Giá xăng dầu thế giá»›i Ä‘ang hạ, nhÆ°ng trong nÆ°á»›c vẫn rất cao. Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu luôn kêu lá»— (?), cÆ¡ quan chức năng thì luôn chịu cảnh "trên Ä‘e dÆ°á»›i búa”, ngân sách nhà nÆ°á»›c thất thu và người tiêu dùng thì cắn răng chịu Ä‘á»±ng vì không còn lá»±a chọn nào khác, vì chính sá»± Ä‘á»™c quyền trong kinh doanh của ngành này bấy lâu nay.

 

 

 

HÆ¡n nữa, yêu cầu và cÆ¡ chế được tá»± do định giá theo thị trường, trong khi chÆ°a có cạnh tranh đầy đủ trên thị trường, và đặc biệt là sá»± minh bạch về giá của chúng là dấu hỏi đậm, lá»›n, còn bỏ ngỏ trong nhận thức chung của xã há»™i khi các thông tin giải trình và phÆ°Æ¡ng án tăng giá về xăng dầu hầu hết đều mang tính áp đặt má»™t chiều; công tác kiểm toán và giám sát đầu tÆ° ngành này còn nhiều Ä‘iều cần bổ khuyết...

 

Vì vậy, hoàn thiện cÆ¡ chế quản lý giá xăng trÆ°á»›c hết hết cần xuất phát từ lợi ích quốc gia tổng thể và dài hạn, cÅ©ng nhÆ° từ sá»± tuân thủ các quy luật, nguyên tắc, quy trình thị trường, các cam kết há»™i nhập quốc tế và thông lệ thế giá»›i để giải quyết các bài toán đặt ra trong ngành xăng dầu, góp phần tích cá»±c kiềm chế vững chắc lạm phát, ổn định kinh tế vÄ© mô và hoàn thiện thể chế của má»™t Nhà nÆ°á»›c pháp quyền mà Việt Nam Ä‘ang hÆ°á»›ng đến trong quá trình đổi má»›i và há»™i nhập toàn diện...

 

Để góp phần giải bài toán minh bạch hóa giá xăng dầu theo nguyên tắc thị trường vá»›i mục tiêu xóa bao cấp, giảm thiểu tình trạng xin-cho và tranh cãi bất phân thắng bại kéo dài, khuyến khích cạnh tranh thị trường và Ä‘Æ¡n giản hóa quy trình quản lý, tính toán và tăng tính minh bạch hóa và có thể dá»± báo được của giá xăng dầu ở nÆ°á»›c ta trong thời gian tá»›i, cần chú ý những nguyên tắc sau:

 

Thứ nhất, cần xây dá»±ng khung giá chuẩn . Khung giá này sẽ gồm giá sàn và giá trần, trong Ä‘ó giá sàn là phần cứng và giá trần là phần mềm. Giá sàn chuẩn sẽ là mức giá bán tối thiểu để doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu không thể bị lá»— khi bán xăng dầu khiến NSNN phải bù nhÆ° bấy lâu nay. Khi Ä‘ó giá sàn sẽ chỉ gồm các chi phí sản xuất mua nhập và lÆ°u thông và hao hụt định mức kỹ thuật tối thiểu đối vá»›i xăng dầu để tá»›i tay người tiêu dùng (giá thá»±c tế, bao gồm có tính đến biến Ä‘á»™ng thá»±c của tá»· giá). Doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu được toàn quyền Ä‘iều chỉnh giá này phù hợp vá»›i những biến đổi thành phần khách quan trong giá sàn, có thông báo và giải trình công khai vá»›i cÆ¡ quan chức năng và người tiêu thụ. Giá trần chuẩn = Giá sàn + phần mềm gồm: Các khoản lãi định mức của doanh nghiệp kinh doanh Ä‘iện và xăng dầu, cÅ©ng nhÆ° các nghÄ©a vụ tài chính đối vá»›i NSNN và các khoản thu khác cho Nhà nÆ°á»›c (nhÆ° thuế, phí, và các khoản thu đặc biệt khác cho NSNN), do Nhà nÆ°á»›c quy định và linh hoạt Ä‘iều chỉnh cho từng thời Ä‘iểm, đối tượng cụ thể, và buá»™c doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải tuân thủ nghiêm ngặt...

