Ngày 20/3/2011, Liên quân Pháp - Anh - Mỹ bắt đầu chiến dịch “Bình minh Odissey” nhằm tấn công các căn cứ quân sá»± chế Ä‘á»™ của Đại tá Muammar Gaddafi vá»›i danh nghÄ©a bảo vệ người dân Libya. Song dÆ°á»›i con mắt của các nhà bình luận chính trị, thế giá»›i Ä‘ang chứng kiến sá»± khởi đầu của má»™t cuá»™c tranh giành các mỏ dầu chiến lược của Libya.

Các cường quốc trên thế giá»›i Ä‘ang “lao mình” vào chiến sá»± tại Libya bởi trữ lượng dầu mỏ không nhỏ của quốc gia Bắc Phi này. Đó là nhận định của ông Praveen Swami, chuyên gia phân tích hàng đầu của tờ báo Anh Telegraph. Nhận định này cÅ©ng trùng vá»›i rất nhiều tác giả. Phải chăng cuá»™c chiến Ä‘ó vì dầu?

Nhìn về lịch sá»­

Nguồn năng lượng Ä‘ã làm nên cuá»™c Cách mạng Công nghiệp ở Anh hồi thế ká»· 18 là than Ä‘á. Trong các nhiên liệu hóa thạch, than Ä‘á là thứ phổ biến nhất trên Trái đất, nhÆ°ng nó cÅ©ng là nguồn gây ô nhiá»…m nhất. Vì vậy, khi dầu thô được phát hiện đầu tiên ở Đông Pennsylvania (Mỹ) năm 1850, hàng loạt ứng dụng xăng dầu Ä‘ã ra đời và có vị trí ở Mỹ.

Sau Ä‘ó, những trữ lượng dầu lá»›n hÆ¡n lại được phát hiện ở Cận Đông, đầu tiên là ở Iraq, vào đầu thế ká»· 20, và ở Saudi Arabia trong những năm 1930. Sá»± hợp tác chặt chẽ Ä‘ã được tăng cường giữa Saudi Arabia, nhà sản xuất dầu chủ yếu và Mỹ, nÆ°á»›c tiêu thụ dầu nhiều nhất. Chính sá»± giàu có về dầu Ä‘ã tiếp nhiên liệu cho các ná»— lá»±c chiến tranh của Mỹ và đồng minh trong Thế chiến II. Những đường ống dẫn dầu được mở rá»™ng khắp nÆ°á»›c Mỹ trong chiến tranh để bảo vệ những nguồn cung dầu khỏi mối Ä‘e dọa từ tàu ngầm Đức. Đến cuối chiến tranh, dầu Ä‘ã thay thế than trở thành nguồn năng lượng của nền kinh tế Mỹ.

Để tránh rá»›t giá dầu quá nhiều, má»™t số quốc gia sản xuất dầu mỏ, nhất là những nÆ°á»›c nằm ở vùng Cận Đông, Ä‘ã thành lập nhóm gọi là các nÆ°á»›c sản xuất và xuất khẩu dầu (OPEC). Khi ngành công nghiệp dầu khí phát triển, má»™t số lượng lá»›n các công ty dầu khí “Ä‘á»™c lập” được thành lập, dẫn tá»›i ngày càng khó hạn chế sản xuất và kiểm soát giá cả.

Năm 1964, má»™t yếu tố nữa của sá»± bất ổn Ä‘ã được tạo ra do việc phát hiện ra má»™t trữ lượng dầu lá»›n ở Libya. Mỏ dầu này nằm gần bề mặt, nên chi phí khai thác rẻ. Chất lượng dầu lại cao và thân thiện môi trường. Mỏ dầu lại nằm gần thị trường châu Âu và miền Đông Bắc nÆ°á»›c Mỹ, những khu vá»±c tiêu thụ dầu lá»›n, nên Ä‘e dọa tính cạnh tranh của các công ty dầu mỏ lá»›n. HÆ¡n nữa, tình hình Libya thay đổi khi má»™t nhà lãnh đạo má»›i lên nắm quyền. Muammar Gaddafi không tiếp tục duy trì những quy tắc cÅ© vốn được xác lập giữa chính phủ các nÆ°á»›c sản xuất dầu và các công ty dầu mỏ lá»›n. Gaddafi Ä‘ã quốc hữu hoá phần lá»›n các cÆ¡ sở sản xuất dầu mỏ ở Libya và nắm quyền kiểm soát giá cả từ các công ty dầu khí ở Ä‘ó, khẳng định quyền kiểm soát nguồn dá»± trữ dầu quốc gia mình.

