Giá bán sản phẩm liên quan đến doanh nghiệp (DN), phát triển kinh tế và an sinh xã há»™i. Chủ DN bao giờ cÅ©ng mong muốn giá bán phải bù đắp chi phí và hình thành lợi nhuận. Nhà nÆ°á»›c thì muốn có giá bán hợp lý để không ảnh hưởng chi phí sản xuất, DN có lợi thế cạnh tranh vá»›i hàng xuất nhập khẩu, không ảnh hưởng xấu đến đời sống người dân.

Giá bán không chỉ hình thành do thị trường. Theo lý thuyết định giá bán sản phẩm, DN nào có thị phần chi phối, chất lượng, tiện ích của sản phẩm cao… sẽ bán được hàng theo giá do chính DN định. Giá bán sản phẩm hình thành trên cÆ¡ sở chi phí và mức lợi nhuận mong muốn. DN có chi phí thấp, định giá bán thấp nhÆ°ng có thế mạnh cung lá»›n, chất lượng sản phẩm cao… thì giá bán Ä‘ó chi phối thị trường. DN có chi phí cao, định giá bán cao, lại có thế mạnh cung lá»›n, chất lượng sản phẩm cao… thì vá»›i giá bán cao cÅ©ng vẫn bán được và có thể chi phối thị trường. Còn DN có chi phí thấp nhÆ°ng yếu thế hÆ¡n sẽ không dám bán giá thấp hÆ¡n, sợ xảy ra cuá»™c chiến về giá. Do Ä‘ó, không phải lúc nào giá hình thành từ thị trường cÅ©ng đều hợp lý.

Chẳng hạn thị trường xăng dầu hiện nay, Petrolimex chiếm hÆ¡n 60% thị phần, gần 40% còn lại chia 10 DN khác. Các DN này chÆ°a đủ lá»±c để cạnh tranh vá»›i Petrolimex. Người tiêu dùng không có cÆ¡ há»™i lá»±a chọn xăng dầu giá rẻ vì không có DN nào bán giá thấp hÆ¡n. Từ Ä‘ó có thể thấy khó có má»™t thị trường cạnh tranh Ä‘úng nghÄ©a, vì vậy chuyện giá được hình thành từ thị trường qua cạnh tranh là bất khả.

Các DN công bố cách tính giá, Petrolimex cÅ©ng công bố chi phí kinh doanh… để xã há»™i giám sát. Nghe qua tưởng công khai, minh bạch nhÆ°ng lại phi thá»±c tế, phi thị trường. Chi phí kinh doanh là thông tin bí mật, mặc dù DN phải cung cấp phiếu tính giá vá»›i đầy đủ chi phí khi tham gia đấu giá nhÆ°ng Ä‘ó cÅ©ng là những con số Ä‘ã được “chế biến”. Công khai chi phí để đối thủ biết thì chẳng khác nào tuyên bố… phá sản! NhÆ° vậy, việc cÆ¡ quan chức năng yêu cầu DN công khai giá nào phải là cách quản lý theo cÆ¡ chế thị trường!

Ngành Ä‘iện cÅ©ng vậy, hiện Ä‘ang Ä‘á»™c quyền tá»± nhiên cả 3 khâu phát Ä‘iện, truyền tải và phân phối; giá bán được Nhà nÆ°á»›c kiểm soát. Theo chủ trÆ°Æ¡ng thị trường hóa từ ngày 1-6, giá Ä‘iện được Ä‘iều chỉnh theo cÆ¡ chế thị trường, có tăng - giảm khi các thông số đầu vào cÆ¡ bản biến Ä‘á»™ng. Lý thuyết là vậy nhÆ°ng thá»±c ra giá bán Ä‘iện Ä‘âu chỉ bị tác Ä‘á»™ng bởi những yếu tố trên mà còn do lượng nhiên - nguyên liệu sá»­ dụng; lượng và giá lao Ä‘á»™ng trá»±c tiếp; khấu hao nhà cá»­a, máy móc; sá»­a chữa bảo trì máy; phân phối và quản lý… CÆ¡ quan chức năng muốn kiểm soát giá Ä‘iện thì phải biết chi phí hợp lý nhÆ°ng cách nào để xác định chi phí là hợp lý, nhất là khi Tập Ä‘oàn Điện lá»±c Việt Nam không chỉ kinh doanh thuần túy lÄ©nh vá»±c Ä‘iện?

Thị trường hóa giá bán những sản phẩm kể trên là tất yếu nhÆ°ng để thá»±c hiện được, những người có trách nhiệm phải có được thông tin chi phí của DN thật sá»± minh bạch; phải kiểm tra, phát hiện, loại trừ cho được chi phí bất hợp lý… thì má»›i có được quyết định về giá bán thích hợp.