Bên lề cuá»™c há»™i thảo vá»›i chủ đề "Thị  trường kinh doanh xăng dầu: Những vấn đề đối vá»›i quản lý nhà nÆ°á»›c và kinh doanh hiện nay" do Viện Kinh tế VN tổ chức sáng 21.9, phóng viên Báo Lao Động Ä‘ã phỏng vấn ông Bùi Ngọc Bảo - TGĐ TCty Xăng dầu VN (Petrolimex).

Ông có nói, vì muốn ổn định  giá xăng dầu nên trong những trường hợp phải duy trì mục tiêu ổn định kinh tế, giảm áp lá»±c lạm phát mà cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c vẫn áp dụng biện pháp bù giá.  Điều này Ä‘ã làm méo mó thị trường?

- Đúng nhÆ° vậy, Nhà nÆ°á»›c đặt rất nhiều mục tiêu trong cùng má»™t thời Ä‘iểm, mà nhiều khi các mục tiêu này lại mâu thuẫn nhau nhÆ° yêu cầu vừa phải ổn định giá trên thị trường, vừa đảm bảo được nguồn thu ngân sách, đồng thời đảm bảo quyền lợi của DN lẫn người tiêu dùng.

Do Ä‘ó, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã áp dụng biện pháp bù giá thông qua bù lá»— cho DN. Điều này khiến người tiêu dùng (NTD) vẫn hiểu là DN lãi thì được hưởng, lá»— Ä‘ã có Nhà nÆ°á»›c bù, dẫn đến má»—i lẫn Ä‘iều chỉnh tăng giá khó được NTD chấp nhận. Trên thá»±c tế, việc áp dụng bù giá Ä‘ã làm cho giá ná»™i địa thoát ly giá thế giá»›i trong má»™t chu kỳ dài.

Trong khi Ä‘ó, giá xăng dầu trên thị trường thế giá»›i Ä‘ã biến Ä‘á»™ng rất mạnh, hình thành mặt bằng giá má»›i cao hÆ¡n. Chính sá»± khập khiá»…ng này Ä‘ã làm cho thị trường xăng dầu không có sá»± ổn định trong dài hạn. Việc kìm giữ giá Ä‘ã làm cho ngân sách bị phá vỡ (11.000-12.000 tỉ đồng cấp bù/năm), DN không có nguồn đầu tÆ° phát triển, chÆ°a kể hiện tượng đầu cÆ¡ chờ tăng giá, làm méo mó nhu cầu.

CÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu thời gian qua chÆ°a đủ Ä‘á»™ minh bạch để người tiêu dùng nắm được đầy đủ thông tin, kể cả lợi ích mà Nhà nÆ°á»›c Ä‘em lại cho NTD thông qua bù giá, nên thường xuyên có phản ứng tiêu cá»±c sau má»—i lần Ä‘iều chỉnh giá.

NhÆ°ng trong thá»±c tế Ä‘iều hành giá xăng dầu thời gian qua, Petrolimex do là DN đầu mối chiếm thị phần áp đảo (60% thị trường xăng dầu), nên Ä‘ã có tiếng nói quyết định. Ông cÅ©ng thừa nhận, việc "tăng giá thì dá»…, giảm giá thì khó"; khi giá thế giá»›i giảm, DN tìm mọi lý do để chậm giảm giá là có thật?

-  Vấn đề là thị trường xăng dầu vận hành theo Ä‘iều kiện nào. Chẳng hạn cả năm 2008, Petrolimex lá»— 1.800 tỉ đồng. Nếu là kinh doanh thuần tuý thì chúng tôi có quyền không bán khi lá»—, tìm những địa bàn thuận lợi để kinh doanh. Mặc dù theo quy định  thì DN được tá»± quyết định giá bán trên cÆ¡ sở giá định hÆ°á»›ng, nhÆ°ng có những thời Ä‘iểm liên bá»™ không nhất trí cho tăng tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i mức tăng của giá thế giá»›i.

