Từ ngày 1/7/2018, các cá»™t bÆ¡m xăng dầu phải được gắn thiết bị in chứng từ bán hàng để in và cung cấp chứng từ cho khách hàng.Ảnh: Việt Hoà

Gian lận bằng công nghệ cao

Ông Trần Minh DÅ©ng - Chánh Thanh tra Bá»™ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) - cho biết, thá»±c tế gian lận tại các cÆ¡ sở kinh doanh xăng dầu tồn tại dÆ°á»›i nhiều hình thức, từ tiểu xảo, thủ công cho tá»›i việc sá»­ dụng công nghệ cao.

Chỉ cần bỏ ra 200.000 đồng, các chủ cây xăng có thể mua được má»™t con chip Ä‘iện tá»­ về để “ăn cắp” tiền của khách hàng mua xăng. Con chip này được cài đặt hoặc giấu trong máy bÆ¡m xăng, đấu nối vá»›i má»™t hệ thống dây chôn ngầm dÆ°á»›i mặt đất dẫn vào phòng Ä‘iều hành bên trong. Đối vá»›i những IC chÆ°Æ¡ng trình giá có thể cao hÆ¡n (lên tá»›i 5 triệu đồng).

Thông thường, hệ thống này được nhân viên Ä‘iều khiển bằng máy tính trung tâm phía trong phòng Ä‘iều hành nên khách hàng không thể phát hiện ra. Má»—i khi Ä‘oàn kiểm tra đến, nhân viên sẽ rút sợi dây nối từ cá»™t bÆ¡m xăng vào phòng Ä‘iều hành, máy bÆ¡m xăng sẽ lập tức trở về chế Ä‘á»™ hoạt Ä‘á»™ng chuẩn. Khi Ä‘oàn kiểm tra Ä‘i, hệ thống chip Ä‘iện tá»­ sẽ được đấu nối trở lại. Thá»±c tế này từng bị cÆ¡ quan chức năng của Sở KH&CN Nghệ An phát hiện vào năm 2014.

Ông Nguyá»…n Mạnh Hà - Chánh Thanh tra Sở KH&CN Nghệ An - cho biết, vào tháng 10/2014, sở Ä‘ã bí mật, bất ngờ thanh tra về tiêu chuẩn, Ä‘o lường, chất lượng hàng hóa và sở hữu công nghiệp đối vá»›i các cÆ¡ sở kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh. Trong 51 cÆ¡ sở được thanh tra thì có tá»›i 14 cÆ¡ sở thay thế IC chÆ°Æ¡ng trình nhằm Ä‘iều chỉnh sai số phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o vượt quá mức cho phép, có lợi cho người bán (sai số qua thanh tra phát hiện là từ +4,1% đến +11,6%).

“Thủ Ä‘oạn lắp đặt IC chÆ°Æ¡ng trình giả rất tinh vi, có trình Ä‘á»™ công nghệ cao, nếu bằng mắt thường rất khó để phân biệt vá»›i IC chÆ°Æ¡ng trình thật. IC thật chỉ chạy được má»™t chÆ°Æ¡ng trình Ä‘úng. IC giả chạy được hai chÆ°Æ¡ng trình Ä‘úng và sai khác nhau. Muốn chạy chÆ°Æ¡ng trình sai, chỉ cần nhập má»™t dãy mật khẩu theo dạng: P-6 chữ số ngầm định -E-E. Muốn IC giả chạy chÆ°Æ¡ng trình Ä‘úng, chỉ cần ngắt nguồn Ä‘iện cung cấp cho phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘o hoặc ấn má»™t phím ngầm định (cÆ¡ bản là các phím: 000, TIME, 999)” - ông Hà diá»…n giải.

Để tạo thuận lợi cho việc cắt nguồn Ä‘iện, tại các cÆ¡ sở sá»­ dụng IC giả Ä‘ã bố trí rất nhiều côngtắc, cầu dao khác nhau, cá biệt có trường hợp bố trí cầu dao ngoài đường.

Từ phát hiện này, Nghệ An cÅ©ng là địa phÆ°Æ¡ng đầu tiên trong cả nÆ°á»›c phát hiện các vi phạm bằng công nghệ cao trong Ä‘o lường xăng dầu.

