Cuá»™c chiến hạ giá dầu giữa Arập Xê Út và Mỹ Ä‘ã diá»…n ra được gần hai năm. Mặc dù chÆ°a có dấu hiệu chấm dứt, nhÆ°ng Ä‘ôi bên đều Ä‘ã “trọng thÆ°Æ¡ng”.

“Kẻ Ä‘i săn” bị thÆ°Æ¡ng

2015 là năm mà người tiêu dùng khắp nÆ¡i trên thế giá»›i hài lòng khi thấy giá xăng dầu giảm mạnh. Chỉ riêng tại Arập Xê Út, trong năm qua, giá xăng dầu Ä‘ã tăng lên gần gấp Ä‘ôi – Ä‘ang từ 0,50 riyal nhảy vọt lên thành 0,90 riyal – tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i khoảng 0,29 USD má»™t lít dầu diesel. Đơn giản là vì chính quyền Ryad Ä‘ã buá»™c phải ngÆ°ng trợ cấp xăng dầu cho dân.

Không chỉ có xăng dầu, năm tá»›i thần dân của nhà vua sẽ còn phải trả Ä‘iện, nÆ°á»›c, thuê nhà vá»›i cái giá đắt hÆ¡n, bởi vì thu nhập từ dầu hỏa của Riyad năm 2015 giảm Ä‘i mất 82 tá»· USD. CÅ©ng năm 2015, ngân sách trợ giá năng lượng của vÆ°Æ¡ng quốc vùng Vịnh này lên tá»›i 61 tá»· USD, trong Ä‘ó gần má»™t ná»­a là dành để giúp cho người dân thoải mái mua xăng, dầu.

NhÆ°ng nếu nhÆ° chính quyền của nhà vua Salman “hy sinh” chính sách trợ giá xăng dầu, thì ngược lại các khoản trợ cấp xã há»™i tại Arập Xê Út trong năm qua- Æ°á»›c tính khoảng từ 100 đến 150 tá»· USD- vẫn được duy trì, bởi vì Riyad không quên rằng, chính những khó khăn kinh tế Ä‘ã dẫn tá»›i các cuá»™c nổi dậy từ ở Tunisia tá»›i Ai Cập, Syria, Libya hồi năm 2011.

Trong lúc nguồn thu nhập sụt giảm thì các khoản chi tiêu quân sá»± của Riyad lại không ngừng gia tăng trong bối cảnh Trung Đông Ä‘ang “dầu sôi lá»­a bỏng”: theo thẩm định của má»™t số chuyên gia quân sá»±, kể từ khi dẫn dầu liên minh Arập can thiệp tại Yemen, má»—i tháng Arập Xê Út phải tốn khoảng 1,5 tá»· USD. Ngân sách an ninh quốc phòng trong năm nay, chiếm 25,4 % các khoản chi tiêu công cá»™ng của Arập Xê Út, tăng 17 % so vá»›i tài khóa 2015.

Theo Ä‘ánh giá của Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm trong năm 2015 cùng vá»›i Trung Quốc và Nga, Arập Xê Út là má»™t trong ba nÆ°á»›c Ä‘ã chi ra nhiều nhất để mua vÅ© khí và trang thiết bị quân sá»±.

Cái khó đặt ra vá»›i chính quyền Riyad là giá dầu trên thị trường quốc tế Ä‘ang từ 110 USD/thùng vào tháng 6/2014 Ä‘ã rÆ¡i xuống còn chÆ°a đầy 40 USD vào những ngày cuối cùng tháng 12/2015. Cho dù vẫn còn làm chủ má»™t khoản dá»± trữ ngoại tệ trên dÆ°á»›i 700 tá»· USD nhÆ°ng vua dầu hỏa bắt đầu phải trả giá cho những tính toán chiến lược do chính mình vạch ra. Riyad bắt đầu mệt mỏi vì chiến lược dầu hỏa do chính mình áp đặt.

“Con mồi” trúng đạn

Điều khó hiểu là cho dù Ä‘ang phải Ä‘i vay và hai năm liên tiếp bị bá»™i chi ngân sách Arập Xê Út vẫn không có ý định giảm lượng xuất khẩu dầu hỏa để đẩy giá vàng Ä‘en trên thị trường quốc tế lên cao theo luật cung cầu. Theo phân tích của chuyên gia về địa chính trị người Pháp Philippe Sébille Lopez, Riyad gồng mình hứng chịu hậu quả kinh tế do chính mình đặt ra để loại bá»›t má»™t số các mối cạnh tranh- Mỹ, Canada, Nga, Iran. Luận Ä‘iểm này được các vÆ°Æ¡ng quốc trong vùng Vịnh tán đồng.

