Nhà nÆ°á»›c nên sá»›m cho thành lập Bá»™ Năng lượng để giúp Chính phủ trong việc quy hoạch, phát triển, giải quyết các cÆ¡ chế chính sách và nhiều nhiệm vụ khác. Trong Ä‘ó có nhiệm vụ quan trọng là chỉ đạo việc tái cÆ¡ cấu, cổ phần hóa ngành năng lượng nhằm phát triển thị trường năng lượng má»™t cách bền vững, lâu dài đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia - ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp há»™i Năng lượng Việt Nam đề xuất tại há»™i thảo được tổ chức sáng 28/3 tại Hà Ná»™i.

Hiện thị trường phát Ä‘iện vẫn chÆ°a có mô hình Ä‘úng theo nguyên tắc thị trường cạnh tranh

Nỗi khổ... độc quyền

Tại Há»™i thảo khoa học quốc tế "Phát triển thị trường Năng lượng VN" do Ban Kinh tế TƯ và Hiệp há»™i Năng lượng VN tổ chức sáng 28/3, ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp há»™i Năng lượng Việt Nam Ä‘ánh giá, trong 30 năm qua, ngành năng lượng Ä‘ang có sá»± phát triển vượt bậc, sản lượng tăng bình quân 14%/năm (giai Ä‘oạn 2010-2013), hÆ¡n 98% dân cÆ° được sá»­ dụng Ä‘iện. NhÆ°ng đến nay, các thị trường năng lượng của Việt Nam nhÆ° Ä‘iện, khí, xăng dầu vẫn chÆ°a được vận hành theo nguyên tắc thị trường cạnh tranh và Ä‘iều này gây khó khăn cho sá»± phát triển của ngành, của doanh nghiệp. NhÆ° thị trường Ä‘iện, hiện Tập Ä‘oàn Điện lá»±c Việt Nam (EVN) vẫn là Ä‘Æ¡n vị chiếm phần chi phối lá»›n nhất trong khâu phát Ä‘iện, đảm nhận việc Ä‘iều hòa, phối hợp hoạt Ä‘á»™ng giao dịch mua – bán Ä‘iện; trong khi theo Ä‘iều 19 Luật Điện lá»±c, phải có má»™t Ä‘Æ¡n vị Ä‘á»™c lập Ä‘iều hành giao dịch thị trường Ä‘iện lá»±c.

Còn xăng dầu, hiện Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) Ä‘ang chiếm hÆ¡n 50% thị phần, cá»™ng vá»›i PV Oil, Saigon Petro, ba Ä‘Æ¡n vị này chiếm trên 80% thị phần trong cả nÆ°á»›c, làm nhiệm vụ sản xuât, nhập khẩu, phân phối, bán lẻ.

Cho đến nay Tập Ä‘oàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) vẫn là nhà cung cấp than chủ yếu trên thị trường than trong nÆ°á»›c (chiếm tá»›i 98%) và là nhà xuất khẩu than duy nhất. Vừa qua, TKV có Tổng công ty Đông Bắc - má»™t công ty con được tách ra khỏi TKV và trở thành tổng công ty Ä‘á»™c lập trá»±c thuá»™c Bá»™ Quốc phòng.

“Chính vì chÆ°a vận hành theo nguyên tắc thị trường cạnh tranh, nên đến nay ngành năng lượng Việt Nam vẫn còn những hạn chế, xuất hiện tình trạng mất cân đối giữa các phân ngành năng lượng, giữa cung ứng và nhu cầu, giữa nhu cầu đầu tÆ° và nguồn vốn đầu tÆ°… Và Ä‘ây cÅ©ng là nguyên nhân khiến dù là ngành chủ lá»±c, song hiện các 3 tập Ä‘oàn năng lượng lá»›n của đất nÆ°á»›c Ä‘ang rÆ¡i vào tình trạng khó khăn, khó kêu gọi nguồn vốn đầu tÆ° xã há»™i hóa”, ông Trần Viết Ngãi nhấn mạnh.