Tình trạng này cÅ©ng xảy ra tÆ°Æ¡ng tá»± tại Đồng Nai. Chỉ từ tháng 4 đến tháng 8/2015, Sở KH&CN Đồng Nai Ä‘ã phát hiện trên 61 cÆ¡ sở kinh doanh có hành vi vi phạm về Ä‘o lường và chất lượng trong kinh doanh xăng dầu vá»›i số tiền phạt và truy thu lợi bất chính trên 6,4 tỉ đồng.

Cách “bắt gian” kết hợp truyền thống và hiện đại

Bà Đỗ Ngọc Thanh PhÆ°Æ¡ng - Chi cục trưởng Chi cục Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng, Sở KH&CN Đồng Nai - cho biết, hiện các hình thức gian lận Ä‘o lường bằng cÆ¡ học dá»… bị phát hiện Ä‘ã được thay thế bằng công nghệ cao. Để phát hiện và “bắt quả tang”, lá»±c lượng chức năng Sở KH&CN Đồng Nai Ä‘ã phải kết hợp cả phÆ°Æ¡ng thức hành chính truyền thống cùng vá»›i giải pháp công nghệ.

“Để phát hiện các cây xăng gian lận, tôi Ä‘ã phải dành nhiều thời gian cho công tác trinh sát. Tôi Ä‘óng giả người dân bị hỏng xe máy dọc đường, thuê xe ôm chở Ä‘i mua xăng dầu hoặc Ä‘óng vai người dân bán lẻ xăng dầu Ä‘i mua để bán lại. Trong khi mua, tôi quan sát vị trí bồn chứa, máy tính, cầu dao Ä‘iện và những nÆ¡i chủ doanh nghiệp có thể tác Ä‘á»™ng để Ä‘Æ°a trụ bÆ¡m gian lận trở về trạng thái bình thường. Sau khi mua nhiên liệu, tôi cùng các thành viên trong Ä‘oàn tập kết ở má»™t địa Ä‘iểm có khoảng cách an toàn, thá»±c hiện kiểm tra Ä‘o lường và chất lượng để xác định hành vi gian lận của doanh nghiệp trÆ°á»›c khi kiểm tra tại hiện trường” - bà PhÆ°Æ¡ng kể.

Màn “tiếp cận mục tiêu” đầy màu sắc trinh thám này - theo bà PhÆ°Æ¡ng - là cách mà cÆ¡ quan quản lý phải linh hoạt áp dụng để đối phó vá»›i kiểu gian lận công nghệ cao của doanh nghiệp xăng dầu - vá»›i việc dùng IC chÆ°Æ¡ng trình giả có hình dáng giống thật hoặc IC chÆ°Æ¡ng trình thật nhÆ°ng Ä‘ã nạp phần mềm có thể chạy được 2 chÆ°Æ¡ng trình Ä‘úng và sai nhÆ° Ä‘ã nói ở trên. Khi cần đối phó vá»›i cÆ¡ quan chức năng để không bị bắt quả tang, nhân viên cá»­a hàng chỉ cần thá»±c hiện 1 trong 4 thao tác Ä‘Æ¡n giản sau là lập tức Ä‘Æ°a cá»™t Ä‘o xăng dầu trở lại trạng thái hoạt Ä‘á»™ng bình thường: Tác Ä‘á»™ng lên bàn phím của cá»™t Ä‘o xăng dầu; tác Ä‘á»™ng lên bàn phím máy tính kết nối vá»›i cá»™t Ä‘o xăng dầu; tắt nguồn Ä‘iện để Ä‘Æ°a cá»™t Ä‘o xăng dầu từ trạng thái gian lận về trạng thái Ä‘úng sau khi mở nguồn Ä‘iện lại; sá»­ dụng remote, iPhone để tắt, mở nguồn Ä‘iện, Ä‘iều khiển trạng thái Ä‘úng hoặc gian lận của cá»™t Ä‘o.

“Chỉ cần làm những Ä‘á»™ng tác trên là hoàn tất việc Ä‘iều chỉnh phần mềm trong IC, vô hiệu hóa công tác thanh - kiểm tra theo phÆ°Æ¡ng thức hành chính truyền thống” - bà Đỗ Ngọc Thanh PhÆ°Æ¡ng chia sẻ.

