Nếu có má»™t con số quyết định được vận mệnh kinh tế thế giá»›i, Ä‘ó chính là giá dầu. Cứ trÆ°á»›c má»—i đợt suy thoái trên bình diện toàn cầu kể từ sau năm 1970, giá dầu ít nhất phải tăng gấp Ä‘ôi, và cứ má»—i lần giảm phân ná»­a và duy trì Ä‘à này liên tục trong 6 tháng hoặc hÆ¡n, thế giá»›i lại tận hưởng tốc Ä‘á»™ tăng trưởng kinh tế Ä‘áng nể.

Má»™t giàn khoan dầu ở Mỹ

Có thể bạn quan tâm
Từ 100 USD giảm con 50 USD/thùng, giá dầu hiện lÆ¡ lá»­ng Ä‘úng ngay mức then chốt của nó. Do vậy, liệu chúng ta có nên chờ đợi ngưỡng 50 USD/thùng sẽ là mức giá sàn hoặc giá trần cho biên Ä‘á»™ giao dịch má»›i của giá dầu?

Hầu hết các nhà phân tích vẫn cho rằng 50 USD là ngưỡng sàn, hoặc thậm chí là bàn đạp của dầu, vì kỳ vọng giá dầu sẽ tăng lên 70 hoặc 80 USD. Tuy nhiên, kinh tế học và lịch sá»­ cho thấy giá hiện nay nên được xem là mức sàn giá dầu có thể giảm đến 20 USD/thùng.

Mức sàn má»›i

Thị trường dầu luôn luôn được Ä‘ánh dấu bởi cuá»™c xung Ä‘á»™t giữa sá»± Ä‘á»™c quyền và cạnh tranh. Tuy nhiên, cái mà hầu hết các nhà bình luận phÆ°Æ¡ng Tây từ chối công nhận chính là ngôi vô địch trong cuá»™c cạnh tranh hiện nay thuá»™c về Ả Rập Xê Út.

Về khía cạnh lịch sá»­, đặc biệt lịch sá»­ của giá dầu Ä‘ã Ä‘iều chỉnh theo lạm phát từ năm 1974, khi OPEC lần đầu tiên trá»—i dậy. Sá»± kiện Ä‘ó Ä‘ã cho thấy rõ ràng hai chế Ä‘á»™ niêm yết giá khác nhau. Từ năm 1974 - 1985, giá dầu tiêu chuẩn Mỹ dao Ä‘á»™ng trong ngưỡng từ 50 đến 120 USD/thùng (tính theo giá trị tiền tệ hiện nay). Từ năm 1986 - 2004, nó lọt vào ngưỡng từ 20 đến 50 USD (ngoại trừ 2 giai Ä‘oạn bất thường ngắn ngủi rÆ¡i vào thời Ä‘iểm Iraq tràn quân vào Kuwait năm 1990 và Nga phá giá tiền tệ năm 1998). Từ năm 2005 - 2014, dầu má»™t lần nữa được giao dịch ở ngưỡng từ 50 đến 120 USD, trừ 2 đợt tăng mạnh Ä‘á»™t ngá»™t trong giai Ä‘oạn khủng hoảng tài chính 2008 - 2009.

Nói má»™t cách khác, biên Ä‘á»™ giao dịch trong 10 năm qua tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° tình trạng xảy ra vào thập niên đầu tiên của thời đại OPEC, trong khi giai Ä‘oạn từ năm 1986 - 2004 đại diện cho má»™t cÆ¡ chế hoàn toàn khác biệt. Sá»± khác biệt giữa hai cÆ¡ chế này là do sá»± suy sụp quyền lá»±c của OPEC vào năm 1985 (bị tác Ä‘á»™ng từ sá»± phát triển ngành dầu khí ở biển Bắc và Alaska) khiến thế giá»›i chuyển từ giai Ä‘oạn Ä‘á»™c quyền về giá dầu sang giai Ä‘oạn cạnh tranh. NhÆ°ng thị trường cạnh tranh Ä‘ã chấm dứt vào năm 2005, khi nhu cầu mãnh liệt từ Trung Quốc tạm thời gây nên tình trạng thiếu hụt dầu trên toàn cầu. Diá»…n biến trên cho thấy 50 USD có thể là ranh giá»›i tiềm năng giữa chế Ä‘á»™ giá dầu Ä‘á»™c quyền vá»›i giá cạnh tranh.

Trong má»™t thị trường cạnh tranh, giá cả nên tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i chi phí biên. Theo Ä‘ó, giá dầu sẽ phản ánh các chi phí mà má»™t nhà cung cấp hiệu quả buá»™c phải thu lại để sản xuất thùng dầu cuối cùng nhằm Ä‘áp ứng nhu cầu của thế giá»›i. Ngược lại, trong cÆ¡ chế giá Ä‘á»™c quyền, nhà cung cấp Ä‘á»™c quyền có thể chọn mức giá cao hÆ¡n nhiều so vá»›i chi phí biên, và kế đến giá»›i hạn mức sản xuất để đảm bảo cung không bao giờ được vượt cầu.