Động cơ ngầm

Năm 1970, Mỹ, quốc gia vốn tăng tá»· lệ tiêu thụ dầu ổn định khi nền kinh tế phát triển, lần đầu tiên không thể sản xuất dầu kịp vá»›i tốc Ä‘á»™ tiêu thụ. Kể từ lúc Ä‘ó, Mỹ Ä‘ã trở thành má»™t nÆ°á»›c nhập khẩu dầu. Phụ thuá»™c vào thị trường dầu quốc tế cÅ©ng có nghÄ©a là Mỹ không còn có thể xuất khẩu dầu để ổn định giá.

Nhiều người còn nhá»› cuá»™c khủng hoảng dầu lá»­a bắt nguồn từ cuá»™c chiến tranh Ai Cập-Israel cuối năm 1973 chỉ trong mấy tháng Ä‘ã “cuốn sạch” má»™t ná»­a bán cầu rá»™ng lá»›n. Tuy nhiên, Ä‘iều mà ít người biết là sá»± bùng nổ cuá»™c khủng hoảng này trên thá»±c tế là hậu quả của các hãng dầu lá»›n và các nhà đầu cÆ¡ tài chính của Anh và Mỹ Ä‘ã nhúng tay vào dÆ°á»›i sá»± ủng há»™ của chính phủ.

Theo Chinanews, má»™t học giả chính trị người Đức Ä‘ã dùng lịch sá»­ khoa học thá»±c tế để phân tích, vén bức màn bí mật về việc các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây (chủ yếu là Anh, Mỹ) sá»­ dụng vÅ© khí dầu mỏ để tạo dá»±ng sá»± bá quyền toàn cầu. Theo Ä‘ó, tháng 5/1973, 84 chính trị gia và nhà tài chính hàng đầu thế giá»›i Ä‘ã tề tá»±u tại đảo Baden (Thụy Điển) nhằm thao túng dòng chảy Ä‘ô-la dầu mỏ sắp xảy ra.

Từ năm 1945, do các công ty dầu mỏ của Mỹ thống lÄ©nh thị trường năng lượng, đồng USD vá»›i tiêu chuẩn định giá dầu mỏ Ä‘ã trở thành thông lệ quốc tế. Do Ä‘ó, vá»›i việc giá dầu quốc tế Ä‘á»™t nhiên tăng mạnh cÅ©ng đồng nghÄ©a vá»›i việc lượng nhu cầu đồng USD dùng để thu mua dầu mỏ cÅ©ng Ä‘ã tăng theo. Để hành Ä‘á»™ng, họ Ä‘ã quyết định sá»­ dụng vÅ© khí quyền lá»±c tối cao để khống chế dòng chảy dầu mỏ của thế giá»›i.

Có Ä‘iều, chÆ°a kịp thu lợi từ các nÆ°á»›c OPEC nhÆ° dá»± định, chiến tranh Ai Cập -Israel nổ ra ngày 6/10/1973 Ä‘ã để lại hậu quả khôn lường. Vì há»— trợ Israel quá mạnh, nên từ ngày 17/10/1973, các nÆ°á»›c OPEC cùng vá»›i Ai Cập và Syria quyết định ngừng xuất khẩu dầu mỏ sang các nÆ°á»›c ủng há»™ Israel. Sá»± kiện này Ä‘ã khiến giá dầu thế giá»›i tăng cao Ä‘á»™t ngá»™t và gây ra cuá»™c khủng hoảng kinh tế 1973-1975 có quy mô toàn cầu.

Dầu cÅ©ng là “Ä‘á»™ng cÆ¡ ngầm” để liên quân do Mỹ lãnh đạo can thiệp quân sá»± vào Iraq và Kuwait, những nÆ°á»›c có trữ lượng dầu lá»›n ở Trung Đông, mặc dù lý do chính thức được Ä‘Æ°a ra là để giải phóng Kuwait khỏi sá»± xâm lược của Iraq (1990) hay tấn công Iraq (2003) vì nÆ°á»›c này có vÅ© khí hạt nhân...

Tại sao lại là... Libya?

TrÆ°á»›c cuá»™c tấn công quân sá»± của Mỹ và phÆ°Æ¡ng Tây vào Libya hiện nay, dÆ° luận thế giá»›i đặt câu hỏi tại sao mục tiêu lại là Libya? Các quốc gia phÆ°Æ¡ng Tây, đứng đầu là Pháp, lý luận ngay rằng Tổng thống Gaddafi Ä‘ã hoặc Ä‘ang dùng mọi biện pháp Ä‘àn áp các cuá»™c nổi dậy chống lại chế Ä‘á»™ Ä‘á»™c tài hÆ¡n 40 năm qua. Tuy nhiên, theo giá»›i quan sát quốc tế, thế giá»›i Ä‘ang chứng kiến sá»± khởi đầu của cuá»™c xâm lược, chiếm Ä‘óng mỏ dầu thô ở vị trí chiến lược của Libya. Libya Ä‘ang trở thành Iraq thứ hai.

