Các thị trường truyền thống nhập khẩu dầu Việt Nam sẽ không bị ảnh hưởng nhiều bởi dầu từ Mỹ.

Mùa Ä‘ông năm 1975, trong bối cảnh phải đối mặt vá»›i nguy cÆ¡ khủng hoảng năng lượng do các nÆ°á»›c Trung Ðông ngừng xuất khẩu dầu thô, Tổng thống Mỹ khi Ä‘ó là Gerald Ford bèn ký lệnh cấm quốc gia này xuất khẩu dầu thô nhằm Ä‘áp trả. Theo Ä‘ó, các công ty khai thác dầu thô của Mỹ chỉ được bán cho nhà sản xuất dầu trong nÆ°á»›c, trừ má»™t số bang có thể xuất dầu thô sang Canada.

Tròn 40 năm sau, vào ngày 18.12.2015 vừa qua, Quốc há»™i Mỹ Ä‘ã thông qua quyết định dỡ bỏ lệnh cấm nói trên. Quyết định này thuá»™c gói Dá»± luật chi tiêu và giảm thuế trị giá 1.800 tỉ USD, diá»…n ra khi giá dầu thế giá»›i Ä‘ang giảm sâu xuống mức thấp nhất trong hàng chục năm, chỉ 35,5 USD/thùng.

Quân bài chính trị

Suốt thời gian “bế quan tỏa cảng” không xuất khẩu dầu thô, nÆ°á»›c Mỹ Ä‘ã phát triển mạnh mẽ ngành công nghiệp lọc và khai thác dầu. Nhiều tiến bá»™ về khoa học kỹ thuật, đặc biệt là công nghệ khai thác dầu Ä‘á phiến, Ä‘ã Ä‘Æ°a Mỹ vượt qua Saudi Arabia và Nga để trở thành nÆ°á»›c sản xuất dầu lá»›n nhất thế giá»›i vá»›i sản lượng 9,2 triệu thùng/ngày. NÆ°á»›c Mỹ ngày nay cÅ©ng không còn phải lo thiếu hụt năng lượng. Theo số liệu năm ngoái, nguồn cung dầu trong nÆ°á»›c có thể Ä‘áp ứng 89% nhu cầu của quốc gia này.

Trên bình diện quốc tế, khối OPEC hiện chỉ còn chiếm khoảng 30% thị phần dầu mỏ thế giá»›i, so vá»›i mức 55% hồi năm 1973. Những năm gần Ä‘ây, Nga và Venezuela, hai quốc gia phụ thuá»™c nhiều vào nguồn thu từ xuất khẩu dầu và hiện phải đối mặt vá»›i tình trạng giá dầu giảm, cÅ©ng liên tục “đối đầu” chính trị vá»›i Mỹ trên trường quốc tế. Đây rõ ràng là lúc Mỹ há»™i đủ ná»™i lá»±c tham gia chi phối thị trường dầu mỏ thế giá»›i, hÆ°á»›ng đến việc làm suy yếu hÆ¡n nữa sức mạnh của Nga và khối OPEC, đặc biệt là thành viên Venezuela.

Mặt khác, việc Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu cÅ©ng sẽ giúp các đồng minh của quốc gia này ở châu Âu và châu Á giảm bá»›t sá»± phụ thuá»™c vào dầu mỏ Nga. Theo tính toán của hãng nghiên cứu IHS, riêng khu vá»±c Ðông Âu sẽ giảm hÆ¡n 1/3 sản lượng dầu nhập khẩu trá»±c tiếp từ Nga, Venezuela, và các quốc gia OPEC khác sau sá»± kiện này.

Về khía cạnh kinh tế, ngành công nghiệp dầu mỏ của Mỹ cÅ©ng sẽ khởi sắc, góp phần thu hút đầu tÆ° vào hoạt Ä‘á»™ng thăm dò, khai thác và Ä‘óng góp Ä‘áng kể cho nền kinh tế. IHS tính toán rằng hoạt Ä‘á»™ng xuất khẩu dầu của Mỹ trong năm 2016 sẽ góp phần tăng GDP nÆ°á»›c này thêm 73 tỉ USD, và lên đến 134 tỉ USD vào năm 2018. Ngoài ra, hàng trăm ngàn việc làm má»›i cÅ©ng sẽ được tạo ra. Tất cả các yếu tố trên chính là chất xúc tác hiệu quả cho quá trình phục hồi và phát triển kinh tế nÆ°á»›c Mỹ.

