Iran hiện là nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ lá»›n thứ năm thế giá»›i và là nÆ°á»›c sản xuất lá»›n thứ hai trong Tổ chức Các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ (OPEC).

Vì vậy việc Tehran dọa Ä‘óng cá»­a eo biển Hormuz (tuyến đường vận chuyển dầu thô huyết mạch từ Vùng Vịnh ra thế giá»›i) để trả Ä‘Å©a những biện pháp trừng phạt kinh tế của phÆ°Æ¡ng Tây nhằm vào quốc gia Hồi giáo này Ä‘ã tác Ä‘á»™ng không nhỏ tá»›i thị trường dầu mỏ.

Sá»± "vắng mặt" của dầu mỏ Iran đẩy giá dầu lên cao tá»›i mức thổi bùng những lo ngại rằng tiến trình phục hồi còn mong manh của kinh tế toàn cầu có nguy cÆ¡ gặp nguy hiểm.

Siết chặt trừng phạt

Theo sau việc Mỹ và Liên minh châu Âu thắt chặt các chế tài kinh tế đối vá»›i Ngân hàng trung Æ°Æ¡ng (CBI) và ngành dầu mỏ Iran, gọng kìm tài chính càng siết chặt hÆ¡n khi vào giữa tháng Ba, Hiệp há»™i Viá»…n thông Tài chính Liên Ngân hàng Toàn Thế giá»›i (SWIFT) Ä‘ã Ä‘Æ°a ra má»™t quyết định chÆ°a từng có là cấm 30 ngân hàng của Iran sá»­ dụng dịch vụ của SWIFT - hệ thống thanh toán Ä‘iện tá»­ lá»›n nhất thế giá»›i. Động thái này chắc chắn làm tổn hại ngành công nghiệp dầu mỏ tối quan trọng của Iran và cản trở người dân nÆ°á»›c này nhận kiều hối từ nÆ°á»›c ngoài.

Bằng việc buá»™c SWIFT không cho Iran sá»­ dụng dịch vụ, các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây Ä‘ang tìm cách gây thêm khó khăn cho Iran trong việc bán dầu cho ngay cả những khách hàng "thiện chí" nhất.

Thông thường, má»™t chiếc tàu chở dầu có thể chuyên chở lượng dầu trị giá tá»›i 100 triệu USD, chính vì vậy việc thanh toán qua ngân hàng Ä‘iện tá»­ là rất quan trọng.

NhÆ°ng các chuyên gia dầu mỏ cho rằng Iran vẫn có thể bán dầu theo nhiều cách mà không cần phải sá»­ dụng dịch vụ của SWIFT, nhÆ° trá»±c tiếp đổi dầu lấy tiền mặt, vàng hoặc các tài sản khác. Ngoài ra, các ngân hàng Iran không bị EU trừng phạt vẫn có thể bán dầu.

Ông Jim Ritterbusch, má»™t nhà kinh doanh dầu mỏ nhiều kinh nghiệm, đồng thời cÅ©ng là má»™t chuyên gia phân tích, chỉ rõ: "Lịch sá»­ kinh doanh dầu mỏ cho thấy người ta luôn tìm được cách này hay cách khác để "né" các lệnh cấm vận thÆ°Æ¡ng mại."

Những cảnh báo

Ngày 20/3, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Christine Largade cảnh báo kinh tế toàn cầu sẽ gánh hậu quả nghiêm trọng, nếu nguồn cung dầu mỏ từ Iran bị gián Ä‘oạn.

Theo bà, Iran là nguồn cung dầu mỏ lá»›n thứ hai thế giá»›i, vì vậy giá dầu thô Brent biển Bắc sẽ tăng thêm 30% so vá»›i mức giá 125 USD/thùng hiện nay nếu hoạt Ä‘á»™ng xuất khẩu dầu mỏ ở Ä‘ây bị phong tỏa. Bà khẳng định Ä‘ây sẽ là má»™t "cú sốc lá»›n" đối vá»›i nền kinh tế Ä‘ang ốm yếu của thế giá»›i.

CÆ¡ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) lo ngại chi phí nhập khẩu dầu của các nền kinh tế hàng đầu thế giá»›i sẽ tăng lên 1.500 tá»· USD trong năm nay, nếu giá dầu đứng ở mức hiện nay - con số đủ lá»›n để đẩy kinh tế thế giá»›i rÆ¡i trở lại suy thoái. Liên minh châu Âu (EU) đặc biệt dá»… bị tổn thÆ°Æ¡ng, vá»›i giá dầu cao nhÆ° hiện nay Ä‘ang trở thành vấn đề lá»›n nhất, chứ không phải cuá»™c khủng hoảng nợ công.

