Vá»›i việc má»™t nhà đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài sẵn sàng bỏ cả chục tỉ USD để đầu tÆ° Nhà máy lọc hóa dầu NhÆ¡n Há»™i (Bình Định), nhiều chuyên gia cho rằng cần tính toán cả mặt được của dá»± án, chứ không nên chỉ băn khoăn mặt tiêu cá»±c.

Vá»›i Nhà máy lọc dầu Dung Quất, Nhà nÆ°á»›c phải bỏ ra nhiều công sức, nguồn lá»±c má»›i hoàn thành. Khác vá»›i Nhà máy lọc dầu Dung Quất chỉ dùng được dầu thô Bạch Hổ giá cao, Nhà máy lọc hóa dầu NhÆ¡n Há»™i được tính toán ngay từ đầu sẽ dùng dầu từ nhiều nguồn nhÆ° Trung Đông, châu Phi... Tập Ä‘oàn Dầu khí Thái Lan (PTT) Ä‘ã tính toán tỉ suất hoàn vốn ná»™i bá»™ (IRR) - má»™t chỉ số kinh tế quan trọng nói lên tính hiệu quả của dá»± án - lên đến 14,8% (Nhà máy Dung Quất đến tháng 6-2012 vẫn lá»—).

PVN chủ yếu “tính đến lợi ích của mình”

Trong lý do đề nghị Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng không ủng há»™ dá»± án tại NhÆ¡n Há»™i, Tập Ä‘oàn Dầu khí Việt Nam (PVN) có nêu để “tránh tình trạng mất cân bằng cung cầu cÅ©ng nhÆ° tuân thủ quy hoạch, chiến lược phát triển ngành dầu khí”. Tuy nhiên, theo UBND tỉnh Bình Định, tại công văn 989/Ttg-DK ngày 26-6-2006, Thủ tÆ°á»›ng Ä‘ã cho phép chủ trÆ°Æ¡ng đầu tÆ° cảng dầu và khu lọc hóa dầu tại Khu kinh tế NhÆ¡n Há»™i. NhÆ°ng đến khi phê duyệt quy hoạch phát triển ngành dầu khí đến năm 2015 và định hÆ°á»›ng đến năm 2025 thì dá»± án lại không có trong quy hoạch. Vì vậy, UBND tỉnh Bình Định Ä‘ã đề nghị Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng có ý kiến đề xuất để bổ sung quy hoạch.

Theo TS Lê Đình Ân - nguyên giám đốc Trung tâm Thông tin và dá»± báo kinh tế xã há»™i quốc gia, việc băn khoăn của các bá»™, ngành là cần thiết. Ông Ân cho rằng các vấn đề cốt lõi nhÆ° nhà đầu tÆ° có chuyên về dầu khí không, đặc biệt là khả năng tài chính và nguồn cung dầu thô để chế biến cần xem xét kỹ, bởi nguồn dầu Trung Đông cÅ©ng không thể khẳng định chắc chắn trong dài hạn. Còn việc PVN đề nghị không ủng há»™ dá»± án NhÆ¡n Há»™i, ông Ân cho rằng nếu là vì nhu cầu trong nÆ°á»›c Ä‘ã đủ, lo giảm hiệu quả đầu tÆ° Dung Quất, Nghi SÆ¡n thì không nên. Bởi các nÆ°á»›c vẫn cho đầu tÆ° chế biến dầu rồi xuất khẩu mà không có vấn đề gì, vả lại các doanh nghiệp cÅ©ng cần cạnh tranh vá»›i nhau.

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, việc PVN đề nghị Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng không nên ủng há»™ việc xây dá»±ng Nhà máy NhÆ¡n Há»™i cho thấy họ có thể lo cho cái chung là mất cân đối cung cầu xăng dầu trong nÆ°á»›c, hiệu quả đồng vốn nhà nÆ°á»›c bỏ ra ở Dung Quất, Nghi SÆ¡n sẽ giảm, nhÆ°ng có thể thá»±c tế là họ lo bảo vệ lợi ích của mình, không chấp nhận cạnh tranh. Dù có thể được mời tham gia vốn ở nhà máy 27 tỉ USD nhÆ°ng PVN cÅ©ng sẽ gặp khó ở các nhà máy lá»›n Ä‘ã, Ä‘ang đầu tÆ°. Bà Lan cho rằng việc nhà đầu tÆ° PTT có năng lá»±c hay không, có đảm bảo hiệu quả cho đất nÆ°á»›c hay không cần tính đến, nhÆ°ng là má»™t bài toán khác, giữa nÆ°á»›c chủ nhà và PTT. Còn bài toán cạnh tranh thì doanh nghiệp cần chấp nhận.

