, lãnh đạo doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c liên tiếp 2 năm thua lá»— thì phải từ chức. Trong trÆ°á»ng hợp hưởng nhiá»u Æ°u Ä‘ãi mà hiệu quả kinh doanh vẫn không đạt nhÆ° trên thì phải trách nhiệm lãnh đạo doanh nghiệp phải được xem xét nhÆ° thế nào, thÆ°a ông?
TS Äinh Tuấn Minh: - Các DNNN Ä‘áng ra khi có Ä‘iá»u kiện tốt có thể tăng trưởng mấy chục % nhÆ°ng chỉ làng nhàng tăng trưởng 5%, giữ phần lợi nhuáºn cho năm sau để đảm bảo không bị thua lá»—. Má»™t công năng cho DN tÆ° nhân Ä‘iá»u hành có thể tăng trưởng trăm tá»· nhÆ°ng DNNN Ä‘iá»u hành chỉ được vài ba tá»·.
Các DNNN sau 1 thá»i gian sẽ phát triển cháºm hÆ¡n nhiá»u so vá»›i DN tÆ° nhân để lãnh đạo DN ở mức an toàn. Tình trạng kéo dài, háºu quả là ná»n kinh tế trì trệ do tăng trưởng không hết tiá»m năng.
Trên thế giá»›i từ Châu Âu đến các nÆ°á»›c Châu Á, DNNN chỉ có vai trò trong giai Ä‘oạn kiến thiết đất nÆ°á»›c, mục tiêu rõ ràng vì biết bao nhiêu cây cầu há»ng phải xây, bao nhiêu Ä‘Æ°á»ng phải xây … Sau giai Ä‘oạn kiến thiết, Ä‘á»u tÆ° nhân hóa các DNNN, nhà nÆ°á»›c chỉ Ä‘óng vai trò kiểm soát thị trÆ°á»ng để các DN không vi phạm các luáºt cạnh tranh, luáºt phá sản…
PV: - Hiện Chính phủ Ä‘ang tích cá»±c tái cÆ¡ cấu ná»n kinh tế. Vá»›i sá»± tồn tại và hoạt Ä‘á»™ng theo cách nhÆ° trên của doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, theo ông, việc tái cÆ¡ cấu có thá»±c hiện được không? Nếu đặt vấn Ä‘á» phải tái cÆ¡ cấu doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c trÆ°á»›c thì phải làm nhÆ° thế nào cho hiệu quả, tránh tình trạng chỉ thay tên đổi há»?
TS Äinh Tuấn Minh: - Tái cÆ¡ cấu quan trá»ng nhất phải thay đổi cÆ¡ cấu sở hữu. Khu vá»±c DNNN là cục Ä‘á cản trở tất cả hoạt Ä‘á»™ng của quá trình tái cÆ¡ cấu đầu tÆ° công, đến hệ thống ngân hàng.
Theo tôi, chỉ có cách thu hẹp khu vá»±c DNNN, yêu cầu phải táºp trung vào những nhiệm vụ cụ thể, giảm Ä‘óng góp GDP Ä‘ang từ mức 25-27% xuống còn 15-17% sau Ä‘ó, năm 2020 giảm tiếp còn 10%.
Giai Ä‘oạn còn nhiá»u DNNN nhÆ° hiện nay chỉ má»™t SCIC thì không đủ, nhà nÆ°á»›c cần vài công ty theo mô hình SCIC, má»—i má»™t công ty quản lý vốn sẽ phụ trách má»™t lÄ©nh vá»±c hàng hoá và dịch vụ công nào Ä‘ó. Các SCIC này nên được đặt dÆ°á»›i sá»± quản lý tạm thá»i của má»™t Uá»· ban cải cách DNNN.
Táºp trung các DNNN vào các công ty quản lý vốn giúp giảm số đầu mối quản lý vốn nhà nÆ°á»›c, tách hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh khá»i hoạt Ä‘á»™ng xây dá»±ng chính sách tại các Bá»™. Sau má»™t thá»i gian váºn hành, khi số lượng DNNN trong danh mục đầu tÆ° của các công ty quản lý vốn này giảm, nhà nÆ°á»›c có thể tiến hành sáp nháºp các công ty quản lý vốn lại vá»›i nhau thành má»™t công ty quản lý vốn duy nhất.
Xin trân trá»ng cảm Æ¡n ông!
Nguồn tin: Baodatviet
