Mức cân bằng cho giá dầu hợp lý vá»›i nền kinh tế suy giảm toàn cầu đầy biến Ä‘á»™ng mà giá»›i kinh tế tính toán là từ 70 USD - 80 USD/thùng.

Yếu tố chính trị tác Ä‘á»™ng lên giá dầu

Vào cuối tháng 8/2013, giá giao trong tháng của dầu thô Brent tăng lên 115.59 USD/thùng, mức cao nhất trong sáu tháng trÆ°á»›c đấy. Giá dầu thô (WTI) tăng ở mức 109.98 USD/thùng, mức cao nhất trong 2 năm. Giá»›i đầu tÆ° lo sợ Tổng thống Mỹ Barack Obama bật Ä‘èn xanh cho quân Ä‘á»™i Mỹ và đồng minh không kích để trừng phạt Syria, sau khi Tổng thống Assad bị cáo buá»™c sá»­ dụng vÅ© khí hóa học để tiêu diệt hàng trăm dân thường (chÆ°a có nguồn tin Ä‘á»™c lập nào kiểm chứng nhằm thuyết phục Quốc há»™i Mỹ chuẩn thuận tấn công Syria).

Tuy Syria không phải là má»™t nhà cung cấp dầu lá»›n, nhÆ°ng các nhà đầu tÆ° và giá»›i tiêu thụ dầu lo ngại về những tác Ä‘á»™ng có thể đẩy giá dầu tăng vọt. Cụ thể, Ä‘iều này có thể dẫn đến gián Ä‘oạn hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu ở Iran, đồng minh chính của Syria, bất ổn tại Iraq, và ảnh hưởng gián tiếp từ Ai Cập và nguy cÆ¡ kênh Ä‘ào Suez có thể bị Ä‘óng cá»­a nếu tình trạng bất ổn lan rá»™ng.

Má»™t lý do góp phần đẩy giá dầu tăng vọt là giá»›i đầu tÆ° tin rằng nhu cầu dầu mỏ sẽ tăng lên cùng vá»›i sá»± tăng trưởng kinh tế toàn cầu, nhÆ° của khối các nền kinh tế má»›i nổi BRICS gồm Brasil, Nga (Russia), Ấn Độ (India), Trung Quốc (China) và Nam Phi (South Africa).

Vào tháng 1/2013, giá dầu bắt đầu tăng mạnh nhất khi Iran dọa nạt bằng cách chÆ¡i “trò chÆ¡i chiến tranh” gần eo biển Hormuz. Đây được coi là má»™t mối Ä‘e dọa tiềm năng đến tuyến đường hàng hải chiến lược này, gần nÆ¡i đặt trụ sở Hạm Ä‘á»™i 5 của Mỹ ở Bahrain, vốn hoạt Ä‘á»™ng trong Vịnh Ba TÆ°, Hồng Hải, biển Ả Rập và ngoài khÆ¡i Đông Phi và có thể gây ra má»™t cuá»™c chiến tranh khi Iran Ä‘óng cá»­a eo biển Hormuz. Diá»…n biến này Ä‘ã đẩy giá dầu đạt 118.90 USD/thùng. Con số này thấp hÆ¡n so vá»›i năm 2012 tính trung bình 112 USD/thùng. Đó là mục Ä‘ích chính trị.

Tuy nhiên, giá dầu Ä‘ã từng đạt mức cao nhất mọi thời đại ở mức 143.68 USD/thùng vào tháng 7/2008, khi kinh tế Mỹ trôi vào suy trầm. Hầu hết các nguồn tin truyền thông báo chí cho rằng giá dầu tăng do nhu cầu từ Trung Quốc và Ấn Độ, kết hợp vá»›i việc giảm nguồn cung từ các mỏ dầu Nigeria và Iraq.

Yếu tố kinh tế tác Ä‘á»™ng lên giá dầu tăng vọt trÆ°á»›c Ä‘ây

Có rất nhiều yếu tố mà giá»›i đầu tÆ° xem xét khi đặt lệnh mua bán dầu mỏ, vốn sẽ tạo ra giá dầu.

Thứ nhất, nguồn cung hiện tại (sản lượng) đặc biệt là hạn ngạch sản xuất do OPEC kiểm soát. Cụ thể, nếu nhà đầu tÆ° tin rằng nguồn cung sẽ giảm, họ chào giá lên; ngược lại nếu họ tin rằng nguồn cung sẽ tăng, họ sẵn sàng bán ra và giá dầu giảm.

Thứ hai, dá»± trữ dầu, bao gồm cả những gì có sẵn trong nhà máy lọc dầu của Mỹ và lượng dầu được lÆ°u trữ tại kho dá»± trữ dầu chiến lược cÅ©ng của Mỹ. Giá dầu quá cao sẽ không có lợi cho kinh tế Mỹ. Ả Rập Saudi cÅ©ng có dá»± trữ lá»›n tại các giếng dầu. Nếu Ả Rập Saudi hứa hẹn khai thác trữ lượng dầu nhằm tăng nguồn cung, thì sẽ giúp giá dầu giảm và giữ cho các nÆ°á»›c nhập dầu không bị khủng hoảng kinh tế. Nếu các nÆ°á»›c bị trì trệ kinh tế, họ sẽ hạn chế đầu tÆ°, tiêu dùng, và sẽ ít nhập dầu hÆ¡n từ các nÆ°á»›c sản xuất dầu, nên sẽ đẩy giá dầu xuống thấp.

