Vì sao liên tiếp trống Ä‘ánh xuôi - kèn thổi ngược?

Những ngày cuối năm 2011, chuyện khiến dÆ° luận cảm thấy bức bối nhất là giá xăng, giá Ä‘iện và lá»— lãi Ä‘ã lần lượt được giải tỏa, dù chỉ là má»™t phần. Kết thúc năm, giá xăng dầu giữ nguyên, giá Ä‘iện chỉ tăng 5%, lãi - lá»— của EVN, Petrolimex và các doanh nghiệp xăng dầu khác Ä‘ã được sáng tỏ.

Cứ tưởng, "khẩu chiến" xăng dầu hồi tháng 9 Ä‘ã chấm dứt. NhÆ°ng chính sau sá»± kiện họp báo công bố kết quả kiểm tra 4 doanh nghiệp xăng dầu ngày 19/12 của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, dÆ° luận má»›i vỡ ra rằng, khẩu chiến Ä‘ã biến thành cÆ¡n sóng ngầm. Sá»± bình yên "giả tạo" trong việc Ä‘iều hành xăng dầu 3 tháng qua chỉ là cái vỏ bề ngoài. Hai tuần sau Ä‘ó, ngay tại cuá»™c họp giao ban báo chí của Ban Tuyên giáo Trung Æ°Æ¡ng, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã phản pháo lại Bá»™ Tài chính.

Nếu nhÆ° hôm 21/9, Công ThÆ°Æ¡ng chỉ trích giảm giá xăng dầu hôm 26/8 là sai thì Bá»™ Tài chính khẳng định, Ä‘ó là chỉ đạo Ä‘úng.

Lần tranh cãi này cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»±. Trong khi Bá»™ Tài chính phê bình các doanh nghiệp không tiết giảm chi phí, thù lao hoa hồng cao thì Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cho rằng, chi phí này thá»±c ra là thấp, các doanh nghiệp Ä‘ã co kéo vì nhiệm vụ duy trì hệ thống.

Bá»™ Tài chính công bố các doanh nghiệp nếu làm Ä‘úng chi phí kinh doanh nhÆ° định má»±c quy định thì sẽ lãi, còn Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng khẳng định, các doanh nghiệp đều lá»— và thậm chí là lá»— hÆ¡n, tá»›i 2.000 tá»· đồng (đối vá»›i Petrolimex tính từ năm 2008, 2010, 2011).

Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng (trái) Nguyá»…n Cẩm Tú và Bá»™ trưởng Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ.

Thậm chí, chia sẻ sau cuá»™c họp báo vá»›i PV Diá»…n Ä‘àn Kinh tế Việt Nam (VEF.VN - báo VietNamNet), đại diện Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng còn khẳng định: Bá»™ Tài chính họp báo công bố kết quả kiểm tra doanh nghiệp xăng dầu, nhÆ°ng Ä‘Æ¡n vị chức năng quản lý là Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng không biết chút nào về thông tin này. Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng gá»­i văn bản xin bá»™ Tài chính các bản kết quả Ä‘ó nhÆ°ng rồi vẫn chÆ°a có hồi âm.

TrÆ°á»›c Ä‘ó, kiểm toán về chức năng kiểm tra giám sát các đầu mối xăng dầu sá»­ dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu tại Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, cÆ¡ quan Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng Ä‘ã Ä‘ánh giá, Bá»™ Tài chính trong má»™t số thời Ä‘iểm Ä‘iều chỉnh giá, mức trích, sá»­ dụng Quỹ Ä‘ã thiếu sá»± phối hợp, báo cáo và Ä‘iều chỉnh không thông qua Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng nhÆ° quy định.

Rõ ràng, Ä‘ây là tình trạng trống Ä‘ánh xuôi - kèn thổi ngược chÆ°a từng xảy ra trong Ä‘iều hành khi hai bá»™ Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng quản lý ngành xăng dầu. Sá»± mâu thuẫn không chỉ nằm ở má»™t vài câu nói chÆ°a được nhã nhặn lắm giữa các quan chức, lãnh đạo bá»™ nhÆ° Ä‘ã từng bá»™c lá»™ tại cuá»™c há»™i thảo xăng dầu tháng 9, mà trầm trọng hÆ¡n, sá»± mâu thuẫn này còn bá»™c lá»™ cả ở quan Ä‘iểm Ä‘ánh giá vấn đề, ở lăng kính quan sát của hai bá»™.

Có lẽ, chÆ°a bao giờ, mối quan hệ, phối hợp giữa hai bá»™ Tài chính - Công ThÆ°Æ¡ng trở nên căng thẳng nhÆ° vậy.

Trong câu chuyện này, nhìn bề ngoài, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng dường nhÆ° bênh doanh nghiệp, thậm chí là nhÆ° thể Ä‘ang "bao che", ngụy biện cho doanh nghiệp. Còn Bá»™ Tài chính thì được lòng dÆ° luận hÆ¡n, vì Ä‘ã quyết liệt vào cuá»™c "thanh tra kiểm soát" doanh nghiệp, Ä‘Æ°a ra ánh sáng những Ä‘iểm còn tù mù trong ngành này. Đặc biệt là những câu nói tá»± tin, quyết Ä‘oán mạnh mẽ của bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ về cam kết minh bạch thị trường còn nhiều Ä‘á»™c quyền.