Đúng vậy. Trên lục địa Bắc Phi, cuá»™c nổi loạn và sá»± trả thù các phiến quân nổi loạn ở Somalia là má»™t ví dụ tồi tệ nhất. Somalia là má»™t chính quyền há»—n loạn, tan rã và thất bại. NÆ°á»›c này không có chính phủ ổn định kể từ năm 1991. Các quốc gia phÆ°Æ¡ng Tây không can thiệp cứu lấy cuá»™c sống của thường dân vì Somalia không có dầu thô. Rồi cuá»™c thảm sát ở Rwanda năm 1994 khiến gần 1 triệu người thiệt mạng. Lòng căm thù và sá»± xung Ä‘á»™t sắc tá»™c giữa người Hutu và người Tutsi gây ra tá»™i ác diệt chủng kinh hoàng. Các quốc gia phÆ°Æ¡ng Tây khoanh tay đứng nhìn bất chấp sá»± hiện diện của quân LHQ! Hay nhÆ° Cá»™ng đồng Kinh tế Tây Phi phải chi hàng tá»· USD vào việc giữ gìn hòa bình và ổn định cho Liberia và Sierra Leone, nhÆ°ng không hề có gợi ý can thiệp quân sá»± để bảo vệ tính mạng cho thường dân vô tá»™i ở Ä‘ây. Phải chăng những nÆ°á»›c này không giống Libya và Iraq: không có dầu mỏ?

Theo PressTV, các nhà phân tích chính trị nhận định Ä‘á»™ng cÆ¡ chính đứng sau cuá»™c tấn công của phÆ°Æ¡ng Tây là trữ lượng dầu mỏ phong phú tại quốc gia Bắc Phi này. Báo chí quốc tế những ngày này cÅ©ng cho rằng cuá»™c chiến sặc mùi “dầu”. Chẳng hạn, tờ PC Latest news bình luận, lý do thá»±c sá»± cho hành Ä‘á»™ng quân sá»± của Mỹ ở Libya cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° ở Iraq và Afghanistan. Đó là dầu mỏ. Cuá»™c tấn công thứ nhất của Mỹ vào Afghanistan là để kiểm soát hệ thống đường ống dẫn khí đốt tá»± nhiên từ Turkmenistan qua Afghanistan tá»›i Pakistan và Ấn Độ. Cuá»™c chiến tranh thứ hai - Mỹ Ä‘ánh Iraq là để kiểm soát các trữ lượng dầu của Iraq. Và cuá»™c tấn công lần này vào Libya nhằm kiểm soát nguồn dầu mỏ lá»›n nhất ở châu Phi và lá»›n thứ chín trên thế giá»›i.

Còn theo báo Assabah, cuá»™c can thiệp quân sá»± lá»›n nhất của phÆ°Æ¡ng Tây tại thế giá»›i Ảrập kể từ năm 2003 “làm dấy lên nhiều lo lắng và khiến ký ức về những gì xảy ra tại Iraq trở lại”. Tờ báo bình luận: “Không còn nghi ngờ gì nữa, các lợi ích vật chất là Ä‘á»™ng lá»±c chính cho sá»± can thiệp quân sá»± này và nó bắt đầu từ dầu mỏ”. Tại Algeria, tờ báo bán chạy hàng đầu El Khabar đăng bài bình luận trang nhất tiêu đề “Khi dầu trá»™n lẫn vá»›i máu người Libya”. Tờ báo khẳng định “sá»± bất đồng quốc tế - về việc can thiệp quân sá»± - là kết quả của má»™t cuá»™c chạy Ä‘ua giành mỏ dầu Libya”.

Mạnh mẽ hÆ¡n, theo NgEx!, phần lá»›n lãnh thổ chÆ°a được thăm dò và nhÆ° thế Libya có thể có nguồn tài nguyên dầu nhiều hÆ¡n nữa. Mà chỉ cần nguồn tài nguyên dầu thô có giá trị cao (hay còn gọi là dầu thô ngọt) và vị trí địa lý chiến lược của Libya chắc chắn Ä‘ã là Ä‘á»™ng lá»±c cho má»™t cuá»™c tranh cÆ°á»›p tài nguyên má»›i giữa các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây trên lục địa châu Phi và khu vá»±c Trung Đông... Không bàn đến Saddam Hussein hay Muammar Gaddafi có vô tá»™i hay không, song cuá»™c tấn công này không phải vì người dân Libya. Họ Ä‘ang cố gắng kiểm soát nguồn tài nguyên quan trọng trên thế giá»›i.

Nguồn: PressTV, FT, Telegraph