Giá xăng, dầu tăng tác Ä‘á»™ng đến thị trÆ°á»ng, Ä‘á»i sống ngÆ°á»i dân.
Thị trÆ°á»ng xăng, dầu Việt Nam hiện vẫn tồn tại khá nhiá»u hạn chế, nhất là chÆ°a tuân thủ thể chế xác định giá đối vá»›i từng loại thị trÆ°á»ng; chÆ°a Ä‘áp ứng được những Ä‘òi há»i vá» tính công khai, minh bạch. Và bởi váºy, lÄ©nh vá»±c này chÆ°a tạo được sá»± đồng thuáºn của toàn xã há»™i.
Bá»™c lá»™ những bất cáºp
Hiện chúng ta Ä‘iá»u hành hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng, dầu theo Nghị định 84/2009/NÄ-CP (NÄ 84), gồm ba ná»™i dung lá»›n: Äiá»u kiện kinh doanh; cÆ¡ chế Ä‘iá»u hành giá và hệ thống phân phối kinh doanh xăng, dầu. Sau má»™t số năm thá»±c hiện, NÄ 84 Ä‘ã bá»™c lá»™ má»™t số bất cáºp, Ä‘òi há»i phải sá»a đổi bổ sung. Cuối năm 2012, Vụ thị trÆ°á»ng trong nÆ°á»›c, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng bắt đầu rà soát, Ä‘ánh giá việc thá»±c hiện để có cÆ¡ sở kiến nghị sá»a đổi Nghị định này.
Äến nay, bản dá»± thảo sá»a đổi, bổ sung NÄ 84 Ä‘ã được sá»a tá»›i 22/35 Ä‘iá»u, bổ sung hai Ä‘iá»u. Song, vá» bản chất, cách Ä‘iá»u hành giá xăng, dầu so vá»›i NÄ 84 hiện hành là không thay đổi. Vá» cÆ¡ chế định giá vẫn theo ba mức (chỉ thay đổi biên Ä‘á»™ thấp hÆ¡n trÆ°á»›c), cụ thể nhÆ° doanh nghiệp xăng, dầu có quyá»n tá»± định giá (tăng, giảm vá»›i biên Ä‘á»™ đến 3%, còn vá»›i biên Ä‘á»™ hÆ¡n 3% đến 7% thì Nhà nÆ°á»›c cùng tham gia vá»›i doanh nghiệp. Nếu hÆ¡n 7%, mức cÅ© là hÆ¡n 12%, thì Nhà nÆ°á»›c toàn quyá»n). CÆ¡ chế Ä‘iá»u hành giá nhÆ° váºy còn ná»a vá»i, chủ quan, duy ý chí, không phù hợp vá»›i thể chế xác định giá đối vá»›i bất kỳ má»™t loại thị trÆ°á»ng nào.
Äúng là thị trÆ°á»ng xăng, dầu ở nÆ°á»›c ta hiện không phải là Ä‘á»™c quyá»n, nhÆ°ng chÆ°a tháºt sá»± có thị trÆ°á»ng cạnh tranh, khi còn có doanh nghiệp giữ vị trí thống lÄ©nh (thá»±c chất là Ä‘á»™c quyá»n nhóm). Có 21 đầu mối, nhÆ°ng "bá»™ ba" Petrolimex, PVOil và Sài Gòn Petro chiếm đến 75% thị phần (riêng Petrolimex chiếm 47,6% thị phần). Thá»±c tế, khi giá xăng, dầu thế giá»›i vừa tăng nhẹ, các doanh nghiệp xăng, dầu ngay láºp tức "kêu lá»—" và kiến nghị tăng giá. NhÆ°ng khi giá xăng, dầu thế giá»›i giảm liên tục và giảm sâu, thì há» Ä‘ã không giảm giá kịp thá»i. Chỉ khi công luáºn và các cÆ¡ quan chức năng lên tiếng, há» má»›i chịu giảm, nhÆ°ng "nhá» giá»t".
Äể tháºt sá»± công khai, minh bạch
Thá»i gian qua, việc công khai những ná»™i dung liên quan đến giá xăng, dầu, cÅ©ng nhÆ° tình hình hoạt Ä‘á»™ng sản xuất của ngành này vẫn còn hạn chế và chÆ°a đầy đủ. Chính vì váºy, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Ä‘ã phải ban hành Chỉ thị số 11/CT-BCT vá» tăng cÆ°á»ng công khai, minh bạch đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh Ä‘iện, xăng, dầu. Cụ thể là thông tin khách quan, đầy đủ, kịp thá»i, tạo Ä‘iá»u kiện cho ngÆ°á»i dân tiếp cáºn tình hình sản xuất kinh doanh của hai ngành trên, đồng thá»i biết được vì sao phải mua xăng, dầu vá»›i giá Ä‘ó. Äây tháºt sá»± là má»™t thay đổi lá»›n trong cách Ä‘iá»u hành của cÆ¡ quan chủ quản.
