Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong

Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng và Bá»™ Tài chính vừa tổ chức lấy ý kiến rá»™ng rãi của các Bá»™, ngành, cÅ©ng nhÆ° các nhà khoa học góp ý cho Dá»± thảo Nghị định sá»­a đổi, bổ sung Nghị định số 55/2007/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu . Đây là vấn đề thu hút sá»± quan tâm của người tiêu dùng và xã há»™i đến vấn đề Ä‘ang là tâm Ä‘iểm bức xúc và nhạy cảm hiện nay trong đời sống kinh tế-xã há»™i. Đại Ä‘oàn kết Ä‘ã có cuá»™c trao đổi vá»›i Tiến sÄ© Nguyá»…n Minh Phong, Viện nghiên cứu phát triển kinh tế - xã há»™i Hà Ná»™i.

PV: Trong bối cảnh các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu Ä‘ang liên tục đề xuất tăng giá xăng thì các cÆ¡ quan chức năng vẫn Ä‘ang nghiên cứu xây dá»±ng cÆ¡ chế Ä‘iều hành xăng dầu theo giá thị trường. Theo ông trong khi chÆ°a thá»±c hiện được cÆ¡ chế giá thị trường má»™t cách hoàn chỉnh thì Ä‘âu là lá»±a chọn hợp lý để vừa đảm bảo vai trò quản lý của Nhà nÆ°á»›c về giá, khắc phục tình trạng Ä‘á»™c quyền, cạnh tranh không lành mạnh lại vừa bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng?

- Tiến sÄ© Nguyá»…n Minh Phong: Thứ nhất, cần xác định rõ và bóc tách giữa 2 nhiệm vụ về bản chất khác hẳn nhau là: Kinh doanh xăng dầu nhÆ° mục Ä‘ích tá»± thân của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu , vá»›i việc dá»± trữ xăng dầu bảo đảm an ninh năng lượng nhÆ° má»™t mục tiêu chính trị quốc gia. Thứ hai, cần xác định được giá sàn và giá trần trên cÆ¡ sở phân nhóm Ä‘úng vai trò của từng nhân tố cấu thành giá bán lẻ xăng dầu. Thứ ba, cần cho phép tá»± Ä‘á»™ng Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng đầu theo xu hÆ°á»›ng và cạnh tranh thị trường, đồng thời tăng cường các chế tài Nhà nÆ°á»›c và giám sát xã há»™i. Tôi cho rằng Ä‘ây là 3 nút thắt quan trọng để tiến tá»›i có giá xăng theo giá thị trường.

Ông vừa đề cập tá»›i 3 nút thắt cần có để dần dần tiến tá»›i giá thị trường, buá»™c các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải Ä‘iều chỉnh giá khi cần thiết?

- Chính việc “mập mờ Ä‘ánh lận con Ä‘en” giữa mục Ä‘ích kinh doanh và yêu cầu dá»± trữ xăng dầu dá»… là kẽ hở, là bình phong và cÆ¡ há»™i vàng khiến cho các công ty kinh doanh xăng dầu có nhiệm vụ dá»± trữ xăng dầu bao biện, lạm dụng và tranh thủ “há»›t lãi và dồn lá»—” cho Nhà nÆ°á»›c, cÅ©ng nhÆ° trì hoãn các Ä‘iều chỉnh giá cần thiết bắt buá»™c gây bức xúc xã há»™i trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu của mình nhân danh vì “mục tiêu chính trị” mà họ đảm nhận.

Vậy theo ý kiến ông cần có biện pháp hay cÆ¡ chế gì để tháo gỡ?