Thay đổi cuộc chơi?

Hiện tại, ở má»™t số thị trường Mỹ cho phép xuất khẩu dầu nhÆ° Canada, sản lượng ở mức 580.000 thùng/ngày. Mức này chỉ ngang vá»›i sản lượng xuất khẩu của má»™t số thành viên nhỏ thuá»™c OPEC nhÆ° Ecuador hay Libya. Vá»›i việc dỡ bỏ lệnh cấm, trong số 9,2 triệu thùng dầu thô được sản xuất má»—i ngày trên đất Mỹ và 490,7 triệu thùng dầu thô dá»± trữ thÆ°Æ¡ng mại của quốc gia này có thể được xuất khẩu.

Tuy nhiên, theo dá»± báo của IHS, sản lượng xuất khẩu dầu của Mỹ cÅ©ng sẽ không cao hÆ¡n quá nhiều, chỉ đạt khoảng 665.000 thùng/ngày năm 2016 và sẽ lên đến 1,5 triệu thùng/ngày vào năm 2020.

Lý do khá rõ ràng. Mỹ là nÆ°á»›c không có tiềm năng xuất khẩu dầu vá»›i số lượng lá»›n. Dù Mỹ có thể vượt Saudi Arabia và Nga trở thành nÆ°á»›c sản xuất dầu mỏ lá»›n nhất thế giá»›i, nhÆ°ng nhu cầu tiêu thụ trong nÆ°á»›c của quốc gia này quá lá»›n (lên đến 19 triệu thùng/ngày).Vì thế, Mỹ vẫn là phải nhập siêu dầu để Ä‘áp ứng nhu cầu trong nÆ°á»›c và rất khó có thể xuất khẩu quá nhiều.

Có thể thấy, thị trường xuất khẩu dầu mỏ thế giá»›i trong tÆ°Æ¡ng lai gần sẽ vẫn là sân chÆ¡i của những nÆ°á»›c giàu truyền thống nhÆ° Nga, Venezuela và các quốc gia OPEC khác. Và má»™t trong những Ä‘á»™ng thái má»›i nhất là OPEC Ä‘ã quyết định nâng trần sản lượng khai thác dầu thô lên 31,5 triệu thùng/ngày.

NhÆ° vậy, Mỹ xuất dầu trở lại trong bối cảnh nguồn cung dầu mỏ thế giá»›i hiện Ä‘ang dÆ° thừa, mức cầu vẫn “ì ạch”, dầu lại chịu áp lá»±c giảm giá sau khi FED tăng lãi suất. Theo Goldman Sachs, thị trường dầu mỏ thế giá»›i sẽ tiếp tục đối mặt vá»›i tình trạng giá dầu tiếp tục Ä‘i xuống, bất chấp việc Mỹ có tham gia vào thị trường xuất khẩu dầu mỏ hay không. Thậm chí, Goldman Sachs còn Ä‘Æ°a ra má»™t viá»…n cảnh đầy “u ám” rằng giá dầu có thể xuống mức 20 USD/thùng.

“Tuy nhiên, nếu kinh tế thế giá»›i phục hồi mạnh mẽ hÆ¡n, nhu cầu tiêu thụ dầu mỏ sẽ tăng lên Ä‘áng kể. Và đến khi Ä‘ó, chúng ta sẽ có cÆ¡ há»™i để thấy rõ hÆ¡n tác Ä‘á»™ng của việc Mỹ tham gia vào hàng ngÅ© các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu hàng đầu thế giá»›i”, báo cáo của Goldman Sachs cho hay.

Trong dài hạn, quyết định xuất dầu trở lại của Mỹ chắc chắn sẽ là má»™t sá»± thay đổi cuá»™c chÆ¡i. Nhờ việc Ä‘á»™c quyền làm chủ công nghệ khai thác dầu từ Ä‘á phiến ở cấp Ä‘á»™ thÆ°Æ¡ng mại vá»›i chi phí thấp, giá thành dầu siêu nhẹ của Mỹ Ä‘ã giảm xuống thấp hÆ¡n nhiều so vá»›i chi phí khai thác dầu kiểu cÅ©. Ðây sẽ là lợi thế cạnh tranh rất lá»›n so vá»›i các nÆ°á»›c phụ thuá»™c vào công nghệ truyền thống, góp phần giúp Mỹ chiếm lÄ©nh thị trường dầu thế giá»›i.

