Những đợt Ä‘iều chỉnh giá xăng, dầu thời gian qua Ä‘ã tạo nên những luồng ý kiến trái ngược nhau. Các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c khẳng định, giá xăng, dầu trong nÆ°á»›c Ä‘ã được Ä‘iều chỉnh Ä‘úng quy định, bảo đảm hài hòa lợi ích của 3 phía: doanh nghiệp (DN), Nhà nÆ°á»›c và người tiêu dùng.

Song thá»±c tế, những biến Ä‘á»™ng trên thị trường xăng, dầu và diá»…n biến kinh tế hiện nay Ä‘òi hỏi có má»™t cÆ¡ chế quản lý giá phù hợp hÆ¡n, không những phải bảo đảm quyền và lợi ích của các bên liên quan mà còn tạo được sá»± đồng thuận cao trong xã há»™i. Đây là ná»™i dung được thảo luận tại há»™i thảo "Thị trường kinh doanh xăng, dầu: những vấn đề quản lý nhà nÆ°á»›c và kinh doanh hiện nay" diá»…n ra ngày 21-9 tại Hà Ná»™i.

Tiến trình quản lý giá theo cÆ¡ chế thị trường

Người tiêu dùng luôn hy vọng được mua xăng, dầu vá»›i giá hợp lý. Ảnh: Đàm Duy

Để quản lý giá xăng dầu, má»™t trong những mặt hàng chiến lược có ảnh hưởng lá»›n tá»›i nền kinh tế, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã nhiều lần Ä‘iều chỉnh chính sách phù hợp vá»›i từng thời kỳ. Giai Ä‘oạn trÆ°á»›c năm 1993, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã ban hành mức giá chuẩn vá»›i mặt hàng này, các DN kinh doanh đầu mối được quyết định giá bán là +/-10% so vá»›i giá chuẩn để bảo đảm hoạt Ä‘á»™ng. Từ năm 1993, quy định giá tối Ä‘a vá»›i xăng, dầu Ä‘ã được Nhà nÆ°á»›c ban hành, DN lúc Ä‘ó được quyết định giá bán buôn, bán lẻ. Thông qua mức Ä‘á»™ chịu Ä‘á»±ng của nền kinh tế, Nhà nÆ°á»›c chỉ Ä‘iều chỉnh giá khi Ä‘ã sá»­ dụng hết các công cụ Ä‘iều tiết giá. CÆ¡ chế "giá tối Ä‘a" trong giai Ä‘oạn này không những bảo đảm được cung - cầu phục vụ nền kinh tế mà còn tạo ra nguồn thu ổn định cho Nhà nÆ°á»›c và DN.

Song cÆ¡ chế này Ä‘ã bá»™c lá»™ nhiều bất cập khi thị trường xăng, dầu thế giá»›i biến Ä‘á»™ng mạnh. Đầu những năm 2000, giá xăng, dầu thế giá»›i thiết lập mặt bằng má»›i, cao hÆ¡n nhiều so vá»›i giai Ä‘oạn trÆ°á»›c. Do thá»±c hiện chính sách bù giá nên ngân sách phải bù lá»— mặt hàng này Ä‘ã tăng từ 1.000 tá»· đồng (năm 2000) lên 22.000 tá»· đồng (năm 2008). Quyết định 187 (năm 2003) và Nghị định 55 (năm 2007) quy định về cÆ¡ chế Ä‘iều hành, kinh doanh xăng, dầu của Chính phủ Ä‘ã được ban hành, mở ra má»™t giai Ä‘oạn má»›i về việc xây dá»±ng thị trường kinh doanh xăng, dầu cạnh tranh.