Theo bà PhÆ°Æ¡ng, khi áp dụng biện pháp kiểm tra kể trên, họ gặp phản ứng gay gắt từ các doanh nghiệp gian lận, nhÆ°ng pháp luật cho phép kiểm tra theo phÆ°Æ¡ng pháp đặc thù. Hiệu quả giải pháp này mang lại chính là phát hiện và nắm được chứng cứ gian lận. Tuy nhiên cÅ©ng có những trường hợp cÆ¡ quan chức năng Ä‘ã trinh sát, lấy mẫu, xác định được mức Ä‘á»™ gian lận và cÅ©ng đến kiểm tra bất ngờ nhÆ°ng doanh nghiệp nhanh tay hÆ¡n, tắt nguồn Ä‘iện hoặc côngtắc, cầu dao Ä‘iện mà Ä‘oàn kiểm tra không thể tiếp cận được.

“Móng tay nhọn” đối phó vá»›i “vỏ quýt dày”

Ông Nguyá»…n Mạnh Hà - Chánh Thanh tra Sở KH&CN Nghệ An - cho biết, cuối năm 2014, trong quá trình thanh tra, sở Ä‘ã phát hiện hành vi cài đặt IC chÆ°Æ¡ng trình giả để gian lận.

“Ngay sau Ä‘ó, Thanh tra Sở KH&CN Nghệ An tham mÆ°u cho UBND tỉnh chỉ đạo cho phép Thanh tra sở làm việc vá»›i những hãng sản xuất IC và mời chuyên gia của hãng về Nghệ An, đồng loạt kiểm tra tất cả các cây xăng trên địa bàn tỉnh. Khi chúng tôi đến cÆ¡ sở nào thì rút IC chÆ°Æ¡ng trình ra, xóa hết tất cả dữ liệu Ä‘ã lÆ°u cÅ©, bất kể là có gian lận hay không, giả hay thật đều xóa hết. Sau Ä‘ó, hãng dán tem niêm phong lên, chi cục cÅ©ng dán tem niêm phong nữa lên để tránh gian lận” - ông Hà cho biết.

Ở Ä‘ây, hÆ°á»›ng chính của giải pháp công nghệ là tìm cách giám định IC của cá»™t Ä‘o xăng dầu không phải của nhà sản xuất cá»™t Ä‘o hoặc Ä‘ã bị cài đặt phần mềm gian lận. Sau khi làm việc vá»›i các doanh nghiệp sản xuất cá»™t Ä‘o, cÆ¡ quan chức năng Nghệ An Ä‘ã tìm ra giải pháp kỹ thuật giải quyết được vấn đề mấu chốt trên.

Theo ông Nguyá»…n Mạnh Hà, má»™t giải pháp khác cÅ©ng Ä‘em lại hiệu quả tốt là dán tem niêm phong đồng hồ tổng. Giải pháp này sẽ giúp ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp nhập lậu xăng dầu không qua hóa Ä‘Æ¡n để bán ra. Các cây xăng phải ký hợp đồng vá»›i tổng đại lý, nếu nhÆ° đổ hàng ngoài vào thì trên đồng hồ tổng sẽ phát hiện được ngay.

“Sau khi dán tem đồng hồ tổng, tiền thuế xăng dầu của tỉnh Nghệ An tăng lên khoảng 3 lần” - ông Hà chia sẻ. Đặc biệt, sau khi thá»±c hiện dán tem IC và đồng hồ tổng tại Nghệ An thì kết quả kiểm tra trong năm 2015 của Thanh tra Sở KH&CN và hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh dần Ä‘i vào ổn định, không có các hiện tượng sai phạm lá»›n”.

“Tại thời Ä‘iểm bây giờ, việc niêm phong IC chÆ°Æ¡ng trình ngăn chặn tuyệt đối được tình trạng gian lận chÆ°Æ¡ng trình trong con IC Ä‘ó. Các doanh nghiệp ủng há»™ mình, quan trọng là chi phí bỏ ra không quá tốn kém. Tất nhiên, quy định xá»­ lý luôn phải chạy theo các hành vi vi phạm. Cụ thể, có thể sau má»™t vài năm, hành vi gian lận sẽ tinh vi hÆ¡n mà mình chÆ°a phát hiện ra. Vì vậy, chắc chắn sẽ phải tìm những giải pháp công nghệ cao hÆ¡n nữa để bắt kịp vá»›i thá»±c tế” - ông Hà bày tỏ quan Ä‘iểm.

Nguồn tin: Khoahocphattrien