Petrolimex chiếm gần 60% thị phần thị trường xăng dầu nÆ°á»›c ta hiện nay, Saigon Petro và PVOil khoảng 30%, còn lại hÆ¡n 10% chia cho mười doanh nghiệp (DN) khác. Các DN có thị phần ít Ä‘âu đủ thế mạnh để cạnh tranh vá»›i “anh cả” Petrolimex. HÆ¡n nữa, xăng dầu là loại hàng có lượng cầu luôn cao, chẳng DN nào “dại dá»™t” giảm giá để cạnh tranh.

Điều Ä‘ó thá»±c tế Ä‘ã chứng minh là giá xăng dầu của các DN tăng cùng tăng, giảm cùng giảm, tăng giảm cùng thời Ä‘iểm, cùng má»™t mức tăng giảm (chỉ duy nhất được má»™t lần khác biệt). Và cho dù Petrolimex có cổ phần hóa cÅ©ng không thể trông chờ được má»™t thị trường xăng dầu cạnh tranh. Cổ phần hóa chỉ thay đổi thành phần sở hữu, thị phần vẫn chi phối thị trường. NhÆ° thế, có thể khẳng định thị trường xăng dầu hiện tại và tÆ°Æ¡ng lai là chÆ°a thể có thị trường cạnh tranh.

Khi không có thị trường cạnh tranh thì không thể có giá bán cạnh tranh giữa các DN. Do Ä‘ó, quyết định giá bán xăng dầu phải là trách nhiệm của Nhà nÆ°á»›c, nhÆ°ng thời gian qua lại thị trường hóa giá xăng dầu. DN định giá sản phẩm mà mình Ä‘á»™c quyền. CÆ¡ quan chức năng dá»±a vào tính toán và đề nghị của DN, rồi từ những thông tin của DN để quyết định cho tăng giảm giá.

Quyết định giá bán xăng dầu phức tạp nhất là xác định má»™t số thành phần trong cÆ¡ cấu giá. Giá bán hình thành trên cÆ¡ sở chi phí nền và phần tiền tăng thêm. Nếu tính bằng phÆ°Æ¡ng pháp toàn bá»™, chi phí nền là giá mua, chi phí mua hàng. Phần tiền tăng thêm bao gồm chi phí bán hàng, quản lý DN, chi phí vốn, chi phí thuế, phí, quỹ và mức lợi nhuận. Hiện nay không có giá bán cạnh tranh trên thị trường, giá chủ yếu do Petrolimex chi phối. Má»™t DN nhà nÆ°á»›c từ thời bao cấp đến nay kiểm soát chi phí thuá»™c dạng “cha chung” thì chi phí bị lãng phí là khó tránh.

Do Ä‘ó, vấn đề cần thiết là phải xác định thành phần chi phí hợp lý làm cÆ¡ sở định giá, chủ yếu là chi phí bán hàng, quản lý DN và chi phí vốn. Muốn thế, các cÆ¡ quan chức năng phải tổ chức kiểm toán má»™t số DN kinh doanh xăng dầu để so sánh, phân tích tìm ra má»™t cÆ¡ sở chi phí chấp nhận được. Cùng vá»›i thông tin về giá nhập khẩu, chi phí mua hàng được công bố từng thời Ä‘iểm và mức lợi nhuận để định giá mục tiêu (giá trần). DN bán theo giá mục tiêu và muốn có được lợi nhuận cao phải tiết kiệm chi phí.

Quyết định cho thay đổi giá bán xăng dầu quy định thời gian 30 ngày, 10 ngày và lại dá»± tính thay đổi tiếp, có lẽ là chÆ°a dá»±a trên má»™t cÆ¡ sở khoa học nhất định. Xăng dầu là mặt hàng có lượng cầu tÆ°Æ¡ng đối ổn định, nên quy định thời gian thay đổi giá bán có thể phải xác định má»™t mức dá»± trữ bình quân chung cho má»™t DN và lượng tiêu thụ để xác định số ngày thay thế hàng tồn kho. Chính số ngày thay thế hàng tồn kho là thời gian để thay đổi giá bán xăng dầu má»™t lần. Trên cÆ¡ sở giá mua tại thời Ä‘iểm Ä‘ó là cÆ¡ sở quyết định giá má»›i. Đó là áp dụng nhÆ° phÆ°Æ¡ng pháp tính giá xuất kho nhập trÆ°á»›c xuất trÆ°á»›c.

 Chính vì thế má»›i thúc ép, khuyến khích DN phải đầu tÆ° cÆ¡ sở vật chất cho dá»± trữ, tiêu thụ. DN phải dá»± báo nên dá»± trữ nhiều hay ít (không dÆ°á»›i mức tối thiểu quy định để đảm bảo an ninh năng lượng) khi cần để có lợi. Điều này có lợi cho DN trong trường hợp giá tăng nhiều hÆ¡n giảm cÅ©ng nhÆ° DN có quy mô lá»›n. NhÆ°ng cÅ©ng là Ä‘iều kiện tối thiểu cho DN kinh doanh xăng dầu, chứ kinh doanh không phải mua rồi bán, giá trên thế giá»›i tăng giảm là tăng giảm theo, nền kinh tế luôn bị Ä‘á»™ng. Kinh doanh xăng dầu phải có Ä‘iều kiện cÆ¡ sở vật chất nhất định, phải có lượng dá»± trữ quy định tối thiểu, để triệt tiêu tình trạng hết hàng giả tạo gây áp lá»±c vá»›i Nhà nÆ°á»›c, làm xáo trá»™n xã há»™i.

Xăng dầu là loại hàng hóa chiến lược, giá của nó ảnh hưởng lá»›n đến chi phí kinh doanh của các DN, mức chi tiêu ngân sách của Nhà nÆ°á»›c, mức sống của người dân. Vì vậy cÆ¡ quan chức năng căn cứ cÆ¡ sở chi phí không hợp lý để quyết định giá bán là Ä‘iều nguy hiểm, vì sá»± lãng phí chi phí của DN kinh doanh xăng dầu lại buá»™c cả nền kinh tế, cÆ¡ quan và người dân phải gánh chịu. Thời gian tăng giảm giá không hợp lý sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch kinh doanh và xáo trá»™n đời sống người dân.

Thạc sÄ© BÙI VÄ‚N TRƯỜNG
(giảng viên Trường ĐH Kinh tế TP.HCM)

Nguồn tin: Tuoitre