Ngày 11/11, Quốc há»™i dành ná»­a buổi sáng để các đại biểu thảo luận tại tổ về việc triển khai Nhà máy lọc dầu Dung Quất, sau khi Ä‘ã nghe Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và Ủy ban Khoa học Công nghệ Môi trường Quốc há»™i báo cáo và Ä‘ánh giá về dá»± án má»™t tuần trÆ°á»›c Ä‘ó. Buổi thảo luận có ý nghÄ©a quan trọng để Quốc há»™i cân nhắc có ban hành nghị quyết công nhận kết thúc công trình quan trọng của quốc gia ngay kỳ họp này hay không.

Nói nhÆ° đại biểu Nguyá»…n Thị Bạch Mai (Tây Ninh), việc Ä‘ánh giá tổng kết này rất quan trọng, bởi Quốc há»™i từng bấm nút thông qua nhiều dá»± án trọng Ä‘iểm quốc gia, nhÆ°ng Ä‘ây là lần đầu tiên các đại biểu có dịp bấm nút công nhận kết thúc má»™t công trình trong số Ä‘ó. Vì vậy theo bà Mai, để rút kinh nghiệm, cần phân tích thấu Ä‘áo, mổ xẻ các vấn đề tồn tại khi triển khai Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, từ việc chậm tiến Ä‘á»™ thi công, tăng tổng mức đầu tÆ°, Ä‘á»™ chính xác của dá»± toán công trình, hiệu quả kinh tế và đặc biệt là trách nhiệm giám sát của Quốc há»™i.

Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Ảnh: Trí Tín

Dá»± án Nhà máy lọc dầu số 1 Dung Quất được Quốc há»™i thông qua chủ trÆ°Æ¡ng đầu tÆ° xây dá»±ng tại kỳ họp thứ 2 khóa X (tháng 12/1997). Tập Ä‘oàn Dầu khí Việt Nam (PetroVietnam) được giao làm chủ đầu tÆ° dá»± án. Sốt ruá»™t vá»›i tiến Ä‘á»™ dá»± án, gần 8 năm sau, tại kỳ họp thứ 7 khóa XI (tháng 6/2005), Quốc há»™i ra nghị quyết yêu cầu tập trung chỉ đạo xây dá»±ng nhà máy. Và đến nay, tá»›i gần cuối nhiệm kỳ Quốc há»™i khóa XII, công trình má»›i chuẩn bị hoàn tất khâu quyết toán.

NhÆ° vậy, tiến Ä‘á»™ bàn giao nhà máy bị chậm khoảng 9 năm so vá»›i yêu cầu ban đầu của Quốc há»™i và theo chủ đầu tÆ° nguyên nhân chủ yếu là do phải nhiều lần chuyển đổi hình thức đầu tÆ°, thay đổi thiết kế, nhà thầu.

Theo dõi công trình suốt thời gian dài, Bá»™ trưởng Kế hoạch Đầu tÆ° Võ Hồng Phúc thừa nhận còn má»™t nguyên nhân quan trọng nữa Ä‘ó là quyết tâm chÆ°a mạnh mẽ. Ý tưởng xây nhà máy có từ những năm 1980, sau khi chọn địa Ä‘iểm vào năm 1994, dá»± án vẫn chÆ°a thể triển khai vì còn nhiều ý kiến phân vân. Theo bá»™ trưởng, nếu quyết tâm ngay từ đầu, Nhà máy Lọc dầu số 1 Dung Quất Ä‘ã có thể Ä‘i vào hoạt Ä‘á»™ng từ 2002-2003 và mang lại hiệu quả kinh tế cao hÆ¡n.

Đại biểu Nguyá»…n Thị Bạch Mai cho rằng Quốc há»™i cÅ©ng có trách nhiệm của mình, Ä‘ã bấm nút thông qua thì lẽ ra phải giám sát chặt chẽ và yêu cầu Chính phủ quyết tâm mạnh mẽ để triển khai. "Khi Ä‘ã quyết định đầu tÆ° phải quyết liệt giám sát. Đây là bài học xÆ°Æ¡ng máu cho Quốc há»™i chúng ta", bà Mai nói.

