Vấn đề minh bạch giá xăng dầu, khi nào thì trích quỹ bình ổn Ä‘ã được đề cập nhiều lần nhÆ°ng qua cuá»™c há»™i thảo "Điều hành giá xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường" phát lá»™ nhiều bất ngờ.

Độc quyền xăng dầu, lợi nhuận vào tay đại lý?

Trong cuá»™c há»™i thảo, ông Bùi Ngọc Bảo-Chủ tịch HĐQT Petrolimex liên tục kêu lá»—. NhÆ°ng khi Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ hỏi cụ thể xăng lá»— bao nhiêu, dầu lá»— bao nhiêu thì ông Bảo lại lúng túng gá»™p xăng dầu từ đầu năm đến tháng 9/2011 lá»— 1.800 tá»· đồng.

Sá»± Ä‘á»™c quyền của xăng dầu nhÆ° hiện nay khiến người dân vẫn còn phải chịu thiệt thòi.

Ông Huệ yêu cầu giải trình lý do lá»—, minh bạch từng khoản lá»— thế nào, chiết  khấu cho đại lý bao nhiêu? Ông Bảo cho rằng, Petrolimex không tách từng mặt hàng lá»— lãi bao nhiêu mà tính tổng thể.

TrÆ°á»›c sá»± lòng vòng Ä‘ó, ông Huệ phê: "Không hạch toán từng mặt hàng thì không biết quản trị các anh thế nào"? Nhìn nhận vấn đề này, TS. Nguyá»…n Minh Phong (Viện nghiên cứu kinh tế xã há»™i Hà Ná»™i) bình luận: "Doanh nghiệp báo cáo chung chung, lá»— lãi không rõ ràng thì bị "mắng" là phải".

Hiện nay, cÆ¡ chế má»›i về quản lý giá xăng dầu cho phép doanh nghiệp chủ Ä‘á»™ng tăng, giảm giá xăng dầu theo sát Ä‘á»™ng thái giá thị trường khi mức Ä‘iều chỉnh không quá 5%, nếu vượt mức trên thì phải trình cÆ¡ quan chức năng xem xét, phê duyệt.

Tuy nhiên, bất cập là ở chá»—, doanh nghiệp dá»… lách quy định này bằng cách chỉ tăng giá dÆ°á»›i 5%, nhÆ°ng nhiều lần. Trong khi Ä‘ó chÆ°a có cÆ¡ chế giám sát đầy đủ để cÆ¡ quan quản lý buá»™c doanh nghiệp hạ giá khi giá thế giá»›i giảm  nhanh và sâu.

Tuy nhiên, Ä‘iều khiến dÆ° luận đặt nhiều câu hỏi nhất là giá của xăng dầu chÆ°a được minh bạch, chÆ°a công khai. "Chính sá»± thiếu tường minh cÆ¡ cấu giá xăng dầu là nguyên nhân khó giải thích nhất, dù giá lên hay xuống thì doanh nghiệp đầu mối nhập xăng dầu luôn kêu lá»—, cÆ¡ quan chức năng luôn chịu cảnh trên Ä‘e dÆ°á»›i búa, ngân sách Nhà nÆ°á»›c thất thu và người tiêu dùng thì cắn răng chịu Ä‘á»±ng vì không còn lá»±a chọn nào khác. Phải chăng tất cả lợi lá»™c của sá»± Ä‘á»™c quyền xăng dầu đều rÆ¡i vào túi các đại lý dù là tính chất nhà nÆ°á»›c hay tÆ° nhân thì cÅ©ng Ä‘á»™c quyền không kém và Ä‘ang ngày càng mở rá»™ng trên phạm vi cả nÆ°á»›c", TS Nguyá»…n Minh Phong nghi vấn.

Hiện nay, Ä‘iều hành xăng dầu kiểu "lưỡng tính" còn nhiều lúng túng và rối, vừa muốn có giá cả thị trường trong cÆ¡ chế không có cạnh tranh thị trường, tất yếu sẽ làm méo mó giá cả, Ä‘e dọa lạm phát và bất ổn kinh tế vÄ© mô cÅ©ng nhÆ° vi mô. Bên cạnh Ä‘ó, nó còn gây cảnh "đục nÆ°á»›c béo cò", tăng nhanh, giảm chậm, thậm chí giá chỉ tăng má»™t chiều, tăng thá»±c còn giảm chỉ là hình thức.

CÅ©ng theo ông Phong, việc trích quỹ bình ổn để giảm giá xăng dầu người dân thuá»™c diện Æ°u tiên cuối cùng và chịu thiệt. "Người tiêu dùng, dù có thể hưởng lợi ích ít nhiều nhờ không tăng giá xăng dầu khi xả quỹ, xong lại luôn chịu thiệt thòi do phải tạm ứng nguồn vốn hoạt Ä‘á»™ng cho quỹ, nhÆ° kiểu cho vay không lãi. Rốt cuá»™c, dường nhÆ° chỉ có doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu luôn được bảo đảm lợi ích cả từ mức trích lợi nhuận định mức, cÅ©ng nhÆ° không có gì để mất từ mọi hoạt Ä‘á»™ng thu -chi Quỹ", TS Phong nhận xét.

