Một sự thay đổi lớn đang diễn ra đối với hoạt động xuất khẩu năng lượng ở lưu vực Caspian. Trong một cuộc đối đầu ngoại giao, Turkmenistan đã phát tín hiệu sẵn sàng phát triển một đường ống dẫn khí xuyên Caspian có khả năng tăng cường cung cấp khí đốt tự nhiên cho Liên minh châu Âu.
Sự dịch chuyển về phía Tây trong ý định xuất khẩu của Ashgabat dự kiến sẽ không ảnh hưởng đến khả năng của Turkmenistan trong việc thực hiện các cam kết xuất khẩu hiện có sang Trung Quốc. Quốc gia Trung Á này được cho là có đủ trữ lượng để vận chuyển một lượng lớn khí đốt cả về phía đông và phía tây. Tuy nhiên, tuyên bố của Turkmenistan có khả năng lấy mất thị phần xuất khẩu khí đốt của Nga, lấy đi nguồn thu mà Kremlin cần để duy trì nỗ lực chiến tranh ở Ukraine.
Turkmenistan từ lâu vẫn mơ hồ về các kế hoạch đường ống dẫn khí xuyên Caspian. Nhưng vào cuối tháng 7, các quan chức Turkmenistan cuối cùng cũng đã đưa ra được quyết định. Trong một tuyên bố phức tạp được Bộ Ngoại giao Turkmen đưa ra, Ashgabat đã gửi một tín hiệu rõ ràng về sự ủng hộ đối với một đường ống dẫn khí xuyên Caspian.
Cụ thể, Bộ thông báo rằng “Turkmenistan, cam kết thực hiện chiến lược đa dạng hóa dòng chảy năng lượng, bày tỏ sự sẵn sàng tiếp tục hợp tác với các đối tác trong việc thực hiện dự án đường ống dẫn khí xuyên Caspian.”
Bộ cho biết thêm rằng họ “tin chắc rằng không có yếu tố chính trị, kinh tế, tài chính nào cản trở việc xây dựng” đường ống dẫn khí xuyên Caspian và Công ước 2018 về Tình trạng Pháp lý của Biển Caspi cung cấp cơ sở pháp lý đầy đủ cho một dự án như vậy.
“Đường ống xuyên Caspian là một dự án hoàn toàn thực tế, được chứng minh từ quan điểm kinh tế, có khả năng đóng góp hữu hình vào việc đảm bảo an ninh năng lượng ở Á-Âu, cung cấp khả năng tiếp cận lâu dài và không bị gián đoạn tới các nguồn nguyên liệu thô cho người tiêu dùng châu Âu,” tuyên bố của Bộ cho biết thêm.
Vài ngày sau khi tuyên bố này được đưa ra, một phái viên của Turkmenistan đã gặp người đứng đầu Ủy ban EU Ursula von der Leyen, bày tỏ sự sẵn sàng của Turkmenistan trong việc “phát triển sự hợp tác hiệu quả giữa Turkmenistan và EU”. Tuyên bố cung cấp thêm bằng chứng về sự thay đổi ngoại giao của Ashgabat.
Nếu một đường ống dẫn khí xuất khẩu tới châu Âu được xây dựng, Turkmenistan sẽ chiếm được một phần thị trường khí đốt châu Âu từ Nga và/hoặc thay thế xuất khẩu của Nga sang Thổ Nhĩ Kỳ. Nga hiện cung cấp khoảng 40% nhu cầu khí đốt của Thổ Nhĩ Kỳ.
Các dự án xuyên Caspian trước đây đã dự kiến các đường ống có thể cung cấp 32 bcm mỗi năm. Bất kỳ sáng kiến xây dựng mới nào ban đầu đều có thể nhắm đến mục tiêu xuất khẩu đó. Chiến tranh Nga-Ukraine càng kéo dài thì càng có nhiều khả năng một đường ống lớn hơn được xây dựng hoặc các đường ống song song bổ sung được lắp đặt. Tất nhiên, vụ phá hoại các đường ống NordStream cho thấy các đường ống ngoài khơi dưới nước rất dễ bị gián đoạn. Do đó, sẽ có một số rủi ro đáng kể liên quan đến bất kỳ dự án xuyên Caspian nào.
Hiện tại, các nhà quan sát khu vực đang ca ngợi sự thay đổi của Turkmenistan.
Allan Mustard, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Turkmenistan, cho biết: “Việc nước này hiện thừa nhận rằng thỏa thuận phân định Caspi CHO PHÉP các đường ống dẫn giữa hai nước là một bước tiến quan trọng,” Allan Mustard.
Mustard là người đồng sáng lập TransCaspianResources, một công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ đang xúc tiến dự án xây dựng một đường ống ngắn ở giữa Caspian để vận chuyển khí đốt hiện đang bị đốt bỏ từ một mỏ dầu của Turkmenistan tới Azerbaijan. Không rõ liệu thông báo của Ashgabat có thể xúc tác cho dự án đó hay liệu chính phủ Turkmenistan có tập trung hơn vào việc phát triển một đường ống chính để vận chuyển khí đốt từ các mỏ khí đốt chính trên bờ của họ đến châu Âu hay không.