- Rõ ràng, cần phải có quy định về dá»± trữ xăng dầu Ä‘á»™c lập bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia; Đồng thời, cần giao việc dá»± trữ này cho ngành Dá»± trữ quốc gia, hoặc chí ít cÅ©ng cần bóc tách rõ ràng nhiệm vụ và các hạch toán có liên quan đến dá»± trữ xăng dầu ra khỏi hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu của ngành xăng dầu bằng các quy định bổ sung chặt chẽ, dá»… thá»±c hiện và kiểm tra, nhằm giảm thiểu sá»± lạm dụng, trục lợi có thể xảy ra gây tổn thất chung cho Nhà nÆ°á»›c và người tiêu dùng, cÅ©ng nhÆ° tránh gây khó khăn cho công ty kinh doanh xăng dầu hạch toán hoạt Ä‘á»™ng theo nguyên tắc thị trường... Thứ hai, cần xác định được giá sàn và giá trần trên cÆ¡ sở phân nhóm Ä‘úng vai trò của từng nhân tố cấu thành giá bán lẻ xăng dầu. NhÆ° vậy, việc phân nhóm công thức tính giá theo cách thức má»›i trên cho phép định được khung giá bán sàn và trần má»™t cách tá»± Ä‘á»™ng, khách quan, giúp người tiêu dùng và doanh nghiệp dá»… định hÆ°á»›ng giá theo xu hÆ°á»›ng giá thế giá»›i và Nhà nÆ°á»›c vừa có nhiều công cụ can thiệp vào giá xăng dầu (thông qua Ä‘iều chỉnh mức các loại thuế, phí, tá»· giá, nghÄ©a vụ tài chính, lợi nhuận định mức và các tiêu chuẩn kỹ thuật khác cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu), vừa không còn phải bù lá»— cho kinh doanh xăng dầu nữa. Việc này còn thúc đẩy cạnh tranh về giá trên cÆ¡ sở các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đẩy mạnh tiết kiệm chi phí nhập khẩu và phân phối xăng dầu.

Vậy theo ông cần phải quy định nhÆ° thế nào để các doanh nghiệp không “lách luật” để hưởng đặc lợi cÅ©ng nhÆ° không đẩy họ vào thế bất lợi má»—i khi thị trường thế giá»›i biến Ä‘á»™ng?

- Cần quy trách nhiệm rõ ràng và cụ thể cho doanh nghiệp, cho Nhà nÆ°á»›c và các yếu tố khác trong quá trình tăng giảm giá bán lẻ xăng dầu. Quan trọng nhất là bảo đảm cho doanh nghiệp không phải chịu thiệt hại từ những lá»—i không phải do mình, đồng thời không được phép hưởng những khoản lợi không phải do công sức của mình. Chẳng hạn nhÆ° trong quy định mà các cÆ¡ quan chức năng Ä‘ang xây dá»±ng nếu: “ Trường hợp các yếu tố cấu thành làm cho giá cÆ¡ sở giảm (hoặc tăng) đến 3% so vá»›i giá bán lẻ hiện hành thì doanh nghiệp được phép (hoặc phải) giữ ổn định giá”. Đây là má»™t kẽ hở lá»›n để doanh nghiệp hưởng đặc lợi. Ví dụ, khi Nhà nÆ°á»›c giảm thuế kinh doanh xăng dầu hoặc giá thế giá»›i giảm khiến giá bán lẻ xăng dầu giảm dÆ°á»›i 3%, thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên doanh nghiệp hưởng “lá»™c Giời” vì không buá»™c phải giảm giá trong bối cảnh không có cạnh tranh đầy đủ. Ngược lại, khi giá thế giá»›i hoặc thuế và các chi phí khác tăng dÆ°á»›i 3% thì doanh nghiệp lại chịu thiệt hại vì không được tăng giá tÆ°Æ¡ng ứng; và chắc chắn doanh nghiệp sẽ phá sản, nếu gặp phải má»™t chuá»—i tăng giá kiểu” nhỏ giọt” này trong tÆ°Æ¡ng lai... NhÆ° vậy, Ä‘iều cần thay đổi ở Ä‘ây là, sau khi phân nhóm lại các yếu tố cấu thành giá cÆ¡ sở cần cho phép doanh nghiệp tá»± Ä‘á»™ng Ä‘iều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu theo mức tăng, giảm tÆ°Æ¡ng ứng của từng nhân tố. Ngoài ra, cÅ©ng cần bổ sung quy định về nguyên tắc và cách thức Nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện kiểm soát giá xăng dầu trong các tình huống đặc biệt.

Xin cám Æ¡n ông!

baodaidoanket