Tuy nhiên, những diá»…n biến hiện nay Ä‘òi hỏi cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c sá»›m ban hành má»™t cÆ¡ chế quản lý giá xăng, dầu phù hợp hÆ¡n. Ông Bùi Ngọc Bảo, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam cho biết, cho đến nay, hai văn bản quy định về Ä‘iều hành giá xăng, dầu nêu trên vẫn chÆ°a Ä‘i vào thá»±c tế. Biện pháp bù giá của Nhà nÆ°á»›c mặc dù giúp giá xăng, dầu ổn định song lại khiến giá ná»™i địa thoát ly giá thế giá»›i trong má»™t thời gian dài khiến cân đối ngân sách bị ảnh hưởng, DN thiệt hại; phần lá»›n người tiêu dùng không được thông tin đầy đủ nên thường xuyên có phản ứng sau má»—i lần Ä‘iều chỉnh giá. TS VÅ© Đình Ánh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học thị trường giá cả (Bá»™ Tài chính) nhận xét, việc can thiệp vào giá xăng Ä‘ã và Ä‘ang bá»™c lá»™ nhược Ä‘iểm. Khi Nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện bù lá»—, lúc giá thế giá»›i xuống thấp, giá xăng ná»™i địa không giảm mà lại tăng thuế suất thuế nhập khẩu; thậm chí lại bố trí để DN trả nợ khoản bù lá»— ngân sách. Khi giá thế giá»›i lên cao thì giá trong nÆ°á»›c lại tăng quá ít khiến Nhà nÆ°á»›c phải cắt giảm nguồn thu, thậm chí vẫn phải bù lá»— cho DN. NhÆ° vậy, dù giá thế giá»›i cao hay thấp, lợi ích của Nhà nÆ°á»›c và người tiêu dùng vẫn bị ảnh hưởng.

HÆ°á»›ng tá»›i sá»± đồng thuận về lợi ích 3 bên

Tạo được sá»± đồng thuận về quyền và lợi ích của Nhà nÆ°á»›c, DN và người tiêu dùng trong Ä‘iều hành giá xăng, dầu là má»™t trong những mục tiêu mà cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c hÆ°á»›ng tá»›i trong giai Ä‘oạn hiện nay. Ông Bùi Ngọc Bảo cho rằng, để tạo được sá»± đồng thuận, mấu chốt là phải minh bạch và đầy đủ thông tin. Nếu Ä‘ã Ä‘iều hành giá xăng theo thị trường thì phải Ä‘iều chỉnh giá bám sát giá quốc tế. Hiện tại, khi giá thế giá»›i biến Ä‘á»™ng, cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c, do mục Ä‘ích giữ bình ổn giá vẫn thông qua thuế, các khoản phí để Ä‘iều tiết giá bán. Nếu Ä‘ã chấp nhận theo cÆ¡ chế thị trường thì phải tuân theo quy luật. Ông bày tỏ mong muốn Chính phủ sá»›m ban hành nghị định má»›i, thay thế Nghị định 55, tạo hành lang pháp lý khuyến khích thÆ°Æ¡ng nhân tham gia phân phối xăng, dầu. Lúc Ä‘ó, người tiêu dùng có thể lá»±a chọn nhà cung cấp có chất lượng tốt, giá hợp lý.

Đề xuất quan Ä‘iểm về má»™t cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá phù hợp hÆ¡n, TS VÅ© Đình Ánh cho rằng, nên xóa bỏ dần tình trạng Ä‘á»™c quyền trong kinh doanh xăng dầu, bởi Ä‘ây là yếu tố cÆ¡ bản giúp hình thành má»™t thị trường lành mạnh. CÆ¡ quan quản lý cần xóa bỏ việc hạn chế cấp phép nhập khẩu, kinh doanh xăng dầu, tạo Ä‘iều kiện cho các DN được cạnh tranh bình đẳng khi nhập khẩu. Bên cạnh Ä‘ó, cần tách khâu nhập khẩu, bán buôn xăng, dầu vá»›i khâu bán lẻ để thÆ°Æ¡ng nhân được quyền chọn nhà cung cấp và cạnh tranh thông qua mức giá bán lẻ thấp nhất.

Các cÆ¡ quan chức năng Ä‘ang gấp rút hoàn thiện việc sá»­a đổi Nghị định 55 về kinh doanh xăng dầu, dá»± kiến sẽ ban hành trong tháng 10-2009. Vá»›i những ná»— lá»±c của Nhà nÆ°á»›c và DN, người tiêu dùng sẽ có cÆ¡ há»™i được mua xăng, dầu vá»›i mức giá hợp lý cÅ©ng nhÆ° được công khai thông tin về việc hình thành giá bán lẻ, tạo ra sá»± đồng thuận cao trong xã há»™i.

hanoimoi