CÅ©ng trong dài hạn, dầu thô của Mỹ sẽ tìm thấy má»™t thị trường má»›i đầy hứa hẹn. Ðó là Trung Quốc, nÆ°á»›c nhập khẩu dầu thô lá»›n nhất châu Á. Trong tÆ°Æ¡ng lai, sẽ có không ít các công ty lọc dầu Trung Quốc tìm mua dầu thô ngọt Mỹ trá»™n vá»›i dầu thô nặng và rẻ của Trung Đông, nhằm giảm giá thành sản phẩm. Các nhà máy lọc dầu quy mô nhỏ chiếm 1/3 năng suất lọc dầu của Trung Quốc và 13 nhà máy trong số Ä‘ó Ä‘ã được cấp hạn ngạch nhập tổng cá»™ng 55 triệu tấn dầu má»—i năm, Ä‘áp ứng khoảng 60% nhu cầu tiêu thụ dầu của nÆ°á»›c này.

Theo số liệu của Citi Research, nhập khẩu ròng dầu thô của Trung Quốc Ä‘ã tăng 7,9% trong 10 tháng đầu năm 2015. Citi dá»± báo nhập khẩu ròng dầu thô của Trung Quốc sẽ tăng ít nhất 5% trong năm 2016, đạt 7 triệu thùng/ngày. Trong Ä‘ó, 60% sản lượng nhập khẩu sẽ đến từ khối OPEC và 40% đến từ các thị trường xuất khẩu dầu khác. Khu vá»±c châu Á - Thái Bình DÆ°Æ¡ng, vốn tiêu thụ khoảng 31,93 triệu thùng dầu/ngày, cÅ©ng là đối tượng khách hàng mà các nhà xuất khẩu dầu của Mỹ nhắm tá»›i.

Các nhà máy lọc dầu ở châu Á, thị trường truyền thống của Việt Nam, cÅ©ng có công nghệ chÆ°a phù hợp vá»›i dầu Ä‘á phiến ngọt nhẹ từ Mỹ. Và để đến châu Á, dầu Ä‘á phiến từ Mỹ sẽ phải Ä‘i qua chặng đường xa hÆ¡n 1/3 so vá»›i quãng đường vận chuyển dầu từ Trung Đông hay các nÆ°á»›c khai thác dầu nhÆ° Việt Nam. Vì thế, chi phí phí sẽ cao hÆ¡n nhiều và không hiệu quả kinh tế. Trong trung hạn, các thị trường truyền thống nhập khẩu dầu Việt Nam sẽ không bị ảnh hưởng nhiều bởi dầu từ Mỹ.

Tính đến thời Ä‘iểm hiện tại, do phân khúc thị trường truyền thống khác nhau nên Mỹ chÆ°a phải là đối thủ Ä‘áng gườm ảnh hưởng trá»±c tiếp đến dầu thô xuất khẩu Việt Nam. Năm 2015, mặc dù lượng dầu thô sang Việt Nam xuất sang Nhật, Úc và Trung Quốc có giảm nhẹ, nhÆ°ng lại tăng rất cao ở thị trường Malaysia, Singapore và Thái Lan. Tuy nhiên, việc Mỹ mở cá»­a xuất khẩu dầu mỏ lần đầu trong 40 năm sẽ gián tiếp tác Ä‘á»™ng kéo giá dầu mỏ toàn cầu về vùng Ä‘áy rá»™ng, dao Ä‘á»™ng dÆ°á»›i mức 45 USD/thùng. CÆ¡ quan Năng lượng Quốc tế dá»± báo từ nay đến năm 2020, nhu cầu dầu thế giá»›i sẽ tăng dÆ°á»›i 1%.

Bối cảnh này sẽ làm giảm thu ngân sách từ xuất khẩu dầu của Việt Nam và khiến dá»± thu ngân sách từ dầu thô Æ°á»›c đạt 159.000 tỉ đồng năm 2016 càng thêm khó khăn.

Nguồn tin: Nhipcaudautu