Tuy nhiên, dÆ° luáºn vẫn băn khoăn liệu Chỉ thị nói trên có được thá»±c hiện má»™t cách nghiêm túc, hay vẫn là "minh bạch mang tính hình thức"? Câu trả lá»i tất nhiên sẽ vẫn cần thá»i gian. Song, Ä‘òi há»i ở Ä‘ây là, ngoài việc thông tin kịp thá»i vá» thị trÆ°á»ng xăng, dầu, các doanh nghiệp phải công khai, minh bạch giá cÆ¡ sở, kết cấu hình thành giá cÆ¡ sở, mức trích láºp, số dÆ° và quản lý sá» dụng Quỹ bình ổn, đồng thá»i công khai báo cáo kinh doanh, báo cáo kiểm toán... Trên cÆ¡ sở Ä‘ó, thá»±c hiện công khai tình hình tài chính, hiệu quả sá» dụng và bảo toàn vốn nhà nÆ°á»›c tại doanh nghiệp; các khoản thu nháºp bình quân của ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng, tiá»n lÆ°Æ¡ng, thù lao tiá»n thưởng của cán bá»™ lãnh đạo. Äặc biệt là không thể giao quyá»n định giá xăng, dầu cho doanh nghiệp khi mà thị trÆ°á»ng xăng, dầu còn có Ä‘Æ¡n vị giữ vị trí thống lÄ©nh.
NhÆ° váºy, Nhà nÆ°á»›c sẽ phải là ngÆ°á»i định giá, quy định "giá trần" (mức giá tối Ä‘a). Mức giá này phải bảo đảm cho doanh nghiệp bù đắp được chi phí và có lãi hợp lý, phải sát vá»›i giá thị trÆ°á»ng. Việc Nhà nÆ°á»›c định giá sản phẩm Ä‘á»™c quyá»n, hay giữ vị trí thống lÄ©nh thị trÆ°á»ng là thá»±c hiện Ä‘úng thể chế xác định giá đối vá»›i loại thị trÆ°á»ng này, chứ không phải là biểu hiện cÆ¡ chế hành chính mệnh lệnh. Äây là má»™t trong những biểu hiện táºp trung của vai trò Ä‘iá»u tiết giá trong cÆ¡ chế thị trÆ°á»ng có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c.
Cần chú ý tá»›i nguồn hình thành cÅ©ng nhÆ° việc sá» dụng và quản lý Quỹ bình ổn giá xăng, dầu. Quỹ bình ổn chỉ thu khi giá cÆ¡ sở thấp hÆ¡n giá bán lẻ hiện hành (NÄ 84 hiện Ä‘ang quy định việc trích láºp được thá»±c hiện thÆ°á»ng xuyên). Trong khi Ä‘ó, việc sá» dụng được thá»±c hiện khi giá cÆ¡ sở cao hÆ¡n giá bán lẻ hiện hành, hoặc việc tăng giá ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã há»™i và Ä‘á»i sống ngÆ°á»i dân. Nếu cứ trích láºp quỹ bình ổn giá xăng, dầu ngay cả khi giá cÆ¡ sở cao hÆ¡n giá bán lẻ, khiến giá bán lẻ phải Ä‘iá»u chỉnh tăng thì giá lúc này Ä‘ã phải tăng thêm má»™t khoản bằng khoản trích láºp quỹ bình ổn, và ngÆ°á»i dân không có cÆ¡ há»™i sá» dụng xăng, dầu vá»›i mức giá thấp. Nguồn hình thành không nên chỉ từ ngÆ°á»i tiêu dùng, mà cần có sá»± tham gia Ä‘óng góp của cả doanh nghiệp kinh doanh xăng, dầu, dù chỉ là vá»›i má»™t tá»· lệ rất thấp trong lợi nhuáºn.
Má»—i khi thị trÆ°á»ng có biến Ä‘á»™ng mạnh dẫn đến phải Ä‘iá»u chỉnh giá, cÆ¡ quan chức năng cần có thông báo công khai vá» giá cÆ¡ sở theo cách tính của NÄ 84. Thông báo mức tăng, giảm giá cÅ©ng nhÆ° việc sá» dụng các công cụ tài chính (thuế, quỹ bình ổn giá) linh hoạt để bảo đảm hạn chế tác Ä‘á»™ng đến ná»n kinh tế, các yếu tố hình thành giá bán xăng, dầu; kiểm tra việc chấp hành thuế và chi trả thù lao đại lý của các Ä‘Æ¡n vị đầu mối. Các cÆ¡ quan chức năng và các Ä‘Æ¡n vị có liên quan công khai trên các phÆ°Æ¡ng tiện thông tin đại chúng vá» nguyên tắc Ä‘iá»u hành và mức Ä‘iá»u chỉnh giá của các lần Ä‘iá»u chỉnh tăng, giảm giá xăng, dầu.
Bá»™ trưởng Công thÆ°Æ¡ng VÅ© Huy Hoàng Ä‘ã khẳng định: "Không có lý do gì không công khai, minh bạch". Những lá»™ trình để công khai, minh bạch cÅ©ng Ä‘ã được phác thảo tÆ°Æ¡ng đối rõ ràng. Có Ä‘iá»u, để tháºt sá»± tạo được niá»m tin cÅ©ng nhÆ° sá»± đồng thuáºn xã há»™i còn cần rất nhiá»u trách nhiệm, sá»± chủ Ä‘á»™ng cÅ©ng nhÆ° tính khoa há»c, trong cả cách nghÄ© lẫn cách làm.
| Giá bán lẻ xăng, dầu được Ä‘iá»u hành và giám sát thông qua việc quy địịnh công thức tính giá cÆ¡ sở theo bình quân giá xăng, dầu thế giá»›i 30 ngày để các doanh nghiệp có căn cứ tính toán và Ä‘iá»u chỉnh. Khi giá cÆ¡ sở tăng hoặc giảm vá»›i bất kỳ biên Ä‘á»™ nào, doanh nghiệp muốn Ä‘iá»u chỉnh Ä‘á»u phải Ä‘uợc phép của cÆ¡ quan chức năng (Bá»™ Tài chính). |
Nguồn tin: Nhandan
