Tripoli còn chÆ°a im tiếng súng, các tập Ä‘oàn dầu khí quốc tế - từ ENI của Italy đến BP của Anh hay Total của Pháp, ExxonMobil hay Marathon của Mỹ, Qatar Oil của Cata Ä‘ã gá»­i chuyên gia đến Libya...

 

Vào thời Ä‘iểm cuá»™c chiến tại Libya còn chÆ°a thá»±c sá»± kết thúc, có má»™t chi tiết dá»… nhận thấy chính là những Ä‘á»™ng thái từ các công ty dầu lá»­a phÆ°Æ¡ng Tây: Họ Ä‘ã nhanh chóng cá»­ nhân viên tá»›i Libya để dàn xếp các hợp đồng dầu lá»­a tÆ°Æ¡ng lai.

 

Những gì Ä‘ã và Ä‘ang diá»…n ra tại Libya khẳng định má»™t thá»±c tế rõ ràng, Ä‘ó là cuá»™c chiến tại quốc gia dầu lá»­a thứ nhì châu Phi gắn liền vá»›i những lợi ích liên quan đến thứ tài sản vẫn được ví là “vàng Ä‘en” của thế giá»›i.

 

Các đại gia dầu lá»­a rõ ràng không thể bỏ qua má»™t thị trường quan trọng nhÆ° Libya: TrÆ°á»›c khi bùng phát chiến tranh vào tháng 2 năm nay, Libya sản xuất khoảng 2% tổng sản lượng dầu mỏ toàn cầu (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 1,6 triệu thùng/ngày), trong Ä‘ó 85% được dành để xuất khẩu và là nÆ°á»›c đứng thứ 12 thế giá»›i về xuất khẩu dầu.

 

Vá»›i trữ lượng 46,5 tá»· thùng dầu Ä‘ã được kiểm chứng, Libya có dá»± trữ dầu mỏ lá»›n thứ hai châu Phi và có thể đủ khai thác trong vòng 8 thập niên nữa.

 

Má»™t chi tiết quan trọng nữa là, tuy chỉ chiếm 2% sản lượng dầu thế giá»›i, nhÆ°ng dầu của Libya là dầu ngọt nhẹ có chất lượng cao, trong khi má»™t số nhà máy lọc dầu châu Âu không được trang bị công nghệ xá»­ lý dầu "chua", nên nguồn dầu từ Libya đặc biệt quan trọng vá»›i châu Âu.

 

Đối vá»›i Italy, có tá»›i 28% lượng tiêu thụ dầu mỏ của nÆ°á»›c này là do Libya cung cấp. Các nÆ°á»›c khác nhÆ° Pháp, Thụy SÄ©, Ireland và Áo, trÆ°á»›c khi chiến sá»± bùng nổ, cÅ©ng phụ thuá»™c vào 15% nguồn dầu nhập từ Libya.

Không chỉ riêng các nÆ°á»›c EU, các cường quốc khác nhÆ° Nga và Mỹ đều có lợi ích dầu lá»­a tại Libya. Riêng Trung Quốc có tá»›i 75 công ty vá»›i khoảng 36 nghìn nhân viên làm ăn tại Libya.

 

TS.Đỗ SÆ¡n Hải, Trưởng Khoa Chính trị quốc tế (Học viện Ngoại giao) cho rằng: “TrÆ°á»›c khi cuá»™c chiến nổ ra, có khá nhiều các công ty khai thác dầu mỏ: Nga có Gazprom Neft, Trung Quốc, Brazil, Anh thì BP, Total của Pháp, rồi ENI của Italy, Repsol của Tây Ban Nha, tức là có rất nhiều công ty khai thác dầu lá»­a Ä‘ã có mặt ở Libya.

 

Libya không phải nÆ°á»›c trá»±c tiếp khai thác, mà phần lá»›n là nhờ các công ty khai thác bên ngoài. Rất nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, chính sách của ông Gadhafi không được lòng các công ty dầu lá»­a này vì nó mang tính chất khá thất thường trong việc định ra các quy định đối vá»›i các công ty dầu lá»­a. Chính vì thế nhiều ý kiến cho rằng, cuá»™c chiến này mang nhiều màu sắc dầu lá»­a hÆ¡n là màu sắc địa chính trị”.

 

Màu sắc dầu lá»­a - Ä‘ó là Ä‘iều không thể phủ nhận về cuá»™c chiến Libya. Nó lý giải tại sao các thành phố tập trung nhiều dầu lá»­a là Æ°u tiên trong chiến dịch tấn công của lá»±c lượng nổi dậy nhằm gạt bỏ quân chính phủ của Tổng thống Gadhafi.

 

Ông Ahmed Bani, Người phát ngôn quân sá»± Lá»±c lượng nổi dậy Libya: “Chúng tôi chiến đấu để giải phóng khu công nghiệp - nÆ¡i đặt các nhà máy lọc dầu, nhà máy hoá dầu và cảng biển”.

 

Bảo toàn các lợi ích dầu lá»­a cÅ©ng là lý do giải thích tại sao chiến sá»± ác liệt nhÆ° vậy, nhÆ°ng các khu công nghiệp dầu mỏ của Libya những tháng qua hầu nhÆ° không bị suy giảm. Nhà máy lọc dầu lá»›n nhất Ras Lanuf có công suất 220.000 thùng dầu/ngày hiện vẫn nguyên vẹn và Ä‘ang khẩn trÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°a hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu mỏ trở lại bình thường.

 

Ông Samuel Ciszuk, Nhà phân tích năng lượng Trung Đông - Bắc Phi, Công ty HIS: “Các công ty có sản lượng khai thác lá»›n ở Libya nhÆ° ENI của Italy, hay các công ty nhỏ hÆ¡n nhÆ° Repsol của Tây Ban Nha chủ yếu đặt cÆ¡ sở ở phía Tây nam và những cÆ¡ sở này Ä‘ã tránh được thiệt hại gần nhÆ° tuyệt đối”.

 

Theo tuyên bố má»›i nhất của Há»™i đồng dân tá»™c chuyển tiếp tại Libya, hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu tại Libya dá»± kiến được khôi phục sau vài ngày nữa. Điều được dÆ° luận quan tâm lúc này là quyền lợi dầu lá»­a tại Libya sẽ được phân chia nhÆ° thế nào sau chiến tranh.

 

TS.Đỗ SÆ¡n Hải, Trưởng Khoa Chính trị quốc tế (Học viện Ngoại giao): “Để tái thiết đất nÆ°á»›c thì chắc chắn chính phủ má»›i của Libya sẽ cần sá»± há»— trợ tài chính, sá»± há»— trợ này Ä‘ã có được cam kết trÆ°á»›c hết là của các nÆ°á»›c thành viên NATO mà người ta Æ°á»›c tính ít nhất vào khoảng 2,2 tá»· Ä‘ôla. Để có thể nhận được tiền tài trợ này thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên đổi lại sẽ có những Æ°u Ä‘ãi nhất định về khai thác dầu ở Libya”.

 

Trong má»™t không gian thời hậu chiến vá»›i nhiều lợi ích Ä‘an xen, thậm chí xung Ä‘á»™t nhau, chính quyền má»›i tại Libya đứng trÆ°á»›c thách thức to lá»›n trong việc cân bằng những lợi ích trong và ngoài nÆ°á»›c.