Mỹ Ä‘ã và Ä‘ang ráo riết vận Ä‘á»™ng các nÆ°á»›c áp dụng lệnh trừng phạt má»›i vá»›i I-ran. Xung quanh việc gia tăng sức ép này, phải chăng chỉ là do Oa-sinh-tÆ¡n lo ngại về vấn đề hạt nhân hay còn nguyên nhân nào khác?

Vá»›i vị trí địa lý đắc địa, I-ran nằm giữa vịnh Péc-xích và biển Ca-xpi là hai vùng biển được xem là có trữ lượng dầu cao nhất thế giá»›i. I-ran là nÆ°á»›c xuất khẩu dầu đứng thứ tÆ° thế giá»›i. Vị trí của I-ran là sá»± khát khao của nhiều quốc gia không có dầu lẫn có dầu. I-ran còn là lối ra ngắn nhất dẫn dầu từ biển Ca-xpi ra Ấn Độ DÆ°Æ¡ng. Theo tính toán, trong tÆ°Æ¡ng lai giếng dầu khổng lồ Ka-sa-gan trên biển Ca-xpi vá»›i trữ lượng sẽ lên tá»›i 10 tá»· thùng, là mối bận tâm lá»›n nhất đối vá»›i Mỹ. Mục tiêu của Mỹ là trong tÆ°Æ¡ng lai gần, họ phải khuất phục được I-ran để sá»­ dụng I-ran làm tuyến đường dẫn dầu từ mỏ Ka-sa-gan ra đại dÆ°Æ¡ng, mà không cần phải Ä‘i qua Nga và các nÆ°á»›c Trung Á, nÆ¡i luôn tồn tại đầy rẫy sá»± bất ổn.

Khi nhậm chức, Tổng thống B.Ô-ba-ma ý thức rõ ràng rằng, liên minh mà Mỹ muốn lập vá»›i Tê-hê-ran là vấn đề quan trọng ảnh hưởng trá»±c tiếp đến tÆ°Æ¡ng lai của Oa-sinh-tÆ¡n. Má»™t khi liên minh được vá»›i I-ran, Mỹ không chỉ xâm nhập được vào khu vá»±c Trung Á giàu tài nguyên mà còn kiểm soát được người Hồi giáo ở khu vá»±c này. Khi Ä‘ó, Mỹ sẽ nắm giữ tuyệt đại Ä‘a số các nguồn dá»± trữ dầu khí của thế giá»›i. Ở khía cạnh khác, Mỹ cÅ©ng xác định I-ran Ä‘ang dần trở thành má»™t “quốc gia có thể Ä‘ánh đổi” trong cuá»™c chÆ¡i vá»›i Nga về nhiều vấn đề hai bên bất đồng. Vì vậy, Mỹ cÅ©ng Ä‘ang tìm mọi cách để khẳng định vai trò trung lập của Nga trong vấn đề hạt nhân của I-ran.

Má»™t cÆ¡ sở khai thác dầu của I-ran. Ảnh: ngoilgasmena.com

Tuy nhiên, vấn đề không hề Ä‘Æ¡n giản nhÆ° Mỹ nghÄ© và càng không chiều theo những mong muốn của Oa-sinh-tÆ¡n. Những năm gần Ä‘ây, lãnh đạo I-ran Ä‘ang cố gắng tìm kiếm vai trò mạnh mẽ hÆ¡n tại khu vá»±c Trung Đông bằng cách cản trở mọi ná»— lá»±c của Mỹ tại Ä‘ây. Chẳng hạn, I-ran Ä‘ã sá»­ dụng cả ảnh hưởng của mình để chống lại các lợi ích của Mỹ tại Áp-ga-ni-xtan và I-rắc. I-ran cÅ©ng là nÆ°á»›c có ảnh hưởng khá lá»›n đối vá»›i ngành dầu khí của I-rắc Ä‘ang trong giai Ä‘oạn tái thiết sau chiến tranh, bởi nhiều công ty dầu khí của I-ran có cổ phần trong các công ty dầu khí I-rắc.

