Khả năng phát triển nền kinh tế của Moscow dựa vào tài nguyên của chính mình, mở rộng Tuyến đường biển phía Bắc, thắt chặt quan hệ với Trung Quốc và hỗ trợ tham vọng triển khai quyền lực của Vladimir Putin ở Bắc Cực phụ thuộc vào sự phát triển cơ sở hạ tầng trên đất liền ở các khu vực phía bắc của Liên bang. Tuy nhiên, khả năng đó giờ đây đã bị hoài nghi, vì chính phủ Nga đã hủy bỏ, bất chấp những mệnh lệnh ngược lại của Putin, một chương trình hoàn thành Đường sắt khổ rộng phía Bắc. Tuyến đường này nhằm liên kết các khu định cư vốn hỗ trợ Tuyến đường biển phía Bắc, các căn cứ quân sự và vị trí của các nguồn nguyên liệu chính trên khắp miền Bắc nước Nga với phần còn lại của đất nước. Trên thực tế, nếu không có tuyến đường sắt như vậy, Moscow sẽ không thể đạt được các mục tiêu kinh tế và địa chính trị trong khu vực, theo một số nhà quan sát Nga, vì đơn giản là không có đủ tuyến đường thay thế để hỗ trợ cho việc này.
Tuyến đường sắt được lên kế hoạch này rất quan trọng do thiếu cơ sở hạ tầng trên đất liền khác ở miền Bắc nước Nga. Hiện tại, có rất ít đường cao tốc thông thường trong khu vực, và sự tan chảy của lớp băng vĩnh cửu khiến việc xây dựng thêm nhiều con đường trở nên vô cùng khó khăn, mất nhiều thời gian và tốn kém. Những con đường băng mà nước Nga từ lâu đã dựa vào giờ đây ngày càng khó bảo trì hơn và có thể tiếp cận trong những tháng ít hơn bao giờ hết trong năm cũng vì lý do tương tự. Và các hãng vận tải không thể bù đắp khoảng trống này, không chỉ trong việc xuất khẩu hàng tấn nguyên liệu thô mà còn trong việc cung ứng cho các khu định cư, cảng và căn cứ phía bắc. Số lượng sân bay ở miền Bắc nước Nga đã giảm hơn 80% kể từ khi Liên Xô sụp đổ.
Những mối đe dọa này làm tăng tính cảnh báo đối với các nhà tư tưởng chiến lược và kinh tế Nga. Quả thật, những tính toán và mối quan tâm của họ giúp giải thích tại sao Putin lại thúc giục Đường sắt phía Bắc ngay từ đầu. Giờ đây, với việc dự án đã bị đình chỉ, nỗi lo lắng của họ ngày càng chồng chất. Trong một bài báo gần đây, Aleksandr Shalak chỉ ra tác động của những thách thức cụ thể ở Bắc Cực đối với nền kinh tế nội địa và sự phát triển của Tuyến đường biển phía Bắc. Ông chỉ ra rằng các khu định cư, căn cứ và các địa điểm khai thác tài nguyên thiên nhiên ở miền Bắc nước Nga cần có cơ sở hạ tầng trên đất liền vì các tuyến đường khác không thể đủ để vận chuyển. Tuy nhiên, Shalak lập luận, Nga sẽ không thể xử lý hơn 1% thương mại Á-Âu trên Tuyến đường Biển Bắc hay nói cách khác là triển khai quyền lực vào Biển Bắc Cực, bất kể các nhà lãnh đạo Nga có thể nói gì.