Việc PTT đề nghị đầu tÆ° Nhà máy lọc dầu NhÆ¡n Há»™i, Ä‘i vay 50% vốn, mà vẫn đảm bảo hiệu quả cao thì phía Việt Nam cÅ©ng nên đặt câu hỏi tại sao họ bỏ vốn gấp mấy lần nhà máy lọc dầu trong nÆ°á»›c mà vẫn hiệu quả cao. Theo bà Lan, vá»›i dá»± án của PTT cần áp dụng phÆ°Æ¡ng án Ä‘ánh giá tổng thể, cả tác Ä‘á»™ng tích cá»±c và tiêu cá»±c. “Quan trọng nhất là xem tính thá»±c chất của dá»± án, tránh quy hoạch “treo”, còn lại cần dá»±a trên lợi ích quốc gia để quyết định, tránh thiên vị cho má»™t doanh nghiệp nào” - bà Lan nói.

Bá»™ Tài chính: cạnh tranh hÆ¡n thì nên phê duyệt

Bá»™ Tài chính cÅ©ng Ä‘ã có văn bản góp ý về chủ trÆ°Æ¡ng xây dá»±ng dá»± án lọc hóa dầu ở NhÆ¡n Há»™i. Theo Ä‘ó, bá»™ cho rằng việc PTT, theo đề xuất, sẽ phải Ä‘i vay 50-60% tổng vốn đầu tÆ°, tức từ 14-17 tỉ USD, Ä‘òi hỏi phải có nhiều tổ chức tài chính đồng tài trợ. Vì vậy, để tránh tình trạng sau khi được bổ sung quy hoạch, cấp giấy chứng nhận đầu tÆ° mà dá»± án vẫn không thể triển khai Ä‘úng tiến Ä‘á»™ do khó khăn tài chính, gây lãng phí nguồn lá»±c đất Ä‘ai và các há»— trợ khác, Bá»™ Tài chính đề nghị nhà đầu tÆ° giải trình, chứng minh rõ năng lá»±c tài chính.

Đặc biệt, trÆ°á»›c thá»±c tế nhiều dá»± án Ä‘ã có trong quy hoạch nhÆ°ng cÅ©ng chÆ°a triển khai nhÆ° Nhà máy lọc dầu Nam Vân Phong, Cần ThÆ¡, hay VÅ©ng Rô cÅ©ng cÆ¡ bản chÆ°a làm... Theo Bá»™ Tài chính, cần Ä‘ánh giá lại tổng thể tiến Ä‘á»™, tính khả thi của các dá»± án Ä‘ã phê duyệt/cấp phép. Bá»™ Tài chính cho rằng nếu dá»± án được chứng minh khả thi, tiến Ä‘á»™ hoàn thành sá»›m hÆ¡n các dá»± án khác Ä‘ã được cấp phép, phê duyệt, có lợi thế cạnh tranh hÆ¡n thì nên trình Thủ tÆ°á»›ng xem xét, phê duyệt...

Sẽ không dá»… dàng

Trao đổi vá»›i Tuổi Trẻ, má»™t chuyên gia ngành dầu khí đề nghị không nêu tên cho rằng việc PTT vào Việt Nam chắc chắn sẽ còn nhiều chông gai bởi nhà máy này nếu Ä‘i vào hoạt Ä‘á»™ng năm 2019 thì cÅ©ng gần nhÆ° đồng thời vá»›i má»™t số nhà máy lọc dầu khác của PVN nhÆ° Nghi SÆ¡n. Và vá»›i công suất lá»›n hÆ¡n, công nghệ cao và sá»± quản lý chặt chẽ trong quá trình đầu tÆ°, bề dày kinh nghiệm trong chế biến, phân phối sản phẩm... thì các nhà máy lọc dầu của các doanh nghiệp trong nÆ°á»›c khó mà cạnh tranh nổi. Đây sẽ là bài toán hóc búa và PTT sẽ không dá»… dàng khi Ä‘àm phán về các Æ°u Ä‘ãi cho Nhà máy lọc dầu NhÆ¡n Há»™i!

CÅ©ng theo chuyên gia dầu khí trên, khi Việt Nam chÆ°a có nhà máy lọc dầu thì Æ°u Ä‘ãi khác, khi Ä‘ã có rồi thì Æ°u Ä‘ãi sẽ phải giảm Ä‘i. Thá»±c tế, đến dá»± án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam quy mô 4,5 tỉ USD (mà PVN có tham gia vốn 18%) thì các Æ°u Ä‘ãi cho chủ đầu tÆ° cÅ©ng được Chính phủ xác định theo hÆ°á»›ng giảm dần so vá»›i Dung Quất hay Nghi SÆ¡n. NghÄ©a là nhà đầu tÆ° sẽ phải tá»± lá»±c lá»›n từ việc lo vốn, thị trường, cân đối ngoại tệ trong quá trình hoạt Ä‘á»™ng... NhÆ° vậy, muốn có nhà máy ở NhÆ¡n Há»™i phía trÆ°á»›c là con đường dài, chắc chắn sẽ không dá»… dàng, nhất là khi PVN Ä‘ã phản đối và nhiều bá»™ Ä‘ang băn khoăn.

Nguồn tin: TTO