Hiệu ứng giá thị trường

Dường nhÆ° có má»™t nghịch lý: cùng vá»›i việc thá»±c thi các biện pháp chính sách tiền tệ và tài khóa thắt chặt để chống lạm phát, hÆ°á»›ng tá»›i ổn định vÄ© mô thì các cÆ¡ quan quản lý lại liên tiếp Ä‘iều chỉnh giá cả các mặt hàng đầu vào quan trọng của nền kinh tế theo má»™ "lá»™ trình giá thị trường, tạo ra sá»± hợp lý trong các quan hệ của nền kinh tế. Mục tiêu nhằm Ä‘Æ°a nền kinh tế vận hành theo quy luật thị trường.

Giá thị trường là má»™t lá»™ trình thá»±c hiện Ä‘ã được ấp ủ và từng bÆ°á»›c thá»±c hiện. Tuy nhiên, trong những năm gần Ä‘ây, "lá»™ trình" này liên tục bị trì hoãn hoặc thá»±c hiện má»™t cách không liên tục. Có nhiều lý do, nhÆ°ng quan trọng nhất là tình hình kinh tế bất ổn và lạm phát tăng cao.

Trong khi giá cả thế giá»›i lên mạnh, lạm phát trong nÆ°á»›c tăng cao thì việc trì hoãn tăng giá Ä‘ã tạo ra sá»± dồn nén cho giá cả nhiều mặt hàng và gây ra những bất hợp lý trong nền kinh tế.

Tuy nhiên, sức chịu Ä‘á»±ng của ngân sách và nền kinh tế có hạn, đến lúc sá»± dồn nén Ä‘ó quá sức chịu Ä‘á»±ng thì việc tăng giá Ä‘ã được đặt ra. Má»—i mặt hàng đều có kế hoạch Ä‘iều chỉnh của mình và dần dần được thá»±c hiện.

NhÆ°ng có lẽ chÆ°a bao giờ người dân cảm nhận sá»± Ä‘iều chỉnh má»™t cách dồn dập nhÆ° trong những tháng đầu năm 2010.

Đầu tiền là Ä‘iện tăng giá 15%, rồi xăng dầu hai lần tăng giá vá»›i mức tổng cá»™ng 5.200 đồng/lít Ä‘ã Ä‘Æ°a xăng dầu lên mức giá cao nhất từ trÆ°á»›c đến nay. Má»›i Ä‘ây nhất, than cÅ©ng âm thầm tăng giá từ 20-40%... Đó là chÆ°a kể trÆ°á»›c Ä‘ó, Ngân hàng Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã Ä‘iều chỉnh tăng tá»· giá má»›i mức 9,3%.

Sau má»—i lần tăng giá nhÆ° thế, các cÆ¡ quan quản lý đều tính toán mức tác Ä‘á»™ng của Ä‘iều chỉnh lên giá cả lên lạm phát má»™t cách khá chi tiết và rõ ràng.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, mức Ä‘ánh giá Ä‘ó là không sai nhÆ°ng má»›i chỉ là tác Ä‘á»™ng tức thì ở "vòng 1", chÆ°a tính đến mức tăng giá qua nhiều "vòng khác" đối vá»›i giá cả hàng hóa theo kiểu "vòng xoáy". Điều Ä‘ó khiến cho giá cả Ä‘ồng lên tăng và tăng theo kiểu dây chuyền, vá»›i mức càng về sau càng cao.

Thá»±c tế cho thấy, sau khi Ä‘iện tăng giá, lập tức nhiều mặt hàng Ä‘iều chỉnh theo. Đầu tiên là các hàng hóa vật liệu xây dá»±ng - nÆ¡i sá»­ dụng lượng Ä‘iện năng lá»›n; rồi hàng loạt hàng hóa công nghiệp và tiêu dùng khác Ä‘iều chỉnh lên theo giá Ä‘iện.