Vá»›i giá dầu ở mức 36 USD má»™t thùng, má»™t số các nhà sản xuất phải giảm lượng cung cấp trên thị trường, thậm chí là phải Ä‘óng hẳn má»™t số giếng dầu. Bởi vì giá thành quá cao so vá»›i giá dầu trên thị trường. Đó là trường hợp của những hãng dầu Mỹ vừa má»›i nhập cuá»™c trên thị trường dầu Ä‘á phiến. NhÆ° vậy có nghÄ©a là về lâu dài, chỉ có khai thác dầu hỏa của các nÆ°á»›c vùng Vịnh là còn có lãi. Bởi vì các nÆ°á»›c trong vùng Vịnh, đứng đầu là Arập Xê Út có giá thành rất thấp, chÆ°a tá»›i 10 USD má»™t thùng. Điều Ä‘ó có nghÄ©a là, nếu nhÆ° giá dầu trên thế giá»›i chỉ còn 20 USD/thùng, Riyad vẫn có thể sản xuất dầu và xuất khẩu dầu hỏa. Không má»™t quốc gia nào có được giá thành thấp nhÆ° Arập Xê Út.

Nói cách khác, dầu của Trung Đông vẫn sẽ tràn ngập thị trường và trong tÆ°Æ¡ng lai, vùng Vịnh vẫn Ä‘óng má»™t vai trò trọng yếu. Ngược lại, dầu thô khai thác từ Bắc Hải chẳng hạn sẽ trở nên quá đắt đỏ (26 USD/thùng). Giá thành của má»™t thùng dầu Ä‘á phiến ở Mỹ hay Canada là khoảng 65USD. Tá»±u trung, hiện tượng giá dầu giảm mạnh Ä‘ang phác họa lại bản đồ của các nguồn cung cấp. NhÆ°ng trong mọi trường hợp, dầu hỏa của Trung Đông vẫn còn áp đảo thị trường của thế giá»›i.

Tính toán của Riyad loại bá»›t các đối thủ không phải là không có cÆ¡ sở: khi biết rằng để có lãi, dầu Ä‘á phiến sản xuất tại Mỹ phải được bán ra vá»›i giá tối thiểu là 50 USD/thùng. DÆ°á»›i ngưỡng tối thiểu Ä‘ó, các hãng dầu của Mỹ không thể đầu tÆ° thêm để tìm kiếm hay khai thác thêm các giếng dầu má»›i.

Theo thẩm định của tập Ä‘oàn quản lý các dịch vụ liên quan đến ngành dầu khí Baker Hughes, trong năm 2015 Ä‘ã có hÆ¡n 1000 giếng dầu ở Mỹ phải Ä‘óng cá»­a, sản lượng dầu Ä‘á phiến tại Mỹ trong tháng 11/2015 Ä‘ã giảm Ä‘i 93.000 thùng má»—i ngay, để chỉ còn 5,12 triệu thùng mà thôi. Theo CÆ¡ quan Thông tin về Năng lượng Mỹ, Ä‘ây là mức thấp nhất kể từ khi nÆ°á»›c Mỹ bắt đầu phát triển công nghệ khai thác dầu Ä‘á phiến.