Không chỉ chậm tiến Ä‘á»™, dá»± án Nhà máy Lọc dầu số má»™t Dung Quất còn phải 3 lần Ä‘iều chỉnh tổng mức đầu tÆ°, từ mức phê duyệt ban đầu 1,5 tá»· USD lên 2,5 tá»· USD và hÆ¡n 3,05 tá»· USD. Trong báo cáo gá»­i Chính phủ, chủ đầu tÆ° PetroVientam lý giải do phát sinh khối lượng công việc lá»›n, phải đầu tÆ° bổ sung nhiều hạng mục, thay đổi công nghệ, chi phí xá»­ lý túi bùn, biến Ä‘á»™ng giá cả trong Ä‘ó có biến Ä‘á»™ng tá»· giá.

Dẫu vậy, chủ đầu tÆ° vẫn hài lòng vì khi nhà máy Ä‘i hoạt hoạt Ä‘á»™ng cuối năm 2009 có hiệu quả kinh tế cao hÆ¡n dá»± tính (hệ số IRR đạt 7,66% trong khi mức tính toán của năm 2005 là 5,87%). Mặt khác, quyết toán sÆ¡ bá»™ cho thấy việc triển khai công trình tốn kém ít hÆ¡n so vá»›i mức đầu tÆ° được duyệt (giá trị quyết toán chỉ là 43.800 tá»· đồng trong khi mức đầu tÆ° được duyệt quy theo tá»· giá 16.937 đồng là 51.720 tá»· đồng), nhờ chênh lệch giữa doanh thu và chi phí trong giai Ä‘oạn chạy thá»­ nhà máy.

Tuy nhiên, nhiều đại biểu Quốc há»™i không đồng tính vá»›i Ä‘ánh giá này. Đại biểu Nguyá»…n Đình Xuân cho rằng dá»± án chậm hoàn thành gần chục năm nên không tận dụng tốt thời gian ân hạn lãi suất cho khoản vay nÆ°á»›c ngoài, nếu làm ngay và Ä‘úng tiến Ä‘á»™, có thể kịp ra lò thÆ°Æ¡ng phẩm trÆ°á»›c khi trả lãi. Hệ số IRR mà chủ đầu tÆ° cho là cao được tính toán dá»±a trên các yếu tố đầu vào trÆ°á»›c Ä‘ây, chứ chÆ°a cập nhật những thay đổi hiện nay.

"Tổng mức đầu tÆ° của dá»± án hÆ¡n 3 tá»· USD, bỏ rẻ lãi suất vay trong và ngoài nÆ°á»›c là 7%, má»—i năm riêng tiền lãi Ä‘ã lên tá»›i 210 triệu USD. Tính thêm phần khấu hao 150 triệu USD, vị chi má»—i năm nhà máy phải làm ra trên 360 triệu Ä‘ôla má»›i có lãi. Liệu chúng ta có thể làm được nhÆ° vậy không. Cần rạch ròi chuyện lời lãi để Quốc há»™i rõ", ông Xuân nói.

Ông Xuân cÅ©ng không "khen" chuyện giá trị quyết toán thấp hÆ¡n tổng mức đầu tÆ° được phê duyệt, mà đặt vấn để tại sao dá»± toán lại thiếu chính xác đến vậy. "Đại diện Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng trả lời là dầu mua về phục vụ quá trình chạy thá»­ nhà máy, sau Ä‘ó vẫn tận dụng để bán ra thu được tiền. Giả sá»­ Ä‘úng vậy, thì chẳng lẽ lúc đầu anh tính dầu mua về chạy thá»­ rồi bỏ Ä‘i? Bỏ Ä‘i cả ná»­a tá»· Ä‘ôla Ä‘âu Ä‘Æ¡n giản? TÆ° vấn thế nào mà lại để chênh lệch dá»± toán so vá»›i quyết toán lá»›n đến vậy", ông Xuân thắc mắc.

