"Muốn thị trường phải có cạnh tranh, muốn cạnh tranh, phải xoá Ä‘á»™c quyền…”, má»™t chuá»—i Ä‘iều kiện tiền đề cho má»™t Æ°á»›c muốn Ä‘Æ¡n giản: “thị trường hoá giá xăng dầu”.

Ngày 29.7 vừa qua, liên bá»™ Công thÆ°Æ¡ng, Tài chính Ä‘ã tổ chức há»™i thảo lấy ý kiến Ä‘óng góp sá»­a đổi, bổ sung nghị định 55/2007/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu.

Tâm Ä‘iểm thảo luận vẫn là cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu. Việt Nam Ä‘ã bÆ°á»›c đầu thá»±c hiện cÆ¡ chế giá thị trường đối vá»›i xăng dầu. NhÆ°ng trên thá»±c tế, Nhà nÆ°á»›c vẫn can thiệp rất nhiều. PhÆ°Æ¡ng án do bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°a ra, sẽ chỉ có má»™t giá bán lẻ, và người tiêu dùng khó có thể nhìn thấy sá»± cạnh tranh nằm ở Ä‘âu khi thị trường chỉ có má»™t giá.

Theo ông Nguyá»…n Tiến Thoả, cục trưởng cục Quản lý giá, chÆ°a thể áp dụng cÆ¡ chế giá để thị trường lên xuống giá hàng ngày nhÆ° các nÆ°á»›c. Phía bá»™ Tài chính Ä‘ã Ä‘Æ°a ra các phÆ°Æ¡ng án, mà ở Ä‘ó, đều cố gắng xác định, Nhà nÆ°á»›c can thiệp tá»›i Ä‘âu, mức nào. Để từ Ä‘ó, doanh nghiệp có thể chủ Ä‘á»™ng tính toán cạnh tranh trong khuôn khổ cho phép. Trong Ä‘ó, các phÆ°Æ¡ng án Ä‘Æ°a ra đều nhấn mạnh: can thiệp trong trường hợp giá bất thường. Và doanh nghiệp có thể linh Ä‘á»™ng trong khuôn khổ các nguyên tắc thống nhất.

PhÆ°Æ¡ng án của bá»™ Tài chính, có vẻ nhÆ° thị trường sẽ có nhiều giá bán lẻ khác nhau, và người tiêu dùng có thể nhìn thấy sá»± cạnh tranh. Phía bá»™ Tài chính cÅ©ng Ä‘Æ°a ra công thức tính giá bán lẻ xăng dầu, trong Ä‘ó có chi phí kinh doanh và lợi nhuận định mức áp dụng theo mức khoán do Nhà nÆ°á»›c hÆ°á»›ng dẫn.

Có thể thấy sá»± can thiệp của Nhà nÆ°á»›c Ä‘ang được hoạch định lại, và việc tổ chức há»™i thảo lấy ý kiến là má»™t việc cụ thể, trong ná»— lá»±c từng bÆ°á»›c chuyển kinh doanh xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường, có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c.

Tuy nhiên, vấn đề vẫn là làm thế nào để thá»±c sá»± có cạnh tranh. Việc xác định công thức giá bán lẻ xăng dầu, mà ở Ä‘ó, chi phí kinh doanh và lợi nhuận định mức được áp dụng theo mức khoán do Nhà nÆ°á»›c hÆ°á»›ng dẫn, có thể sẽ có lợi cho những doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả theo kiểu “cứ đảm bảo định mức là ổn”, phần còn lại Nhà nÆ°á»›c – thông qua quỹ bình ổn giá sẽ bù. Doanh nghiệp có chi phí thấp, thì cÅ©ng “không dại gì” khai, vì nhÆ° thế, về lâu dài có thể sẽ không được bù lá»—, vì việc Nhà nÆ°á»›c xây dá»±ng chi phí kinh doanh và lợi nhuận định mức cÅ©ng phải dá»±a trên má»™t mặt bằng chung của nhiều doanh nghiệp. Và các doanh nghiệp cứ nhìn nhau, tìm cách hạch toán để giữ giá cao.

Ngoài ra, do má»™t thời gian dài Nhà nÆ°á»›c Ä‘á»™c quyền kinh doanh xăng dầu, Ä‘ã tạo thành những doanh nghiệp rất lá»›n, đủ sức chi phối thị trường. Và nay, khi từng bÆ°á»›c chuyển sang cÆ¡ chế thị trường, những doanh nghiệp lá»›n của Nhà nÆ°á»›c này trở thành những Ä‘Æ¡n vị giữ thị phần chi phối, nhÆ° Petrolimex hiện chiếm tá»›i 60% thị phần. Và họ trở thành những Ä‘Æ¡n vị chi phối giá.

Để thá»±c sá»± có cạnh tranh, theo chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Đình Bích, cần xoá Ä‘á»™c quyền. Các Ä‘Æ¡n vị kinh doanh nhập khẩu xăng dầu vẫn nằm trong tay Nhà nÆ°á»›c, nên cách Ä‘Æ¡n giản nhất để xoá Ä‘á»™c quyền là Nhà nÆ°á»›c có thể thá»±c hiện việc chia tách, sáp nhập để hình thành các Ä‘Æ¡n vị có thể cạnh tranh vá»›i nhau trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh… Có cạnh tranh, thì giá cả má»›i vận hành theo cÆ¡ chế thị trường.

SGTT