Từ đầu năm đến nay Ä‘ã hai lần Ä‘iều chỉnh giá xăng tăng (ảnh giadinh)

Hay nhÆ° giá xăng tăng, lập tức giá vận tải ăn theo. Chi phí vận tải tăng khiến đầu vào của hàng loạt mặt hàng buá»™c phải tính toán lại để Ä‘iều chỉnh. Bên cạnh Ä‘ó, nhiều ngành sản xuất nhÆ° nông nghiệp, thủy sản cÅ©ng bị ảnh hưởng bởi giá xăng dầu... thế là xăng dầu trở thành lý do để tất cả cùng tăng giá. CÅ©ng nhÆ° thế, sau khi than tăng giá, lập tức hóa chất, giấy và xi măng Ä‘ã Ä‘iều chỉnh...

Cứ nhÆ° thế, vòng xoáy tăng giá tiếp tục vá»›i những mặt hàng và dịch vụ khác lần lượt Ä‘iều chỉnh khiến nền kinh tế có má»™t mặt bằng giá má»›i. Đó chÆ°a kể là những hiệu ứng tâm lý và các hoạt Ä‘á»™ng ăn theo, lợi dụng để đẩy giá cả lên cao.

Lạm phát tăng 10% - trong bất cứ trường hợp nào đều là má»™t mức cao. Điều này sẽ tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c đến đời sống người dân. NhÆ°ng 10% dường nhÆ° cÅ©ng Ä‘ã là má»™t mức khá quen thuá»™c của nền kinh tế Việt Nam trong những năm qua, và người dân và DN Ä‘ã hình thành má»™t thá»›i quen ứng phó vá»›i biến Ä‘á»™ng giá cả và bất ổn của nền kinh tế.

HÆ¡n thế, việc tăng giá dồn dập mà nhiều người gọi là "buông giá" là Ä‘iều bất khả kháng, không chỉ vì nhà nÆ°á»›c không thể bao cấp giá, mà trÆ°á»›c hết là những bất hợp lý đến từ giá cả của nền kinh tế Ä‘ã đến lúc không thể cầm giữ lâu hÆ¡n.

Đặc biệt hÆ¡n, vá»›i má»™t cÆ¡ chế giá còn nhiều bất hợp lý Ä‘ã khiến mọi Ä‘iều hành kinh tế trở nên khó khăn và thiếu hiệu quả.

Tăng giá theo thị trường, hay nói cách khác, là chấp nhận buông giá có thể Ä‘ã tạo ra má»™t cú sốc cho toàn bá»™ nền kinh tế. Nó nhÆ° má»™t phản ứng ngược chiều trong Ä‘iều kiện mục tiêu chống lạm phát được đặt lên hàng đầu.

Tuy nhiên, Ä‘ó lại nhÆ° là má»™t tiền đề cần thiết để có được cÆ¡ sở cho nhÆ°ng Ä‘iều chỉnh khác. Đó có thể xem là lát cắt để dứt Ä‘iểm vá»›i những tồn tại cÆ¡ chế giá cÅ© nhÆ°ng mở đầu cho má»™t cÆ¡ chế thi trường hÆ¡n.

Niềm tin và cái nhìn dài hạn

Lạm phát tăng cao trong những tháng đầu năm 2011 - Ä‘iều Ä‘ã được nhìn nhận và dá»± Ä‘oán. Đó là tác Ä‘á»™ng từ chính những Ä‘iều chỉnh giá cả các mặt hàng quan trọng, nhÆ°ng cÅ©ng là hậu quả từ má»™t quá trình phát triển kinh tế nóng trÆ°á»›c Ä‘ó để lại. Vì thế, dù rất muốn nhÆ°ng việc chặn lạm phát không thể sá»›m có kết quả chỉ sau 1-2 tháng thá»±c thi.

Vì thế, trong má»™t bình luận gần Ä‘ây là dá»± báo lạm phát năm 2011, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế TƯ Nguyá»…n Đình Cung Ä‘ã nói: "Lạm phát năm nay nhiều phần trăm không quan trọng bằng việc những chính sách, biện pháp hợp lý được thá»±c hiện vá»›i má»™t quy mô nhất định, rõ ràng, nhất quán, để bắn tín hiệu ra thị trường".

