Để đối phó với cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine vào tháng 2 năm 2022, Liên minh châu Âu và một số nước phương Tây khác đã áp đặt các lệnh trừng phạt sâu rộng đối với Nga, nhằm ngăn chặn hoạt động buôn bán dầu của Nga. Vào tháng 12 năm 2022, các nước G7 đã quyết định về mức trần giá dầu. Tuy nhiên, Nga đã tìm mọi cách để lách các lệnh trừng phạt này, chủ yếu thông qua việc thành lập một "đội tàu bí mật" gồm các tàu chở dầu.

Bất chấp các lệnh trừng phạt cứng rắn của Kho bạc Hoa Kỳ nhắm vào đội tàu bí mật, Nga vẫn tiếp tục mở rộng đội tàu này bằng cách kết hợp các tàu chở dầu mới, cho phép xuất khẩu ổn định và tiếp tục né tránh giới hạn giá dầu. Chỉ 36% lượng dầu xuất khẩu của Nga được vận chuyển bằng tàu chở dầu có bảo hiểm của IG. Đối với các chuyến hàng khác, Nga đã sử dụng đội tàu bí mật của mình, chịu trách nhiệm xuất khẩu khoảng 2,8 triệu thùng/ngày dầu thô và 1,1 triệu thùng/ngày sản phẩm dầu tinh chế vào tháng 3 năm 2024. Dữ liệu của Kpler cho thấy vào tháng 4 năm 2024, 83% dầu thô và 46% sản phẩm dầu mỏ được vận chuyển bằng tàu chở dầu bí mật. Vai trò thu hẹp của đội tàu phổ thông về cơ bản làm suy yếu đòn bẩy của mức giá trần.

Đội tàu bí mật là tập hợp các tàu lâu năm và thường được bảo trì kém, cơ cấu quyền sở hữu không rõ ràng và thiếu bảo hiểm. Số lượng tàu cũ, lạc hậu khởi hành từ Nga tăng lên đáng kể. EU gần đây đã đưa ra luật nhằm ngăn chặn việc bán tàu chở dầu chính thống vào hoạt động buôn bán ngầm của Nga, nhưng vấn đề vẫn tồn tại. Nga đã cố gắng mở rộng đội tàu chở dầu bí mật của mình, bổ sung 35 tàu chở dầu mới để thay thế 41 tàu chở dầu được thêm vào danh sách SDN của OFAC kể từ tháng 12 năm 2023. Những tàu chở dầu này, đều trên 15 năm, được quản lý bên ngoài EU/G7. Với 85% số tàu chở dầu có tuổi đời trên 15 năm, nguy cơ tràn dầu trên biển ngày càng gia tăng.

Đội tàu bí mật gây ra mối đe dọa đáng kể và ngày càng tăng đối với môi trường. Các tàu cũ lâu năm và không được bảo hiểm làm tăng nguy cơ tràn dầu, một thảm họa tiềm ẩn mà Nga có thể sẽ từ chối thanh toán. Các tàu có thể gây va chạm, rò rỉ dầu, trục trặc hoặc thậm chí chìm, gây ra mối đe dọa cho các tàu khác, vùng biển và sinh vật biển. Với ước tính cho thấy hơn 1.400 tàu đã chuyển sang phục vụ chui cho Nga, khả năng gây thiệt hại về môi trường là rất lớn. Ví dụ, kể từ đầu năm 2022, 230 tàu chở dầu của đội tàu bí mật đã vận chuyển dầu thô của Nga qua eo biển Đan Mạch trong 741 lần. Ngoài ra, một tàu chở dầu thuộc đội tàu bí mật đang trên đường chở dầu thô ở Nga đã va chạm với một tàu khác ở eo biển giữa Đan Mạch và Thụy Điển. Năm ngoái, một tàu chở dầu đầy tải bị mất động cơ đẩy và trôi dạt ngoài khơi đảo Langeland của Đan Mạch trong sáu giờ. Việc phục hồi sau bất kỳ sự cố tràn dầu tiềm ẩn nào cũng có thể mất nhiều thập kỷ.

Thêm vào vấn đề môi trường, dầu được vận chuyển bằng đường biển của Nga gần như hoàn toàn hướng tới các thị trường châu Á, trong đó Ấn Độ, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ là những khách hàng lớn nhất. Năm 2023, 86% xuất khẩu dầu đến các nước thân thiện so với 40% vào năm 2021 và 84% xuất khẩu sản phẩm dầu mỏ so với 30% vào năm 2021. Sự thay đổi về điểm đến xuất khẩu này làm nổi bật bối cảnh địa chính trị đang thay đổi của thị trường dầu mỏ do sự thay đổi lệnh trừng phạt và sự trỗi dậy của đội tàu bí mật.

Một số biện pháp đã được đề xuất để giải quyết những thách thức do đội tàu bí mật đặt ra. Chúng bao gồm các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc hơn đối với từng tàu, tăng cường giám sát các tổ chức tài chính liên quan đến các giao dịch dầu mỏ của Nga và các khoản tiền phạt nhằm hạn chế việc bán hoặc ngừng hoạt động các tàu chở dầu. Các nước G7 đang thực hiện các biện pháp nhằm thắt chặt kiểm soát trần giá và gây thêm áp lực cho Nga. Mỹ đưa ra hàng loạt biện pháp trừng phạt đối với tàu và chủ tàu bị nghi ngờ vi phạm trần giá. Tuy nhiên, vẫn còn lo ngại rằng các biện pháp này có thể dẫn đến giá năng lượng cao hơn và leo thang căng thẳng với Nga. Bộ Ngoại giao Đan Mạch tuyên bố rằng "đội tàu bí mật của Nga là một vấn đề quốc tế cần có giải pháp quốc tế".

Đội tàu bí mật đã cho phép Nga lách các lệnh trừng phạt của phương Tây và tiếp tục thu lợi từ xuất khẩu dầu của mình, nhưng điều này đã phải trả giá đắt. Những rủi ro môi trường do những con tàu lâu năm và bảo trì kém này gây ra là đáng báo động, đồng thời sự thay đổi trong mô hình buôn bán dầu mỏ đang định hình lại bối cảnh địa chính trị. Việc giải quyết vấn đề phức tạp này sẽ đòi hỏi những nỗ lực phối hợp quốc tế và sự cân bằng tinh tế giữa việc duy trì các biện pháp trừng phạt và đảm bảo thị trường năng lượng ổn định. Tình hình không bền vững và nhu cầu hành động ngày càng trở nên cấp bách.

Nguồn tin: xangdau.net