Do đó, với tần suất ngày càng tăng trong những năm gần đây, các quan chức Nga đã đặt hy vọng vào việc xây dựng một tuyến đường sắt lớn xuyên qua miền Bắc nước Nga. Thảo luận về tuyến đường như vậy đã có từ thời Nga hoàng, chủ yếu dựa trên mô hình Đường sắt xuyên Siberia. Việc xây dựng thực tế bắt đầu sử dụng các tù nhân Gulag vào cuối thời kỳ cai trị của Stalin, mặc dù việc này đã bị đình chỉ sau khi ông qua đời. Và một sự thúc đẩy mới cho đường này đã xuất hiện trong thập kỷ qua, với nhiều lời dũng cảm được nói về ý nghĩa của nó đối với miền Bắc nước Nga và đất nước nói chung. Tuy nhiên, trên thực tế, rất ít công việc được thực hiện. Giờ đây, ngay cả việc lập kế hoạch cũng đã bị đình chỉ, một diễn biến khiến cho trong thập kỷ này hoặc thập kỷ tới, miền Bắc nước Nga khó có thể có cơ sở hạ tầng trên đất liền mà Moscow cần nếu hy vọng của họ trở thành hiện thực.
Điều dường như là hồi chuông báo tử của dự án này, ít nhất là vào thời điểm hiện tại, theo đúng nghĩa của nó. Nó xảy ra không phải với một hành động kịch tính đơn lẻ nào đó của Điện Kremlin mà theo kiểu cuốn chiếu như thường xảy ra với việc rút lại các quyết định dưới thời Putin. Vào tháng 4 năm 2021, trước nhiều lời hoan nghênh, tổng thống Nga đã kêu gọi bắt đầu xây dựng Đường sắt khổ rộng phía Bắc, với mục tiêu hoàn thành dự án trong vài năm tới. Tuy nhiên, bất chấp những lời tuyên bố của Putin, không có gì xảy ra, ít nhất một phần là do đại dịch COVID-19, việc tăng chi tiêu cho cuộc chiến tại Ukraine và tác động của các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Sau đó, vào năm 2022, Putin đã ban hành một chỉ thị mới để tiếp tục dự án. Một lần nữa, vẫn không có gì xảy ra. Thay vào đó, chưa đầy một tháng sau, Marat Khusnullin, Phó thủ tướng Nga, đã lặng lẽ dừng mọi công việc trong dự án mà không cho bất kỳ ai lý do để nghĩ rằng nó sẽ được khôi phục. Thật vậy, nhiều chuyên gia và nhà bình luận người Nga quan tâm đến các vấn đề cơ sở hạ tầng tin rằng kế hoạch đường sắt này đã đi đến hồi kết, thậm chí có người còn cho rằng việc hủy bỏ dự án này truyền một thông điệp cho tương lai của nước Nga”.
Khusnullin, người đã tuyên bố hoàn thành một nửa dự án, như nhiều người đã lưu ý, là một người Tatar ở Kazan, và một số người ở Liên bang Nga cho rằng ông đưa ra quyết định này để tìm nguồn tài chính chi trả cho một trong những dự án của mình: một siêu đường cao tốc kết nối Moscow và Kazan. Nhưng bất kể ý định thực sự của ông là gì, quyết định này nêu bật hai yếu tố có hệ quả to lớn ở Nga ngày nay. Một mặt, nó nhấn mạnh thực tế rằng, ở Moscow ngày nay, các quan chức cấp dưới thậm chí có thể phá hoại một dự án cơ sở hạ tầng quan trọng liên quan đến an ninh mà nhà lãnh đạo Điện Kremlin đã nói rõ rằng ông đang ưu tiên. Và mặt khác, nó cho thấy ngân sách của Nga đã trở nên eo hẹp như thế nào và điều đó đang ảnh hưởng ra sao đến ngay cả những kế hoạch có mức độ ưu tiên cao, chẳng hạn như những kế hoạch cho Bắc Cực. Điều này có nghĩa là hầu hết những gì Putin đã nói về việc phát triển miền Bắc nước Nga chỉ là nói suông. Và những phản ứng mang tính báo động ở phương Tây phản ánh thực tế rằng người ta chú ý quá nhiều đến những gì Putin nói và quá ít chú ý đến những gì đang thực sự xảy ra sau khi ông nói điều đó. Trừ khi tìm được nguồn tiền và sớm khởi động lại dự án này, Putin và Nga sẽ gặp khó khăn khi cố gắng đạt được mục tiêu của họ ở Bắc Cực.
Nguồn tin: Jamestown Foundation
© Bản tiếng Việt của xangdau.net