Ông Đinh Thế Phúc, Phó cục trưởng Cục Điều tiết Ä‘iện lá»±c (Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng) cho hay, để Ä‘áp ứng nhu cầu Ä‘iện tăng cao sẽ Ä‘òi hỏi má»™t lượng vốn đầu tÆ° rất lá»›n vào nguồn và lÆ°á»›i Ä‘iện, Æ°á»›c tính sÆ¡ bá»™ khoảng 4 tỉ USD/năm (cho giai Ä‘oạn 2011-2015), Ä‘ây sẽ là má»™t áp lá»±c rất lá»›n cho ngành Ä‘iện nếu giữ nguyên cÆ¡ cấu tổ chức theo mô hình Ä‘á»™c quyền tích hợp dọc. Ông Nguyá»…n Quốc Khánh, Phó tổng giám đốc Tập Ä‘oàn Dầu khí Việt Nam (PVN) cÅ©ng cho rằng, nguồn cung khí từ các mỏ hiện Ä‘ang dần suy giảm, sá»± chênh lệch về giá khí đầu vào từ các nguồn khác nhau gây khó cho nhà đầu tÆ°. Vì thế, ông Khánh đề xuất Chính phủ xem xét, cân nhắc lá»™ trình Ä‘iều chỉnh giá khí, giá Ä‘iện từng bÆ°á»›c tiếp cận vá»›i giá thị trường.

Cần triệt tiêu cÆ¡ chế “xin cho, ban phát”

Theo ông Trần Viết Ngãi, Đại há»™i XI của Đảng Ä‘ã xác định đổi má»›i thể chế kinh tế là má»™t trong ba khâu Ä‘á»™t phá chiến lược. Việc đổi má»›i thể chế kinh tế là để làm cho thị trường vận hành tốt hÆ¡n, đầy đủ hÆ¡n; muốn nhÆ° vậy cần hÆ°á»›ng tá»›i “Nhà nÆ°á»›c nhỏ, thị trường lá»›n”. Thể chế có ba trụ cá»™t gồm “luật chÆ¡i”, “ cách chÆ¡i”, “người chÆ¡i”; và ba trụ cá»™t này không thể bị chi phối bởi cÆ¡ chế “xin cho, ban phát” dá»±a theo mối quan hệ chiều dọc từ trên xuống và dÆ°á»›i lên nhÆ° người ta hay gọi là “chạy”, (chạy quy hoạch, chạy dá»± án, chạy vốn đầu tÆ°…).

Về phÆ°Æ¡ng án thiết kế lại luật chÆ¡i, cách chÆ¡i và người chÆ¡i để thị trường năng lượng trong nÆ°á»›c phát triển, ông Ngãi đề xuất Nhà nÆ°á»›c phải tạo Ä‘iều kiện và khuyến khích những giao dịch chiều ngang (cải thiện môi trường kinh doanh, giảm và Ä‘Æ¡n giản hoá thủ tục hành chính, tạo Ä‘iều kiện đồng thời hạn chế và triệt tiêu cÆ¡ chế “xin cho, ban phát” theo chiều dọc); duy trì cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế về tiếp cận đất Ä‘ai, tiếp cận vốn… Thị trường năng lượng phải được Ä‘a dạng hoá sở hữu và phÆ°Æ¡ng thức kinh doanh, hÆ°á»›ng tá»›i thoả nãm tốt nhất lợi ích người tiêu dùng; thúc đẩy nhanh việc xoá bao cấp, xoá Ä‘á»™c quyền tiến đến xoá bỏ hoàn toàn việc thá»±c hiện chính sách xã há»™i thông qua giá năng lượng.

Đồng tình vá»›i đề xuất này, theo ông Đinh Thế Phúc, kinh nghiệm thá»±c tế trên thế giá»›i cho thấy, chỉ có thúc đẩy cạnh tranh trong các hoạt Ä‘á»™ng Ä‘iện lá»±c má»›i có thể giải quyết Ä‘uợc vấn đề tăng hiệu quả sản xuất và kinh doanh Ä‘iện, thu hút các nguồn vốn đầu tÆ° cÅ©ng nhÆ° sá»­ dụng vốn đầu tÆ° má»™t cách hiệu quả.

Nguồn tin:GTVT