Tháng 2/2009, Nhà máy Lọc dầu số 1 Dung Quất cho ra lò sản phẩm đầu tiên và đến tháng 5 năm nay Ä‘ã được nghiệm thu, bàn giao và Ä‘ang vận hành ổn định vá»›i 100% công suất. Mục tiêu của dá»± án là khi vận hành đủ công suất thiết kế, sẽ Ä‘áp ứng 30% nhu cầu xăng dầu trong nÆ°á»›c, giúp giảm phụ thuá»™c vào thị trường bên ngoài. NhÆ°ng chỉ vài tháng sau khi nhà máy vận hành lại phát sinh chuyện tồn kho hàng trăm nghìn tấn sản phẩm, hàng làm ra chÆ°a được các nhà phân phối trong nÆ°á»›c ký hợp đồng bao tiêu ngay. Mãi đến chiều 9/11, má»›i có thêm má»™t số đầu mối ngoài Tập Ä‘oàn PetroVietnam đồng ý ký hợp đồng tiêu thụ. Thế nhÆ°ng các đối tác ký má»™t cách khiên cưỡng và chê giá mua đắt chẳng kém nhập từ nÆ°á»›c ngoài.

Từng tham gia Ä‘oàn khảo sát của Quốc há»™i, đại biểu Nguyá»…n Đình Xuân tỏ ra không hài lòng vì lúc Ä‘oàn đến làm việc, nhà máy báo cáo không thừa sản phẩm, nhÆ°ng khi Ä‘oàn về lại báo cáo tồn kho, lúc thì 700.000 tấn, lúc thì 100.000. Theo ông Xuân, không thể ép các đầu mối phải chuyển hết sang mua xăng dầu Dung Quất, bởi họ phải Ä‘a dạng hóa đối tác cung cấp để đảm bảo nguồn xăng dầu cho tiêu thụ của cả nÆ°á»›c không bị gián Ä‘oạn nếu nÆ¡i này, nÆ¡i kia gặp sá»± cố.

"Xây xong nhà máy lọc dầu rồi má»›i thấy bất cập về cảng, tàu to không vào được. Người ta mua từ Singapore cùng giá nhÆ° vậy, cÆ°á»›c vận chuyển nhÆ° vậy, nhÆ°ng nếu chở tàu 20.000 tấn sẽ rẻ hÆ¡n mua ở Dung Quất mà chỉ chở được 5.000 tấn", ông Xuân nói.

Chia sẻ quan Ä‘iểm này, đại biểu Hoàng ThÆ°Æ¡ng Lượng cho rằng Dung Quất là dá»± án trọng Ä‘iểm quốc gia liên quan tá»›i vấn đề kinh tế nhiều hÆ¡n, vì vậy lẽ ra Quốc há»™i cần giao Ủy ban Kinh tế giám sát và thẩm định hiệu quả của dá»± án, thay vì yêu cầu Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường làm nhÆ° hiện nay.

Má»™t số đại biểu khác đề nghị dời thời gian thông qua nghị quyết công nhận kết thúc dá»± án. Theo lịch làm việc dá»± kiến, Quốc há»™i sẽ bố trí ngày 26/11 để biểu quyết thông qua nghị quyết này. NhÆ°ng các đại biểu cho rằng từ lúc thảo luận cho đến khi ra nghị quyết và bấm nút thông qua quá ngắn. Vì vậy đề nghị Quốc há»™i lùi lại tá»›i kỳ họp tháng 3 năm sau má»›i quyết.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc há»™i Nghiêm VÅ© Khải cÅ©ng cho rằng Ä‘ây là lần đầu tiên Quốc há»™i ra nghị quyết để Ä‘óng dấu hoàn tất má»™t dá»± án do Quốc há»™i phê duyệt. Vì vậy cần Ä‘ánh giá để có thể kết thúc má»™t cách nghiêm túc, trở thành khuôn vàng thÆ°á»›c ngọc rút kinh nghiệm cho các dá»± án, công trình trọng Ä‘iểm khác.

Nguồn: Vnexpress