Những tồn đọng khó xá»­ lý

Suốt tuần qua, thông tin thị trường xăng dầu thế giá»›i hạ nhiệt, doanh nghiệp lãi to liên tục được đăng tải. Song, doanh nghiệp vẫn lờ Ä‘i chuyện giảm giá, Bá»™ Tài chính cÅ©ng Ä‘ang nghe ngóng. Tính tá»›i ngày 5/6, các doanh nghiệp xăng dầu cho biết giá cÆ¡ sở Ä‘ã giảm từ 4,9- 5,3% so vá»›i giá bán lẻ hiện hành. Lần Ä‘iều chỉnh giá gần Ä‘ây nhất Ä‘ã trôi qua 14 ngày.

Nếu đối chiếu vá»›i Nghị định 84 sẽ thấy, "luật" bắt buá»™c doanh nghiệp sẽ phải giảm giá tÆ°Æ¡ng ứng trong trường hợp này. Nghị định Ä‘ã nêu rõ giá cÆ¡ sở giảm so vá»›i giá bán lẻ trong phạm vi từ 12% trở xuống thì doanh nghiệp phải giảm tÆ°Æ¡ng ứng. Thời gian tối Ä‘a phải Ä‘iều chỉnh là 10 ngày.

Song, ngay cả phía cÆ¡ quan quản lý, các Ä‘á»™ng thái tăng thuế gần Ä‘ây dường nhÆ° cÅ©ng "vi phạm" Nghị định 84. Điều 27 của Nghị định chỉ cho phép Nhà nÆ°á»›c áp dụng các biện pháp Ä‘iều tiết tài chính nhÆ° thuế nhập khẩu, Quỹ bình ổn giá nếu nhÆ° giá cÆ¡ sở giảm mạnh trên 12% so vá»›i giá  bán lẻ hiện hành.

Thế nhÆ°ng trong hai đợt giảm giá, tăng thuế hôm 9/5 và 23/5 vừa qua, chÆ°a có lần nào mà tá»· lệ chênh lệch giá cÆ¡ sở thấp hÆ¡n giá bán lẻ tá»›i trên 12%. Cụ thể, hôm 23/5, biên Ä‘á»™ giảm của giá cÆ¡ sở so vá»›i giá bán lẻ chỉ loanh quanh 2-3% nhÆ°ng Bá»™ Tài chính Ä‘ã tăng thu thuế từ 2-3% tùy loại xăng dầu.

Ngay cả trong trường hợp cần tăng giá, cÆ¡ chế 84 cÅ©ng Ä‘ã bị loại trừ, không áp dụng. Nghị định này quy định trong phạm vi giá cÆ¡ sở tăng 7% so vá»›i giá bán lẻ thì doanh nghiệp được tá»± tăng giá. Và nếu biên Ä‘á»™ tăng này vượt trên 12% thì Nhà nÆ°á»›c má»›i bắt đầu áp dụng các biện pháp về thuế.

Tuy nhiên, sau khi được tá»± tăng, tá»± giảm giá xăng dầu ở quý I/2010, kể từ tháng 4/2010 đến nay, quyền định giá của doanh nghiệp đầu mối nhÆ° trên Ä‘ã bị rút lại mà thay vào Ä‘ó, Liên Bá»™ Tài chính- Công ThÆ°Æ¡ng định giá.

Ngoài lý do phải bình ổn giá xăng dầu, kiềm chế lạm phát theo chỉ đạo của Chính phủ, câu chuyện rút lại quyền định giá xăng dầu còn xuất phát từ má»™t thá»±c tế rằng, mức tăng giá tuyệt đối tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i tá»· lệ 7% trong nguyên tắc Ä‘iều chỉnh giá của Nghị định 84 là rất cao so vá»›i khả năng dá»± báo của các bá»™.

Đơn cá»­ nhÆ° đợt bắt buá»™c phải để cho doanh nghiệp tăng giá hồi tháng 24/2/2011, mức tăng thật sá»± tÆ°Æ¡ng ứng sẽ lên tá»›i 3.510 - 5.850 đồng/lít,kg thay vì mức chỉ tăng 2.110 - 3.550/lít, kg.