Yếu tố đồng USD cÅ©ng tác Ä‘á»™ng lên giá dầu thô, vì mua bán dầu chủ yếu được yết giá bằng đồng USD. Khi giá dầu tăng vọt trên 100 USD/thùng thì trong năm 2008, thâm hụt tài khoản vãng lai của Mỹ là 700 tá»· USD, hÆ¡n má»™t ná»­a trong số này là do nợ nÆ°á»›c ngoài và các quỹ đầu tÆ°. Cho nên, giá dầu tăng cao cÅ©ng được thúc đẩy bởi đồng USD suy giảm. Cụ thể, đồng USD Ä‘ã giảm 40% trong giai Ä‘oạn 2002-2008, đẩy giá dầu tăng vọt trong giai Ä‘oạn này.

Bây giờ, năm 2015, đồng USD mạnh lên khi kinh tế Mỹ hồi phục rõ ràng và Ä‘ã có tá»· lệ tăng trưởng cao hÆ¡n dá»± kiến khi Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại Mỹ công bố Æ°á»›c tính cuối cùng về GDP quý 3/2014 cho thấy từ tháng 7 đến tháng 9, kinh tế tăng trưởng vá»›i tá»· lệ 5% tính theo năm. Trong khi Ä‘ó, suy thoái kinh tế giảm phát Ä‘ang diá»…n ra tại Âu Châu, Nhật Bản và kinh tế Trung Quốc bị chững lại và “chập chờn” ở con số dá»± báo tăng trưởng bi quan 7% cho năm tài khóa 2015. Vì những nÆ°á»›c này tiêu thụ má»™t lượng dầu rất lá»›n nên cÅ©ng Ä‘ã tác Ä‘á»™ng đẩy giá dầu giảm chóng mặt.

Điều trá»› trêu, dù lúc này nợ công của Mỹ Ä‘ã vọt lên 18 ngàn tá»· USD, Ä‘úng bằng Chỉ số Dow Jones của 30 doanh nghiệp tiêu biểu của Mỹ có lúc vọt lên 18,000 Ä‘iểm. Điều Ä‘ó cho thấy yếu tố nợ công của Mỹ không còn ảnh hưởng đến nguồn cung giá dầu nữa, dù Mỹ trÆ°á»›c Ä‘ây luôn là nÆ°á»›c tiêu thụ dầu số má»™t của thế giá»›i, mà chủ yếu do Mỹ Ä‘ã tá»± chủ về dầu thô, và giá dầu vẫn bị tác Ä‘á»™ng bởi đồng USD mạnh lên.

Mức cân bằng cho giá dầu hợp lý vá»›i nền kinh tế suy giảm toàn cầu đầy biến Ä‘á»™ng mà giá»›i kinh tế tính toán là từ 70 USD- 80 USD/thùng.

Yếu tố thiên tai đẩy giá dầu tăng ngoài dá»± Ä‘oán

Các thảm họa tá»± nhiên và nhân tạo có thể đẩy giá dầu tăng vọt kịch tính. Bão Katrina Ä‘ã khiến cho giá dầu tăng 3 USD má»™t thùng và giá xăng đạt 5 USD/gallon vào năm 2005. Katrina ảnh hưởng 19% sản lượng dầu của Mỹ. Vào tháng 5/2011, lÅ© lụt sông Mississippi khiến giá gas tăng lên 3.98 USD/gallon, đẩy giá dầu tăng vọt, do lo ngại lÅ© lụt sẽ gây thiệt hại nhà máy lọc dầu tại Mỹ. Các vụ tràn dầu của tổ hợp dầu khí BP của Anh ở Vịnh Mexico (Mỹ) năm 2010 cÅ©ng đẩy giá dầu tăng.

Yếu tố đầu cÆ¡ và các nền kinh tế lệ thuá»™c vào xuất khẩu dầu thô

Giống nhÆ° bất kỳ thị trường buôn bán thÆ°Æ¡ng phẩm của các loại nguyên nhiên vật liệu nào, gọi chung là "commodities", khi nhu cầu cao và nguồn cung thấp thì giá cả tăng lên, hoặc ngược lại, khi nguồn cung cao và nhu cầu thấp thì giá giảm xuống. Đó là quy luật.

Khi giá dầu sụt giảm, EIA báo cáo rằng "dòng tiền đầu tÆ° vào thị trường hàng hóa" Ä‘ã tạo ra xu hÆ°á»›ng giá dầu sụt giảm chứ không tăng. Khi giá dầu sụt dÆ°á»›i 80 USD/thùng, tiền mà nhà đầu tÆ° Ä‘ã đầu tÆ° vào bất Ä‘á»™ng sản hay chứng khoán được chuyển vào dầu. Khi giá dầu rá»›t xuống dÆ°á»›i 70 USD/thùng, các nhà đầu tÆ° bán tháo cổ phiếu liên quan đến dầu khí, nên đẩy giá dầu tiếp tục sụt giảm, các hợp đồng tÆ°Æ¡ng lai, là những thỏa thuận để mua hoặc bán dầu tại má»™t ngày cụ thể trong tÆ°Æ¡ng lai ở má»™t mức giá cụ thể bị mặc cả dÆ°á»›i giá thành 60 USD/thùng, càng làm giá dầu Ä‘i xuống.

Mặt khác, cÅ©ng cần kể đến má»™t yếu tố khác khiến giá dầu tiếp tục sụt giảm là các nÆ°á»›c sản xuất dầu. Đây là những quốc gia lấy dầu khí làm lá»±c đẩy cho nền kinh tế; và khi giá dầu giảm, nguồn thu sa sút, để cân đối nguồn thu và duy trì Ä‘à tăng trưởng nhằm Ä‘áp ứng cho ngân sách, thì các quốc gia này thá»±c tế lại gia tăng "bÆ¡m dầu" Ä‘em bán để trám vào nguồn thu ngân sách, chứ không cắt giảm sản lượng dầu, khiến dầu thô sụt giá quá mạnh và quá lâu vì cung vẫn tăng mà cầu lại hạ.

Nguồn tin: Vietstock