Giáo sÆ° kinh tế Philippe Chalmin tại đại học Paris –Dauphine, nhấn mạnh tá»›i những tính toán của Arập Xê Út trên bàn cờ năng lượng: “Sở dÄ© mức cung Ä‘ã tăng lên trên thị trường, do trong suốt thời gian từ năm 2006 đến 2014, giá dầu hỏa Ä‘ã tăng cao. Trong chu kỳ Ä‘ó, các nÆ°á»›c sản xuất Ä‘ã thi nhau đầu tÆ° vào hạ tầng cÆ¡ sở, vào kỹ nghệ thăm dò, khai thác, lọc dầu. Nhiều giếng má»›i được Ä‘Æ°a vào hoạt Ä‘á»™ng. Từ Ä‘ó dẫn tá»›i hiện tượng đầu tÆ° ồ ạt. Mà hậu quả tiếp theo là dÆ° thừa sản xuất trong lúc sức mua vào của những nguồn tiêu thụ dầu thô lá»›n trên thế giá»›i thì Ä‘ã bão hòa hay nói Ä‘úng hÆ¡n là tăng không nhanh nhÆ° mong đợi, do hoạt Ä‘á»™ng kinh tế tại má»™t số nÆ¡i,- chẳng hạn nhÆ° của nhóm các nền kinh tế Ä‘ang trá»—i dậy bị chá»±ng lại. Trên nguyên tắc trong trường hợp này, Arập Xê Út và các nÆ°á»›c vùng Vịnh cần Ä‘iều chỉnh lượng sản xuất để giữ giá dầu trên thị trường quốc tế. NhÆ°ng Riyad Ä‘ã không giảm mức sản xuất mà ngược lại còn cứ tiếp tục mở vòi dầu hỏa. Khi giá dầu xuống quá thấp, dầu của Mỹ hay Canada, của má»™t số các nÆ°á»›c châu Phi không đủ sức cạnh tranh vá»›i dầu của Arập Xê Út”.

Số phận của kẻ đi săn?

Dù vậy theo giáo sÆ° Chalmin chiến lược của Riyad cÅ©ng đầy rẫy rủi ro. Trong báo cáo gần Ä‘ây, ngân hàng Mỹ Goldman Sachs chờ đợi giá dầu sẽ đụng Ä‘áy ở mức khoảng 18 USD/thùng. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế dá»± phòng nếu giá dầu tiếp tục giảm vá»›i nhịp Ä‘á»™ nhÆ° hiện tại thì từ nay tá»›i năm 2020 gói dá»± trữ ngoại tệ của Arập Xê Út sẽ tiêu tan. Chuyên gia Lopez cho biết thêm: “Tình huống này chẳng có lợi cho bất kỳ má»™t ai. Arập Xê Út Ä‘ã thất thu 100 tá»· USD, Kuwait mất hÆ¡n 30 tá»·. Nếu nhÆ° hai vÆ°Æ¡ng quốc này đủ sức chịu Ä‘á»±ng thì ngược lại những nÆ°á»›c nhÆ° Venezuela, Nigeria, Angola và rất nhiều các nÆ°á»›c châu Phi khác thá»±c sá»± Ä‘iêu đứng. Bởi vì những nÆ°á»›c Ä‘ó không có nhiều dá»± trữ ngoại tệ, và không có nguồn thu nhập nào khác ngoài dầu hỏa. Về phía các nÆ°á»›c tiêu thụ dầu hỏa, nhÆ° châu Âu chẳng hạn nếu giá dầu cứ tiếp tục giảm thì họ có lợi trong ngắn hạn, nhÆ°ng về lâu về dài, giá dầu sẽ tăng lại. Chừng Ä‘ó các nÆ°á»›c này phải tính sao Ä‘ây?

Liệu chính quyền Riyad có thể giữ được chiến lược dầu mỏ Ä‘ó tá»›i khi nào. Arập Xê Út vừa thông báo tăng 70% giá Ä‘iện nÆ°á»›c trong năm 2016. Đây thá»±c sá»± là má»™t gánh nặng đối vá»›i má»™t phần lá»›n dân chúng vốn có thói quen trông chờ vào các khoản trợ giúp của nhà vua. Lại cÅ©ng Riyad Ä‘ang chuẩn bị Ä‘ánh thuế trị giá gia tăng… để lấp đầy công quỹ.

Trong 40 năm qua, các thế hệ lãnh đạo ở Riyad liên tiếp Ä‘ã dùng lá bài dầu hỏa để đổi lấy ổn định trong xã há»™i, bảo vệ ngai vàng. Giờ Ä‘ây vÆ°Æ¡ng quốc này lại dùng dầu hỏa để triệt hạ bá»›t các mối Ä‘e dọa tiềm tàng.

Giá»›i phân tích cho rằng, nếu không khéo, tính toán của Arập Xê Út để loại các đối thủ trên thị trường sản xuất dầu hỏa – mà đứng đầu là Iran, các nhà sản xuất dầu Ä‘á phiến ở Mỹ và kể cả các đại gia dầu khí của Nga, lại có nguy cÆ¡ dẫn tá»›i bất ổn xã há»™i ngay trên vÆ°Æ¡ng quốc vùng Vịnh này.

Nguồn tin: Petrotimes