Và cái bắt tay chÆ°a chặt

Còn nhá»›, sau những ồn ào tháng 9, Bá»™ Tài chính Ä‘ã từng ra "thông cáo" về việc 2 Bá»™ Ä‘ã thống nhất trong Ä‘iều hành kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường. NhÆ°ng thá»±c tế, Ä‘ây hãy còn là cái bắt tay hời hợt, chÆ°a chặt!

Giữa Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và Bá»™ Tài chính vẫn tồn tại má»™t khoảng trống chÆ°a đồng lòng trong quan Ä‘iểm Ä‘iều hành giá cả xăng dầu. Phải chăng vì lẽ Ä‘ó, nên má»›i có những chuyện thiếu phối hợp thông tin đến nhÆ° vậy.

Đại diện hai Bá»™ Ä‘ang còn nhiều tranh cãi về Ä‘iều hành, quản lý xăng dầu (ảnh Tuổi Trẻ)

"Bá»™ Tài chính chỉ lo giá cả, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng lo cung cầu thị trường, nếu vỡ hệ thống, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng phải chịu trách nhiệm", thông Ä‘iệp này của Bá»™ trưởng Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ hồi tháng 9, cá»™ng vá»›i việc "công bố kết quả kiểm tra" nhÆ°ng "không nói gì" vá»›i Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng càng khiến cho không ít người hiểu rằng, liệu có sá»± cát cứ, Ä‘á»™c Ä‘oán trong Ä‘iều hành ở Ä‘ây chăng?

Tuy nhiên, khách quan phải thấy rằng, giá cả là yếu tố quyết định lãi lá»— của doanh nghiệp và từ Ä‘ây sẽ quyết định sá»± sống còn, tham gia hoạt Ä‘á»™ng lÆ°u thông trên thị trường xăng dầu của doanh nghiệp. Đây là phần gốc do Bá»™ Tài chính nắm giữ.

Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng lại chịu trách nhiệm phần ngọn: lo đảm bảo cung cầu trên thị trường, hệ thống phân phối lÆ°u thông xăng dầu ổn định, vá»›i nhiệm vụ chính trị nặng nề là không đứt nguồn, không gián Ä‘oạn, không xáo trá»™n thị trường.

Tuy nhiên, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng sẽ không thể "nắm tóc" doanh nghiệp bằng mệnh lệnh hành chính má»™t cách Ä‘Æ¡n thuần, không thể ép doanh nghiệp phải nhập đủ hàng, duy trì hệ thống khi các Ä‘Æ¡n vị này kêu lá»—. Nói cách khác, có chăng là doanh nghiệp lá»›n có cổ phần Nhà nÆ°á»›c chi phối nhÆ° Petrolimex, PVOil phải chịu,còn các đầu mối nhỏ và các tổng đại lý bên ngoài, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng không thể  "vá»›i tay" chỉ đạo. Vì lẽ này, quyền lợi doanh nghiệp ở góc Ä‘á»™ nào Ä‘ó cÅ©ng là Ä‘i Ä‘ôi vá»›i việc hoàn thành nhiệm vụ của bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. Bảo vệ các doanh nghiệp này có lợi nhuận hợp lý cÅ©ng chính là bảo vệ thị trường lÆ°u thông. Trong khi Ä‘ó, không phải cứ "rút phép" doanh nghiệp nếu có vi phạm là "xong!".

Xét về lý, cách Ä‘iều hành của Bá»™ Tài chính lại cho thấy sá»± quyết Ä‘oán mạnh mẽ Ä‘áng nể phục. Sá»± minh bạch lá»— lãi của doanh nghiệp, vạch trần những mánh khóe kinh doanh của doanh nghiệp luôn nhận được phản ứng tích cá»±c của người dân. Các Ä‘á»™ng thái này của Bá»™ Tài chính gần nhÆ° Ä‘ã Ä‘áp ứng được tâm nguyện của hàng chục triệu người tiêu dùng về mặt hàng còn có Ä‘á»™c quyền này.

NhÆ°ng vì sao, trÆ°á»›c sá»± quyết Ä‘oán này, lại thấy có những bức xúc, ấm ức từ phía Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng?

Sá»± thiếu hiểu nhau giữa hai Bá»™ Ä‘ã dẫn tá»›i sá»± không phối hợp chặt chẽ và càng khiến dÆ° luận thêm băn khoăn. Có thể, Ä‘ây chỉ là má»™t cuá»™c tranh cãi công khai lần đầu tiên xuất hiện trên "chính trường" Ä‘iều hành kinh tế. Điều khiến người dân lo ngại là liệu rằng, tá»›i Ä‘ây, các lÄ©nh vá»±c nhạy cảm khác nhÆ° thuế, phí... liệu lại có kịch bản tÆ°Æ¡ng tá»± hay không?

Điều cấp thiết nhất phải làm là hai bá»™ phải tìm tiếng nói chung để đạt sá»± đồng thuận trÆ°á»›c khi Ä‘Æ°a ra công luận. Vì mục Ä‘ích tốt đẹp nhất, cần thiết nhất không phải là làm mọi việc chứng minh "bá»™" mình Ä‘úng, mà phải làm cho cá»™ng đồng doanh nghiệp, người tiêu dùng thấu hiểu và đồng thuận vá»›i các đường lối, chủ trÆ°Æ¡ng và chính sách Ä‘iều hành của Chính phủ.