Xăng dầu là mặt hàng tác Ä‘á»™ng rất lá»›n đến đời sống nên Nhà nÆ°á»›c muốn giữ ổn định, tăng giá cÅ©ng phải cân đối vá»›i sức chịu Ä‘á»±ng của nền kinh tế và của NTD. Chính vì thế, khi giá  thế giá»›i hạ, thì thá»±c tế DN cÅ©ng còn Ä‘ang lá»—, chứ chÆ°a thể có lãi.

Lãi - lá»— cÅ©ng phải được tính trong chu kỳ, 3 tháng, 6 tháng, thậm chí cả năm. Khi xăng dầu vận hành Ä‘úng nghÄ©a cÆ¡ chế thị trường, thì giá bán sẽ do thị trường Ä‘iều tiết, không chỉ phụ thuá»™c vào má»™t nhà cung ứng. Chính cÆ¡ chế cạnh tranh sẽ tạo ra việc tăng - giảm giá do thị trường quyết định. Giá cả khi Ä‘ó cÅ©ng trở nên minh bạch và NTD có quyền giám sát.

NhÆ° ông nói là cÆ¡ chế xăng dầu má»›i sẽ công khai, minh bạch về giá. Liệu có còn tái diá»…n việc DN đầu mối cứ tăng giá thì kêu lá»—, trong khi lúc lãi thì không thấy công khai?

- Hiện tại, các DN nhà nÆ°á»›c đều có cÆ¡ chế minh bạch về tài chính, vì vậy không thể có DN nào có thể giấu lãi hoặc giấu lá»— được. Tất cả DN đều phải có quyết toán định kỳ 3 tháng, 6 tháng, 9 tháng và 1 năm. Chúng  tôi cÅ©ng không có bất cứ Ä‘á»™ng lá»±c nào để giấu lãi. Việc này các cÆ¡ quan chức năng nhÆ° thanh tra, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c tiến hành kiểm tra thường xuyên. Khi Nhà nÆ°á»›c bù lá»— giá dầu cÅ©ng vậy, đều có  kiểm toán xác nhận.

Còn việc có công bố về lá»— - lãi của DN hay không, đấy là thuá»™c trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c. Tôi cho rằng, vá»›i NĐ Ä‘iều chỉnh NĐ 55 ra đời sẽ tạo ra cÆ¡ chế minh bạch, rõ ràng. Căn cứ vào công thức tính giá và mức giá NK chuẩn các sản phẩm xăng dầu được công bố công khai, người tiêu dùng hoàn toàn có quyền giám sát và lá»±a chọn DN cung cấp xăng dầu.

Hiện nay, trong giá thành xăng dầu Ä‘ang bao gồm tá»›i 35% là các khoản phí và lệ phí Nhà nÆ°á»›c thu; tá»›i Ä‘ây, khi DN được quyền chủ Ä‘á»™ng định giá xăng dầu, những khoản lệ phí nào ông cho là phù hợp, những khoản nào có thể phải bỏ?

- Đối vá»›i lÄ©nh vá»±c kinh doanh xăng dầu thì tất cả các nÆ°á»›c đều thông qua kinh doanh xăng dầu để tạo ra nguồn thu. Tôi cho rằng, những khoản thu mà Nhà nÆ°á»›c đặt ra đối vá»›i kinh doanh xăng dầu là tÆ°Æ¡ng đối hợp lý. Tuy nhiên, đối vá»›i thuế NK xăng dầu cần cải cách theo hÆ°á»›ng giảm thuế theo cam kết há»™i nhập, thay thế bằng khoản thu má»›i.

Cụ thể, cÆ¡ quan chức năng nên nghiên cứu chuyển phần lá»›n thuế NK và toàn bá»™ thuế tiêu thụ đặc biệt sang thu ở khâu lÆ°u thông; giữ mức thuế NK tuyệt đối ở mức từ 0-5% thay cho khung 0-40% nhÆ° hiện nay. Chuyển mức thu thuế NK sang thuế sá»­  dụng xăng dầu.