Trên thá»±c tế, thách thức mà chÆ°Æ¡ng trình hạt nhân I-ran đặt ra cho Mỹ và phÆ°Æ¡ng Tây má»›i chỉ xuất hiện trong gần má»™t thập ká»· trở lại Ä‘ây. Năm 2001, sau khi Mỹ phát Ä‘á»™ng cuá»™c chiến ở Áp-ga-ni-xtan, I-ran Ä‘ã tỏ ra nhún nhường, song chính quyền Tổng thống G.Bu-sÆ¡ Ä‘ã phá»›t lờ. Thay vào Ä‘ó, cá»±u Tổng thống Bu-sÆ¡ còn Ä‘Æ°a I-ran vào danh sách “trục ma quá»·”. Chính thái Ä‘á»™ Ä‘ó Ä‘ã Ä‘Æ°a ông A-ma-Ä‘i-nê-giát, má»™t nhân vật chống Mỹ trở thành Tổng thống I-ran cho đến ngày nay. Tiếp Ä‘ó là cuá»™c tấn công I-rắc năm 2003, vá»›i những lý do Mỹ ngụy tạo, Ä‘iều này Ä‘ã gây ra cuá»™c Ä‘e dọa sống còn vá»›i I-ran. Ngược lại, trong con mắt của Mỹ, má»™t nÆ°á»›c I-ran sở hữu vÅ© khí hạt nhân sẽ dẫn đến má»™t Trung Đông má»›i, Ä‘e dọa nghiêm trọng đến những lợi ích của Mỹ tại khu vá»±c. Và đặc biệt khi được trang bị hạt nhân, I-ran sẽ là mối Ä‘e dọa nghiêm trọng đối vá»›i I-xra-en- đồng minh thân cận của Mỹ tại Trung Đông.

Trong bức tranh chính trị ở Trung Đông hiện nay, Mỹ Ä‘ã không thể tìm được bất cứ nhân tố nào có thể giúp kiềm chế I-ran. Đối trọng lịch sá»­ vá»›i I-ran là I-rắc ngày má»™t suy yếu và chia rẽ sau cuá»™c chiến. Sá»± trở lại của Nga ở Trung Á và Cáp-ca-dÆ¡ trên thá»±c tế Ä‘ã ngăn chặn mọi khả năng tận dụng con đường gây bất ổn đối vá»›i I-ran từ khu vá»±c này. A-rập Xê-út, đồng minh quan trọng của Mỹ, mặc dù có vÅ© khí tinh vi và hiện đại nhÆ°ng khả năng quân sá»± hạn chế không thể hoạt Ä‘á»™ng quân sá»± bên ngoài đường biên giá»›i của I-ran. Thổ NhÄ© Kỳ, má»™t nÆ°á»›c lá»›n trong khu vá»±c, về lý thuyết có thể há»— trợ mạnh cho Mỹ nhÆ°ng lại Ä‘ang bắt đầu có những toan tính riêng của mình. Áp-ga-ni-xtan không thể tá»± cứu được mình và chÆ°a bao giờ tồn tại nhÆ° má»™t quốc gia cố kết, còn Pa-ki-xtan Ä‘ang phải chiến đấu vá»›i quân nổi dậy Hồi giáo trong nÆ°á»›c.

Cách duy nhất của Mỹ hiện nay là tích cá»±c vận Ä‘á»™ng các nÆ°á»›c thông qua vai trò của Liên hợp quốc để áp đặt lệnh trừng phạt kinh tế đối vá»›i I-ran. Xem ra, vá»›i Mỹ, vấn đề hạt nhân I-ran chỉ là nguyên cá»›. Mục tiêu sâu xa của Oa-sinh-tÆ¡n trong ván bài này là nhằm kiểm soát nguồn dầu lá»­a Trung Đông và thế giá»›i A-rập rá»™ng lá»›n. Và cÅ©ng dá»… hiểu là tại sao sá»± cứng rắn vá»›i I-ran lại luôn thường trá»±c trong chính sách đối ngoại của chính quyền Mỹ.

Nguồn: QĐND