Ở lần tăng giá gần Ä‘ây nhất là 20/4/2012, mức tăng giá cho xăng là 900 đồng/lít chỉ tÆ°Æ¡ng ứng tá»· lệ 3,93%, tăng giá dầu diezen chỉ 500 đồng/lít, tÆ°Æ¡ng ứng tá»· lệ 2,34%. Nói cách khác, nếu tăng tá»›i 7% thì con số tuyệt đối tăng lên cho má»™t lít xăng dầu Ä‘ã có thể lên tá»›i gần 2.000 đồng/lít và cho dầu diezen là 1.000 đồng/lít. Quả thật, Ä‘ây là mức tăng gây sốc cho người tiêu dùng.

Tháng 4/2010, Chính phủ ban hành Nghị quyết 18 yêu cầu, "sá»­ dụng linh hoạt các công cụ phí, thuế, quỹ bình ổn, không để giá xăng dầu tăng trong thời gian ngắn, gây bất lợi đến sản xuất và tâm lý người tiêu dùng".  Chỉ thị số 2164 ngày 30/11/2010 của Thủ tÆ°á»›ng cÅ©ng chỉ đạo "áp dụng các biện pháp tài chính, ,tiền tệ, thuế để giữ bình ổn giá xăng dầu". Dù các chỉ đạo từ Chính phủ yêu cầu Liên bá»™ phải bình ổn thị trường song để thá»±c hiện yêu cầu Ä‘ó của Chính phủ, Liên Bá»™ Tài chính- Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã hoãn việc thá»±c hiện Ä‘iều khoản về giá của Nghị định 84 mà trÆ°á»›c Ä‘ó, do chính mình soạn thảo ra.

Điều 27 của Nghị định 84 cÅ©ng Ä‘ã quy định rằng, khi doanh nghiệp tham gia bình ổn thì Nhà nÆ°á»›c sẽ bù đắp chi phí hợp lý, nhÆ°ng sau 2 năm "bình ổn", doanh nghiệp lá»— 5000 tá»· đồng và cÆ¡ chế bù đắp vẫn chÆ°a thấy Ä‘âu. Chính vì việc "ôm" giá quá lâu của Bá»™ Tài chính Ä‘ã khiến cho cÆ¡ chế giá xăng dầu hiện nay bị "tắc và luôn phải chạy theo sức ép của dÆ° luân hoặc những Ä‘òi hỏi bù lá»—, cân đối tài chính của doanh nghiệp. Còn người tiêu dùng luôn chịu thiệt thòi vì Ä‘iệp khúc, cần bù lá»— của doanh nghiệp và thuế nhập khẩu luôn chá»±c chờ tăng cao vì lý do đảm bảo nguồn thu cho ngân sách.

(ảnh minh họa - Tuổi trẻ)

Sá»­a đổi: Trong vòng luẩn quẩn

Đánh giá thá»±c trạng về Nghị định 84 lại Ä‘ang có sá»± khác biệt lá»›n giữa Bá»™ Tài Chính và Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng.

Báo cáo Thủ tÆ°á»›ng về vấn đề này, Bá»™ Tài chính khẳng định Ä‘iều hành giá xăng dầu từ năm 2009 đến nay Ä‘ang Ä‘uợc thá»±c hiện theo quy định tại Ä‘iều 27 vá»›i nguyên tắc "giá bán xăng dầu được thá»±c hiện theo cÆ¡ chế thị trường, có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c. Doanh nghiệp được quyền định giá, tăng giảm trong phạm vi biên Ä‘á»™ nhất định dÆ°á»›i sá»± giám sát, kiểm soát, Ä‘iều tiết của Nhà nÆ°á»›c".

Báo cáo Chính phủ sau Ä‘ó, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ánh giá ngược lại rằng rằng, Ä‘iều 27 về Ä‘ã không được thá»±c hiện tốt. Chế Ä‘á»™ tá»± định giá này chỉ thá»±c hiện trong quý I/2010. Thời gian còn lại cho đến nay, giá xăng dầu do Nhà nÆ°á»›c định Ä‘oạt mà cụ thể hÆ¡n, chủ yếu do Bá»™ Tài chính quyết. Hậu quả là doanh nghiệp còn treo 5000 tá»· đồng nhÆ°ng ngân sách chÆ°a có cÆ¡ chế bù.