Với trữ lượng khí đốt ước tính vào khoảng 10-14 nghìn tỷ mét khối – lớn thứ năm trên hành tinh – mối quan tâm đến việc vận chuyển khí đốt của Turkmenistan qua Biển Caspi, qua Georgia và Thổ Nhĩ Kỳ tới châu Âu, không phải là điều mới mẻ.
Tuy nhiên, những nỗ lực trước đây nhằm phát triển các dự án đường ống kể từ cuối những năm 1990 đều vấp phải rào cản từ nhiều yếu tố, bao gồm việc phát hiện ra trữ lượng khí đốt đáng kể ở khu vực Caspian của Azerbaijan và việc Nga tích cực mở rộng cơ sở hạ tầng xuất khẩu khí đốt của mình nhằm nỗ lực đóng băng sự cạnh tranh tiềm ẩn.
Giờ đây, nhờ cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, trữ lượng khí đốt khổng lồ của Turkmenistan đang được hưởng những gì mà tuyên bố của Bộ đã mô tả chính xác là "sự quan tâm đột ngột", và không phải vô cớ. Lượng khí đốt 175 tỷ mét khối (bcm) một năm mà Nga cung cấp trước cuộc xâm lược đã bị cắt giảm, khiến giá khí đốt và năng lượng trên khắp châu Âu tăng lên mức chưa từng thấy.
Nhu cầu ở châu Âu đối với khí đốt Turkmenistan vẫn cao. Một thỏa thuận giữa Azerbaijan và Liên minh châu Âu sẽ chứng kiến khối lượng khí đốt Azeri chảy vào châu Âu tăng gấp đôi lên 20 tỷ mét khối mỗi năm vào năm 2027. Nhưng con số đó chiếm chưa đến 12% lượng khí đốt bị mất của Nga.
Liệu Baku có thể cung cấp khối lượng như vậy cho EU hay không thì vẫn chưa chắc chắn, với nhiều câu hỏi vẫn được đặt ra về việc liệu Azerbaijan có thể thúc đẩy sản xuất đủ để đáp ứng nhu cầu trong nước ngày càng tăng, đồng thời tôn trọng các cam kết xuất khẩu hiện có và lời hứa với Brussels hay không.
Khí đốt từ Turkmenistan có thể giúp Azerbaijan đáp ứng cam kết 20 bcm/năm và có khả năng tăng gấp đôi hoặc thậm chí gấp ba khối lượng đó.
Và các dấu hiệu cho thấy không chỉ các quốc gia thành viên EU quan tâm. Vào ngày 25 tháng 5, cơ quan quản lý năng lượng EPDK của Thổ Nhĩ Kỳ đã cấp giấy phép nhập khẩu 10 năm nữa cho nhà nhập khẩu khí đốt nhà nước Botas của Thổ Nhĩ Kỳ để nhập khẩu khí đốt từ Turkmenistan, lần thứ hai giấy phép đó được gia hạn. Giấy phép liên quan đến hợp đồng nhập khẩu 16 bcm/năm khí đốt của Turkmenistan, được ký vào cuối những năm 1990 với kỳ vọng rằng một đường ống sẽ được xây dựng.
Tuy điều đó đã không xảy ra nhưng Ankara vẫn tiếp tục khẳng định rằng hợp đồng vẫn còn hiệu lực.
Ngay cả khi được Ashgabat bật đèn xanh, câu hỏi vẫn là: ai muốn tài trợ cho việc xây dựng đường ống này, một dự án chắc chắn sẽ tiêu tốn hàng tỷ đô la? Phát biểu vào tháng 5, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev xác nhận rằng Baku sẽ vui lòng vận chuyển khí đốt của Turkmenistan, nhưng sẽ không giúp tài trợ cho bất kỳ đường ống nào và kêu gọi các công ty đang khai thác các mỏ khí đốt của Turkmenistan, nhà đầu tư quốc tế và những người mua khí đốt ở châu Âu quan tâm đến việc nhập khí đốt tham gia thu xếp tài chính.
Một công ty có tên đã được nhắc đến với tư cách là nhà đầu tư tiềm năng là Công ty Dầu mỏ Quốc gia Abu Dhabi (ADNOC). Công ty này đã hoạt động trong lĩnh vực khai thác, tinh chế và kinh doanh hydrocarbon của Turkmenistan trong khoảng 15 năm, có sẵn nguồn tiền và đang tìm cách mở rộng hơn nữa các khoản đầu tư của mình ra bên ngoài Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.
Vào ngày 4 tháng 8, ADNOC thông báo đang nắm giữ 30% cổ phần trong mỏ khí đốt Absheron của Azerbaijan, một động thái báo hiệu ý định trở thành một bên tham gia khai thác trữ lượng khí đốt Caspian và có khả năng tham gia vào các cuộc thảo luận về đường ống xuyên Caspian.
Nguồn tin: Eurasianet.org
© Bản tiếng Việt của xangdau.net
