Giá dầu thô thế giá»›i Ä‘ã tuá»™t mốc 40 USD/thùng, tức là bằng vá»›i giá ở thời Ä‘iểm cuối năm 2008. Tuy nhiên, khi Ä‘ó giá bán lẻ xăng dầu trong nÆ°á»›c rẻ hÆ¡n hiện nay rất nhiều (xăng A92 chỉ 11.000Ä‘/lít. Tại sao có sá»± chênh lệch quá lá»›n nhÆ° vậy?

Nhìn bảng tính giá cÆ¡ sở của Hiệp há»™i Xăng dầu thì giá bán lẻ các thành phẩm xăng dầu so vá»›i giá cÆ¡ sở không có nhiều chênh lệch, có nghÄ©a mức giá Ä‘ã tiệm cận giá gốc sau khi Ä‘ã trừ các khoản thuế, phí. Tuy nhiên, dù giá dầu thô thế giá»›i hiện Ä‘ã xuống dÆ°á»›i mức 40 USD/thùng, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i mức giá dầu thô hồi tháng 12-2008 nhÆ°ng khi Ä‘ó giá xăng dầu bán lẻ trong nÆ°á»›c xuống mức rất thấp, xăng A92 chỉ còn 11.000 đồng/lít, trong khi hiện nay xăng A92 vẫn găm ở mức rất cao (18.536 đồng/lít). Tại sao giá xăng dầu thế giá»›i giảm cá»±c mạnh nhÆ°ng giá xăng dầu bán lẻ trong nÆ°á»›c không giảm về mức tÆ°Æ¡ng ứng?

Giá dầu thô Ä‘ã giảm liên tục trong thời gian qua nhÆ°ng giá xăng dầu vẫn ở mức cao. Ảnh: Thiện Hoàng.

Thứ nhất, nhìn biểu thuế, phí để ra giá thành phẩm, xăng dầu phải cõng tá»›i 7 loại thuế, phí, bao gồm: 4 thuế (tiêu thụ đặc biệt, nhập khẩu, giá trị gia tăng, môi trường), 3 phí (chi phí định mức, lợi nhuận định mức, trích quỹ bình ổn). Tại thời Ä‘iểm ngày 18/8 (thời Ä‘iểm tính giá cÆ¡ sở để giảm giá xăng dầu theo chu kỳ 15 ngày), giá nhập khẩu má»—i lít xăng A92 về Việt Nam là 9.272 đồng, tuy nhiên giá cÆ¡ sở (sau khi Ä‘ã cá»™ng 7 khoản thuế, phí), mức giá này Ä‘á»™i lên gấp Ä‘ôi, tá»›i 18.536 đồng/lít. Nhìn vào bảng tính nhÆ° vậy, mức giá bán lẻ xăng A92 hiện hành ở 18.536 đồng/lít cÅ©ng vừa bằng giá cÆ¡ sở, tức là doanh nghiệp Ä‘ã trừ về mức chạm Ä‘áy, không còn lợi nhuận nào ngoài các khoản định mức.

Nếu xét nhÆ° vậy thì kinh doanh xăng dầu không phải siêu lợi nhuận nhÆ° dÆ° luận vẫn bàn tán? Tuy nhiên, thá»±c tế dù giá xăng dầu ở mức nào, cao hay thấp thì doanh nghiệp cÅ©ng Ä‘ã được cá»™ng hai khoản chi phí và lợi nhuận, gồm 1.050 đồng/lít xăng cho chi phí định mức và 300 đồng/lít lợi nhuận định mức. Má»—i ngày, các doanh nghiệp xăng dầu bán ra bình quân 37,5 triệu lít xăng dầu, tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i con số 11,25 tá»· lợi nhuận định mức. Cùng vá»›i Ä‘ó, vá»›i 1.050 đồng chi phí định mức cho má»—i lít xăng dầu, vị chi má»—i ngày số chi phí này Ä‘ã lên tá»›i gần 40 tá»· đồng.

Trong chi phí định mức Ä‘ã bao gồm các khoản nhÆ° phí bến bãi, lÆ°u kho, chuyên chở và thá»±c tế, các doanh nghiệp cÅ©ng Ä‘ã có “hoa hồng” trích từ khoản định mức rất lá»›n này. Còn vá»›i 11,25 tá»· đồng lợi nhuận định mức má»—i ngày, doanh nghiệp Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên bỏ túi mà không phải tính trừ khoản nào cả. Đương nhiên, Ä‘ã kinh doanh phải có lợi nhuận, nhÆ°ng trong kinh doanh xăng dầu thì có Ä‘iểm rất khác lạ: dù giá cao hay giá thấp, bất luận hoàn cảnh nào, doanh nghiệp xăng dầu cÅ©ng đều được “ôm” hai khoản chi phí định mức và lợi nhuận định mức, tức là bất kể lúc nào cÅ©ng lãi, cÅ©ng có lợi nhuận. Người tiêu dùng phải gánh tá»›i gần 1.500 đồng má»—i lít xăng dầu cho hai cái gọi là chi phí nói trên, thá»±c là má»™t gánh nặng.