Giá dầu cao cÅ©ng Ä‘ang nổi lên nhÆ° là má»™t trong những mối Ä‘e dọa lá»›n nhất đối vá»›i triển vọng tái đắc cá»­ của Tổng thống Mỹ Barack Obama. Chính ông Obama thừa nhận trÆ°á»›c Hiệp há»™i các nhà sản xuất ôtô Mỹ rằng căng thẳng vá»›i Iran và "bất ổn" trong khu vá»±c này sẽ khiến giá dầu tăng thêm 20-30 USD/thùng, đẩy giá xăng tại Mỹ tăng vọt.

Ông Obama nói: "Nguyên nhân chính đẩy giá xăng tăng vọt thá»±c tế là các thị trường dầu trên thế giá»›i và bất ổn về những gì Ä‘ang diá»…n ra tại Iran và Trung Đông và Ä‘iều này sẽ khiến giá dầu tăng thêm 20 hay 30 USD."

Hayat Alvi, phó giáo sÆ° nghiên cứu về khu vá»±c Trung Đông tại Trường Chiến tranh Hải quân Mỹ, nói: "Các biện pháp trừng phạt thá»±c sá»± là má»™t tình huống 'tiến thoái lưỡng nan'. Các nền kinh tế trên thế giá»›i ít nhiều đều có liên quan tá»›i nhau, nhiều nền kinh tế vốn 'mong manh' và những thành tá»±u phục hồi kinh tế sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Và Ä‘iều Ä‘ó Ä‘ang bắt đầu diá»…n ra."

"Vàng Ä‘en" lại nóng

Trong khi người dân Iran bắt đầu phải hứng chịu gánh nặng của các lệnh trừng phạt kinh tế, thì ảnh hưởng của việc giá dầu tăng cÅ©ng Ä‘ã bắt đầu lan rá»™ng khắp thế giá»›i, gây ra lạm phát lÆ°Æ¡ng thá»±c và giá cả. Bên cạnh những đồn Ä‘oán và Ä‘e dọa ngày càng nhiều xung quanh khả năng Israel tấn công quân sá»± vào Iran, ảnh hưởng của các biện pháp trừng phạt Ä‘ã đẩy giá dầu tăng thêm 15%.

Các quốc gia châu Á nhÆ° Trung Quốc và Ấn Độ phản đối việc các biện pháp trừng phạt ngày càng được thắt chặt hÆ¡n nữa, mặc dù các nhà ngoại giao phÆ°Æ¡ng Tây cho rằng nhÆ° vậy vẫn chÆ°a đủ. Trong khi Ä‘ó, bất chấp những cam kết từ phía Arập Xêút - đối thủ kinh doanh dầu mỏ của Iran, rằng họ sẽ đảm bảo nguồn cung để bù đắp vào số dầu mỏ Iran bị thiếu hụt, dÆ° luận vẫn hoài nghi về lượng dầu dá»± phòng thá»±c sá»± của nÆ°á»›c này.

Mặc dù giá dầu trên thế giá»›i tăng đồng nghÄ©a lợi nhuận thu được từ má»—i thùng dầu của Tehran sẽ tăng, song sản lượng giảm sẽ khiến nguồn thu trên cÅ©ng "không Ä‘áng là bao." Trong khi Ä‘ó, các doanh nghiệp mua dầu nÆ°á»›c ngoài Ä‘ang "lợi dụng" các biện pháp trừng phạt trên bàn Ä‘àm phán để được mua dầu của Iran vá»›i giá rẻ hÆ¡n. Bên cạnh Ä‘ó, do không có đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài vào ngành dầu mỏ Iran, nên sản lượng dầu mỏ được dá»± Ä‘oán là sẽ giảm mạnh trong những năm tá»›i.

Các nguồn tin trong ngành dầu mỏ cho biết, xuất khẩu của Iran Ä‘ã giảm mạnh trong tháng Ba, do má»™t số khách hàng ngừng hoặc giảm mua để tuân thủ các biện pháp trừng phạt của phÆ°Æ¡ng Tây nhằm vào Tehran.

Theo tính toán của công ty tÆ° vấn Petrologistics và má»™t doanh nghiệp dầu lá»›n ở châu Âu, lượng dầu Iran xuất khẩu trong tháng Ba dường nhÆ° Ä‘ã giảm khoảng 300.000 thùng/ngày, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 14%. Đây là mức sụt giảm Ä‘áng kể đầu tiên kể từ khi EU hồi tháng Má»™t công bố kế hoạch cấm nhập khẩu dầu của Iran từ tháng Bảy và Mỹ cùng EU trừng phạt CBI.

Theo IEA, nếu các đối tác lá»›n (mua dầu mỏ của Iran) tại châu Á tham gia "tẩy chay" dầu mỏ của quốc gia Hồi giáo này thì vào cuối năm 2012, xuất khẩu của Iran sẽ giảm khoảng 1 triệu thùng/ngày.

Nguồn tin: TTXVN