Má»™t số chuyên gia còn cho rằng việc ủy thác quản lý thu  trích lập và chi dùng quỹ cho doanh nghiệp có thể tạo nhiều kẽ hở cho sá»± lạm dụng và tham nhÅ©ng, vì doanh nghiệp có thể khai thấp, bán không ghi sổ. Cần thu quỹ bình ổn thông qua thuế ngay từ khi nhập khẩu, chứ để nhÆ° hiện nay doanh nghiệp vừa nói dối vừa ăn gian được.

"Đối thoại gay gắt cÅ©ng là việc bình thường"

Đại biểu Quốc há»™i, chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Đức Kiên cho rằng tất cả các cÆ¡ chế minh bạch giá xăng dầu từ trÆ°á»›c đến nay đều có hết: "Vấn đề nói cần công khai, thì công khai đến Ä‘âu, công khai nhÆ° thế nào kể cả công khai giá nhập khẩu. NhÆ° vậy, mọi người sẽ biết khi nào thì giá  bán lẻ xăng dầu lá»— hoặc lãi, còn không có luật nào quy định doanh nghiệp phải công bố lá»— lãi. Doanh nghiệp họ lá»— thì họ có quyền kêu chứ, nếu cÆ¡ quan quản lý không tin báo cáo của họ thì tiến hành kiểm toán. Việc 5 năm kiểm toán xăng dầu má»™t lần cÅ©ng là theo luật và theo quy định".

Má»™t số chuyên gia còn cho rằng việc ủy thác quản lý thu  trích lập và chi dùng quỹ cho doanh nghiệp có thể tạo nhiều kẽ hở cho sá»± lạm dụng và tham nhÅ©ng, vì doanh nghiệp có thể khai thấp, bán không ghi sổ

Tại há»™i thảo này, Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ khẳng định từ nay đến cuối năm không tăng giá xăng dầu, lá»— nhà nÆ°á»›c bù và mạnh mẽ hÆ¡n là doanh nghiệp không đảm bảo được nguồn cung thì giải tán. Vấn đề này, chuyên gia kinh tế Đặng Thị Nhàn bình luận: "Tôi ủng há»™ quan Ä‘iểm của Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính. Trong trường hợp còn Ä‘á»™c quyền (ba ông lá»›n chiếm trên 90% thị phần) nếu họ "bắt tay" nhau thì người dân chịu thiệt. Chính vì thế, hiện tại khó có thể thả giá xăng theo cÆ¡ chế thị trường".

Tuy nhiên theo ông Nguyá»…n Đức Kiên, việc tăng giảm giá xăng phải dá»±a trên cÆ¡ sở pháp lý. Tuy nhiên, trong tình thế hiện nay giá xăng dầu quốc tế Ä‘ang lên mà giá xăng trong nÆ°á»›c không tăng thì phải sá»­ dụng quỹ bình ổn giá. Bởi lẽ, tăng giá xăng nó sẽ tác Ä‘á»™ng lên đời sống của người lao Ä‘á»™ng, đến sản xuất kinh doanh, góp phần tăng chỉ số giá tiêu dùng. Đây là vấn đề không nằm trong vấn đề minh bạch hay không minh bạch giá xăng mà nằm trong vấn đề ổn định kinh tế vÄ© mô".

Nhìn nhận quan Ä‘iểm khác nhau thậm chí có phần gay gắt của hai Bá»™ Tài chính và Công ThÆ°Æ¡ng, ông Kiên cho rằng Ä‘ó là chuyện bình thường. Vấn đề yêu cầu doanh nghiệp chịu lá»— thêm chút nữa Ä‘ó là vấn đề trong Ä‘iều hành giữa các cÆ¡ quan hiệp thÆ°Æ¡ng vá»›i nhau.

"Chúng ta theo cÆ¡ chế thị trường thì giá thế giá»›i lên mình lên, giá xuống mình xuống nhÆ°ng chúng ta khác là "tá»± dÆ°ng" có quỹ bình ổn giá thì phải có tổ Ä‘iều hành cho tốt. Còn vấn đề ông Bá»™ trưởng Tài chính nói từ nay đến cuối năm không tăng giá là Bá»™ trưởng nói, chứ Thủ tÆ°á»›ng có đồng ý không, ngân sách nhà nÆ°á»›c có đủ không? Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính nói vậy xong thì phải trả lời luôn cho doanh nghiệp tiền bù lá»— lấy ở Ä‘âu chứ. Chuyện cÆ¡m áo, gạo tiền không thể nói chủ quan thế được vấn đề này còn phải chờ tập thể Chính phủ quyết định".

Tuy nhiên, ông Kiên cÅ©ng đồng tình về cuá»™c đối thoại cởi mở của hai Bá»™ để chuẩn bị Ä‘Æ°a ná»™i dung này vào chÆ°Æ¡ng trình của kỳ họp Chính phủ định kỳ tháng 9. "Tôi mừng khi có cuá»™c trao đổi thẳng nhÆ° vậy, thông qua dÆ° luận, báo chí để mọi người dân được biết", ông Kiên nói.