Lợi nhuận định mức và chi phí định mức cÅ©ng khiến xăng dầu neo giá cao.
Điểm thứ hai, việc “gồng gánh” quá nhiều khoản thuế khiến xăng dầu khó hạ xuống thấp. Năm 2008, khi dầu thô xuống thấp, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ánh thuế nhập khẩu kịch trần (40%), còn hiện nay vẫn Ä‘ang ở mức 20%. Tuy nhiên, riêng khoản thuế môi trường 3.000 đồng cho má»—i lít xăng thì cá»™ng cả thuế tiêu thụ đặc biệt 10%, thuế giá trị gia tăng 10%, tổng 4 loại thuế Ä‘ã lên đến 7.613 đồng (má»—i lít xăng A92). Nếu tính riêng thuế nhập khẩu vá»›i thuế bảo vệ môi trường Ä‘ã ở mức 4.830 đồng/lít xăng A92, trong khi nếu áp mức thuế nhập khẩu 40% nhÆ° năm 2008 mà không phải chịu thuế môi trường thì má»—i lít xăng cÅ©ng chỉ hÆ¡n 3.000 đồng tiền thuế. Việc “cõng” tá»›i 3.000 đồng/lít xăng cho thuế bảo vệ môi trường cÅ©ng chính là nguyên do đẩy giá xăng lên cao, dù cÆ¡ quan quản lý cho rằng không ảnh hưởng khi Ä‘ã hạ thuế nhập khẩu.

Điểm thứ ba ảnh hưởng đến giá xăng dầu hiện nay so năm 2008 chính là tá»· giá Ä‘ô la Mỹ. Tá»· giá Ä‘ô la Mỹ hiện nay xấp xỉ 22.000 đồng/USD, trong khi năm 2008 khoảng 17.000 đồng/USD, tức tăng khoảng 23%. ChÆ°a kể, quỹ bình ổn vẫn đều đặn “bóc” từ 300 đến 800 đồng má»—i lít xăng dầu, dù thá»±c tế quỹ Ä‘ó có thá»±c sá»± đạt được mục Ä‘ích bình ổn nhÆ° tên gọi của nó hay không vẫn là vấn đề cần phải làm rõ.

Ba Ä‘iểm trên khiến xăng dầu hiện hành Ä‘ang neo giá cao dù mức giá dầu thô trên thị trường thế giá»›i Ä‘ã chạm Ä‘áy trong hÆ¡n 6 năm qua, và buá»™c chúng ta vẫn phải chấp nhận má»™t nghịch lý: TrÆ°á»›c Ä‘ây, dầu thô thế giá»›i chạm 40 USD/thùng thì người dân Ä‘i mua xăng A92 chỉ 11.000 đồng/lít, còn bây giờ dầu thô cÅ©ng 40 USD/thùng thì xăng A92 lại cao ngất ngưởng, trên 18.000 đồng/lít. Trong ba Ä‘iểm khó trên, theo chúng tôi, việc chúng ta neo 4 loại thuế chính là nguyên do lá»›n nhất và Ä‘ây là kênh để Nhà nÆ°á»›c tăng thu ngân sách khi giá dầu thô xuống Ä‘áy.

Theo tính toán, giá dầu thô xuống 1 USD/thùng thì Nhà nÆ°á»›c hụt 1.000 tá»· đồng má»—i năm. Nếu tính toán mức giá dầu thô năm 2015 ở ngưỡng 60-70 USD/thùng thì hiện mức giảm cÅ©ng Ä‘ã lên tá»›i 20-30 nghìn tá»· đồng. Thá»±c tế, khi giá dầu hạ thấp thì Nhà nÆ°á»›c thường tăng thuế nhập khẩu, chạm trần là 40%. Nay, khi thuế môi trường Ä‘ã ấn định mức 3.000 đồng má»—i lít xăng thì thuế nhập khẩu chỉ ở mức trung bình là hợp lý.

Để giảm giá bán lẻ xăng dầu, cần tính toán lại mức trích hai loại phí lợi nhuận định mức và chi phí định mức. Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, doanh nghiệp Ä‘ã có lãi trong khoản chi phí định mức, do Ä‘ó không nên “đẻ” thêm khoản lợi nhuận định mức nhÆ° hiện hành. Thứ hai, cần xem lại quỹ bình ổn vì giá xăng dầu Ä‘ang ở chu kỳ giảm tá»›i 6 năm nay, không có Ä‘á»™t biến nhÆ° trÆ°á»›c 2008 để phải dùng quỹ bình ổn.

Đài CNN (Mỹ) dẫn lời chuyên gia quản lý tiền tệ cao cấp David Kotok, đồng sáng lập Công ty quản lý Cumberland Advisors, cho biết, giá dầu thô có thể giảm xuống còn 20 USD, thậm chí 15 USD/thùng, vì hiện tại, giá dầu thô vẫn chÆ°a chạm Ä‘áy. Mức 15 USD/thùng nhÆ° lời ông Kotok nói nghe có vẻ lạ lùng nhÆ°ng má»™t số loại dầu thô ở các nÆ°á»›c Ä‘ang tiệm cận mức Ä‘ó, nhÆ° dầu thô ở Tây Canada Ä‘ang giao dịch quanh con số 20 USD/thùng.

Tuy nhiên, dá»± Ä‘oán giá dầu thô vẫn là Ä‘iều quá khó vá»›i các chuyên gia, nhà đầu tÆ°. Vá»›i doanh nghiệp, người tiêu dùng Việt Nam, giá dầu xuống thấp là cÆ¡ há»™i lá»›n để thúc đẩy sản xuất khi nhiên liệu chiếm tá»· trọng lá»›n trong chi phí cấu thành. Về mặt vÄ© mô, xăng dầu mức thấp là Ä‘iều kiện để giữ chỉ số giá tiêu dùng ổn định. Tuy nhiên, nếu chúng ta không tháo gỡ được các rào cản nói trên thì dù giá dầu có tiếp tục xuống thấp hÆ¡n nữa trong thời gian tá»›i, giá bán lẻ vẫn chỉ giảm “nhỏ giọt”. Trong khi Ä‘ó, thất thu từ dầu thô thâm hụt lại là bài toán khó cho ngân quỹ Nhà nÆ°á»›c.

Nguồn tin: CAND