Đặc biệt, quan Ä‘iểm về mức Ä‘á»™ cạnh tranh của thị trường xăng dầu giữa hai Bá»™ cÅ©ng có nhiều Ä‘iểm vênh nhau. Bá»™ Tài chính cho rằng do có nhóm doanh nghiệp thống lÄ©nh thị trường nên thị trường có sá»± chi phối. Đồng thời thuế nhập khẩu thấp, có lúc là 0% nên trÆ°á»›c mắt chÆ°a thể giao cho doanh nghiệp tá»± định giá nhÆ° Nghị định 84 quy định.

Ngược lại, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng cho biết rằng, kể từ khi có Nghị định 84 thì thị trường xăng dầu Ä‘ã cạnh tranh hÆ¡n khi có thêm 4 doanh nghiệp tÆ° nhân tham gia, Ä‘ó là NamViet Oil, Công ty Thành Lê, Công ty Mipec và công ty Hải Hà. Trong lÄ©nh vá»±c nhiên liệu bay,còn có thêm má»™t doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c tham gia.

Mặc dù có doanh nghiệp thống lÄ©nh thị trường nhÆ°ng các doanh nghiệp này không thể chi phối thị trường xăng dầu, vì yếu tố tiên quyết là giá không phải do doanh nghiệp định Ä‘oạt. Trong khi Ä‘ó để kiềm chế lạm phát, chính 3 - 4 doanh nghiệp đầu mối lá»›n nhất lại phải chịu sức ép chính trị là nén giá, tăng sản lượng nhập khẩu để bù đắp phần thiếu hụt do các doanh nghiệp nhỏ bỏ thị trường. Do Ä‘ó, doanh nghiệp càng lá»›n thì sẽ càng lá»— to.

Nêu kiến nghị sá»­a đổi Nghị định 84, Bá»™ Tài chính Ä‘ã báo cáo Thủ tÆ°á»›ng việc cần sá»­a chi phí kinh doanh Ä‘ang bị lạc hậu (600 đồng/lít xăng từ năm 2009), chi phí hoa hồng, thù lao cho đại lý. Tuy nhiên, theo Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng thì những khoản cần sá»­a này thá»±c chất chỉ được quy định ở Thông tÆ° 234/2009 do Bá»™ Tài chính ban hành nên thuá»™c thẩm quyền của Bá»™ Tài chính tá»± quyết, không liên quan ná»™i dung Nghị định 84.

Vá»›i nhiều ý kiến khác nhau Ä‘ó, Bá»™ Tài chính đề nghị sá»­a má»™t số chi tiết ở Nghị định 84 và trÆ°á»›c mắt chÆ°a giao cho DN định giá, còn Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng đề nghị cần thá»±c hiện hoàn chỉnh Nghị định 84 má»™t thời gian nữa rồi má»›i Ä‘ánh giá toàn diện, chính xác và đề xuất sá»­a đổi.

Có thể thấy, cái khó của liên bá»™ hiện nay chÆ°a giải quyết được là các tồn đọng của thị trường xăng dầu. Đó là các khoản lá»— và âm Quỹ bình ổn. Chỉ khi nào Ä‘Æ°a thuế nhập khẩu về mức trung bình khoảng 10 -15%, giải quyết xong số lá»— cho doanh nghiệp và số âm quỹ thì má»›i có thể thá»±c sá»± vân hành Nghị định 84 được.

Nếu không, làm theo ý kiến của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, nguy cÆ¡ DN Ä‘Æ°a lá»— vào giá có thể xảy ra, giá tăng Ä‘á»™t biến, gây sốc, thiệt thòi cho người tiêu dùng. Còn nếu thuận theo ý kiến của bá»™ Tài chính, lá»™ trình thị trường hóa giá xăng dầu đến năm 2013 có nguy cÆ¡ thất bại, tiếp tục kéo dài. Vòng luẩn quẩn DN tiếp tục phải nén giá, chịu lá»— và Ngân sách thì không thể bù đắp được.

Nguồn tin: (VEF.VN)