Chiến lược của Ả Rập Xê út

Cho đến mùa hè năm ngoái, dầu vẫn được giao dịch theo cÆ¡ chế giá Ä‘á»™c quyền, bởi vì Ả Rập Xê Út trở thành má»™t “nhà cung cấp chi phối”, hạn chế nguồn cung khi vượt cầu. Thế nhÆ°ng, cÆ¡ chế này tạo ra sá»± khích lệ mạnh mẽ cho các nhà sản xuất dầu khác, đặc biệt ở Mỹ và Canada, để nhanh chóng tăng mạnh sản lượng. Bất chấp chuyện phải đối đầu vá»›i chi phí sản xuất cao hÆ¡n nhiều, các nhà kinh doanh dầu khí Ä‘á phiến Bắc Mỹ có thể tạo ra lợi nhuận khổng lồ, nhờ vào sá»± bảo đảm giá dầu từ Ả Rập Xê Út.

Tuy nhiên, Ả Rập Xê Út chỉ có thể duy trì mức giá cao bằng cách giảm sản lượng của chính mình để tạo không gian cho thị trường thế giá»›i dung nạp thêm sản lượng dầu ngày càng gia tăng của Mỹ. NhÆ°ng đến mùa thu năm ngoái, các nhà lãnh đạo Ả Rập Xê Út Ä‘ã thấy Ä‘ây là thất sách. Những thế lá»±c thống trị thị trường dầu Trung Đông giờ Ä‘ây quyết định lật lại thế cờ thua. Cách duy nhất mà OPEC có thể khôi phục, hoặc thậm chí duy trì được thị phần là phải đẩy giá dầu xuống mức mà các nhà sản xuất Mỹ buá»™c phải cắt giảm mạnh sản lượng để cân bằng cung - cầu thế giá»›i. Nói ngắn gọn, Ả Rập Xê Út buá»™c phải chấm dứt vai trò “nhà sản xuất chi phối” và đầy các đồng nghiệp sản xuất dầu khí Ä‘á phiến Mỹ vào thế chá»—.

Việc sản xuất dầu Ä‘á phiến có thể Ä‘óng cá»­a rồi mở lại vá»›i chi phí thấp. Vì vậy, các Ä‘iều kiện của thị trường cạnh tranh sẽ áp đặt Ả Rập Xê Út và những nhà sản xuất dầu giá rẻ khác luôn phải hoạt Ä‘á»™ng ở công suất tối Ä‘a. Tuy nhiên, giá»›i khai thác Mỹ trải nghiệm các chu kỳ bùng nổ - sụp đổ theo các thị trường tiêu dùng. Đó là Ä‘óng cá»­a khi cầu thế giá»›i suy yếu hoặc xuất hiện các nguồn cung dầu giá rẻ khác từ Iraq, Libya, Iran hoặc Nga và gia tăng sản lượng trong giai Ä‘oạn kinh tế toàn cầu phát đạt, thời Ä‘iểm nguồn cầu về dầu đạt đỉnh Ä‘iểm.

Theo logic cạnh tranh này, chi phí biên của dầu Ä‘á phiến Mỹ sẽ trở thành ngưỡng trần cho giá dầu thế giá»›i, trong khi giá của các mỏ dầu truyền thống ở nÆ¡i khá hẻo lánh của OPEC và Nga có thể là mức sàn. Thá»±c tế, giá sản xuất dầu Ä‘á phiến ở Mỹ hấu hết ở ngưỡng 50 USD, trong khi giá hòa vốn của các mỏ dầu truyền thống thường vào khoảng 20 USD. Do Ä‘ó, biên Ä‘á»™ giao dịch trong thế giá»›i má»›i của giá dầu cạnh tranh có thể là từ 20 đến 50 USD.

Theo Anatole Kaletsky
(THỤY MIÊN chuyển ngữ) - Thanh Niên

Anatole Kaletsky (ảnh), sinh năm 1952, là Chủ tịch Viện TÆ° duy kinh tế má»›i ở New York (Mỹ), tác giả cuốn sách Chủ nghÄ©a tÆ° bản 4.0, Sá»± ra đời của má»™t nền kinh tế má»›i. Ông là nhà kinh tế học và nhà báo tại Anh, từ năm 1976 Ä‘ã bắt đầu Ä‘óng góp nhiều bài viết bình luận chuyên sâu về giá dầu trên các tờ The Economist, The Financial Times và The Times of London trÆ°á»›c khi tham gia các chuyên mục của Reuters và The International Herald Tribune vào năm 2012.

Nguồn tin: Baomoi