 

Khi Ä‘ó, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu sẽ được chủ Ä‘á»™ng và phải tăng trách nhiệm giải trình của việc cá»™ng hoặc trừ thêm vào giá bán lẻ Ä‘ó các mức tăng giảm thá»±c tế của giá xăng dầu thế giá»›i (được tính ổn định trong khung thời gian hợp lý, có tham chiếu giá của sản phẩm xăng dầu của Nhà máy Dung Quất); mức tá»· giá và mức thu NSNN và lợi nhuận định mức, cùng các cấu thành giá nêu trên tùy theo thá»±c tế thị trường và quy định có liên quan của Nhà nÆ°á»›c, chứ không mất thời gian làm thủ tục xin-cho; giúp giảm thiểu sá»± lạm dụng chủ quan cố ý khi tăng giảm giá. Đồng thời, các cÆ¡ quan chức năng Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng sẽ "nhàn” hÆ¡n, Ä‘iều hành giá cả xăng dầu hợp lý hÆ¡n theo cÆ¡ chế thị trường, không can thiệp vào quá trình ra quyết định này của các doanh nghiệp, mà chỉ giám sát các chỉ số cấu thành giá cả xăng dầu liên quan đến các phần cứng và mềm định mức, chủ Ä‘á»™ng hÆ¡n các chế tài nghiêm khắc răn Ä‘e và xá»­ lý các vi phạm từ phía các doanh nghiệp về mức giá tại thời Ä‘iểm hiện hành, cÅ©ng nhÆ° về trách nhiệm tuân thủ và giải trình cần thiết.

 

Thứ hai, cần Ä‘a dạng hóa các nguồn vốn và hình thức đầu tÆ°-kinh doanh Ä‘iện và xăng dầu.

 

TrÆ°á»›c hết, cần xây dá»±ng có chất lượng các quy hoạch phát triển ngành xăng, dầu và năng lượng chung của Việt Nam, bóc tách và bảo đảm sá»± Ä‘á»™c lập và minh bạch hÆ¡n giữa yêu cầu nhiệm vụ chính trị về dá»± trữ bảo đảm an ninh xăng dầu quốc gia vá»›i quyền chủ Ä‘á»™ng, tá»± chịu trách nhiệm về dá»± trữ thÆ°Æ¡ng mại vì mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp để tránh sá»± tù mù và lạm dụng cho lợi ích nhóm trong kinh doanh xăng dầu. Đồng thời, cần thiết kế các chính sách tạo thuận lợi cao nhất cho đầu tÆ° phát triển ngành khai thác, phân phối xăng dầu từ các nguồn vốn Nhà nÆ°á»›c, ngoài Nhà nÆ°á»›c, vốn đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài và cả sá»± phối hợp các nguồn vốn theo các hình thức đầu tÆ° công-tÆ° kết hợp khác, giảm thiểu những hoạt Ä‘á»™ng Ä‘á»™c quyền vì lợi nhuận thuần túy của ngành, khuyến khích tá»± do hóa đầu tÆ° thông qua các hợp Ä‘á»™ng cung ứng xăng dầu để các nhà đầu tÆ° tÆ° nhân an tâm đầu tÆ° lâu dài, ổn định...

 

Thứ ba, tăng cường năng lá»±c và hiệu lá»±c quản lý nhà nÆ°á»›c, mở rá»™ng sá»± minh bạch và giám sát xã há»™i đối vá»›i ngành xăng dầu.

 

Thá»±c tế cho thấy, chỉ có giá thị trường khi có cạnh tranh và kiểm soát cạnh tranh thị trường lành mạnh. Nếu trÆ°á»›c khi có cạnh tranh thị trường mà cho phép các doanh nghiệp tá»± định giá là biến Ä‘á»™c quyền nhà nÆ°á»›c thành Ä‘á»™c quyền doanh nghiệp, cục bá»™, thậm chí tÆ° nhân, là mang lại lợi ích Ä‘á»™c quyền kép cho doanh nghiêp Ä‘á»™c quyền, vì vừa không phải cạnh tranh thị trường, vừa được làm giá Ä‘á»™c quyền.

 

TrÆ°á»›c mắt, cần rà soát và hoàn thiện những quy định hợp lý liên quan đến các chỉ tiêu kỹ thuật và chi phí hoạt Ä‘á»™ng của ngành xăng dầu; công khai và kiểm toán sá»± chính xác của "ma trận” và "thiên la địa võng” các con số tá»± kê, tá»± giải trình chi phí thá»±c tế "đầu vào”, các nghÄ©a vụ tài chính vá»›i NSNN và lợi nhuận định mức tối thiểu của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu; cung cấp rá»™ng rãi thông tin và khuyến khích phản biện khoa học và phản biện xã há»™i về hoạt Ä‘á»™ng, chi phí và giá cả trong ngành xăng dầu.

 

Đồng thời, cần tăng cường sá»± giám sát, kiểm tra chủ Ä‘á»™ng của Nhà nÆ°á»›c và các tổ chức xã há»™i, báo chí, cÅ©ng nhÆ° xá»­ lý kịp thời và nghiêm khắc các sai phạm của bất kỳ cá nhân và tổ chức nào đối vá»›i quy trình và yêu cầu quản lý giá xăng dầu này.

 

Chỉ khi Ä‘ó giá xăng dầu má»›i thá»±c sá»± có tính thị trường, trở nên minh bạch và dá»… dá»± báo hÆ¡n, tạo sá»± đồng thuận và hiệu quả xã há»™i cao hÆ¡n.