Người dân nên quen vá»›i má»™t mặt bằng giá má»›i (ảnh bantintaifhinh)

Nếu bây giờ tuyên bố lạm phát 7%, có thể người dân sẽ không tin bằng việc có má»™t giải pháp hợp lý theo Ä‘ánh giá của thị trường, chứ không phải theo Ä‘ánh giá của cÆ¡ quan quản lý.

Đồng quan Ä‘iểm này, nhiều chuyên gia nhấn mạnh, chống lạm phát theo Nghị quyết 11 chỉ má»›i là bÆ°á»›c khởi đầu cho má»™t quá trình dài hạn, Ä‘ó là quá trình tái cÆ¡ cấu và chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế. Nếu không có khởi đầu này thì sẽ khó mà thá»±c hiện được những bÆ°á»›c tiếp theo.

Trong bÆ°á»›c khởi đầu này, thắt chặt tài khóa, giảm bá»™i chi ngân sách là nhiệm vụ Æ°u tiên. Tuy nhiên, Ä‘i cùng vá»›i chống lạm phát luôn và Ä‘òi hỏi ổn định kinh tế vÄ© mô. Điều quan trọng là cần phải thá»±c hiện các giả pháp Ä‘ó má»™t cách quyết liệt, và hÆ¡n nữa, tạo má»™t niềm tin trong dân chúng vá»›i ý nghÄ©a rằng: từ Ä‘ây trở Ä‘i sẽ có má»™t thay đổi căn bản trong quan Ä‘iểm phát triển và quản lý. Khi Ä‘ó sẽ mang lại hy vọng về má»™t thời kỳ tăng trưởng ổn định và bền vững.

Tuy nhiên, chống lạm phát là má»™t quá trình chứ không thể 6 tháng, hay má»™t năm nhÆ° năm 2010 nhÆ° bài học của năm 2010. HÆ¡n thế, ổn Ä‘inh vÄ© mô, tái cÆ¡ cấu nền kinh tế càng Ä‘òi hỏi cả má»™t chiến lược dài hạn mà "dục tốc bất đạt".

Trong bối cảnh hiện nay, Nghị quyết 11 Ä‘úng là tất yếu phải lá»±a chọn. Tuy nhiên, từ nhận thức Ä‘úng cho đến thá»±c hiện Ä‘úng, và cuối cùng để đạt được mục Ä‘ích dài hạn là má»™t hành trình đầy thách thức có thể phải chấp nhận sá»± sá»± Ä‘ánh đổi. Mà những cú sốc về tăng giá hiện nay cÅ©ng là má»™t phần của quá trình Ä‘ó. Mục tiêu Ä‘ã rõ, phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘ã có, vấn đề còn lại là liệu lượng, lá»™ trình thá»±c hiện để thá»±c hiện.

Điều quan trọng nhất để đạt được Ä‘iều này là chính sách phải nhất quán và kiên định. Hiệu quả của chính sách phụ thuá»™c rất lá»›n vào niềm tin của thị trường. NhÆ°ng để có được niềm tin Ä‘ó thì chính cÆ¡ quan Ä‘iều hành phải tạo ra niềm tin bằng chính hành Ä‘á»™ng của mình. TrÆ°á»›c hết, Ä‘ó chính là niềm tin vào khả năng kiểm soát lạm phát của cÆ¡ quan chính sách, các kỳ vọng lạm phát Ä‘ã được hình thành ngay từ giai Ä‘oạn đầu của má»™t kỳ kinh tế.

Việt Nam Ä‘ã có những bài học rất rõ ràng về vấn đề này trong kiểm soát lạm phát thời gian qua dẫn tá»›i việc thị trường không tin rằng chính sách Ä‘iều hành. Vì thế, Ä‘iều quan trọng là nhìn về dài hạn để có niềm tin là Ä‘iều cần thiết lúc này.