Phán quyết đầu tiên vá» lÄ©nh vá»±c cạnh tranh, chống Ä‘á»™c quyá»n của Há»™i đồng cạnh tranh Quốc gia tại phiên Ä‘iá»u trần ngày 14/4/2009 cho rằng Công ty xăng dầu hàng không (Vinapco) Ä‘ã vi phạm khoản 2, 3 - Äiá»u 14 Luáºt Cạnh tranh đối vá»›i việc cung cấp nhiên liệu bay cho hãng hàng không Jetstar Pacific. Mức phạt Ä‘Æ°a ra buá»™c Vinapco phải ná»™p trả vào ngân sách nhà nÆ°á»›c trên 3 tá»· đồng. Không đồng tình vá»›i quyết định Ä‘ó, Vinapco Ä‘ã gá»i văn bản khiếu nại… Sá»± việc Ä‘ã không Ä‘Æ¡n giản khi có những quan Ä‘iểm khác nhau vá» chống Ä‘á»™c quyá»n, tạo cạnh tranh lành mạnh trong thá»±c tế hiện nay.
Sá»± ra Ä‘á»i của Luáºt Cạnh tranh là nhằm tạo công cụ pháp lý hạn chế cạnh tranh không lành mạnh, đảm bảo sá»± công bằng, bình đẳng trong sản xuất kinh doanh. Luáºt Cạnh tranh chính thức có hiệu lá»±c từ ngày 1/7/2005, vá»›i kỳ vá»ng góp phần chống những hành vi Ä‘á»™c quyá»n trong kinh doanh gây háºu quả nghiêm trá»ng cho Nhà nÆ°á»›c, cá»™ng đồng và ngÆ°á»i tiêu dùng, đồng thá»i làm lành mạnh thị trÆ°á»ng hÆ¡n. NhÆ° váºy, sau 4 năm có hiệu lá»±c thì sá»± kiện này được xem là bÆ°á»›c tiến trong việc thá»±c hiện Luáºt cạnh tranh ở Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, nó cÅ©ng đặt ra nhiá»u vấn Ä‘á» phức tạp, Ä‘òi há»i các nhà chức trách nghiên cứu giải quyết thấu Ä‘áo cho phù hợp vá»›i thá»±c tiá»…n sản xuất kinh doanh ở nÆ°á»›c ta để không ảnh hưởng đến lợi ích của DN, ngÆ°á»i tiêu dùng cÅ©ng nhÆ° của Nhà nÆ°á»›c.
Vẫn chÆ°a thấu tình đạt lý?
Sá»± kiện bá» nổi khiến hãng hàng không Jetstar Pacific Ä‘Æ°a vụ việc ra Há»™i đồng cạnh tranh Quốc gia là ngày 1/4/2008, Vinapco Ä‘ã tạm ngừng cung cấp nhiên liệu hàng không cho Jetstar Pacific, làm nhiá»u chuyến bay của hãng không thá»±c hiện được. Äây là má»™t sá»± kiện hy hữu trong ngành hàng không mà do nguyên nhân từ trÆ°á»›c Ä‘ó bởi Vinapco khẳng định Ä‘ã nhiá»u lần có công văn thông báo Ä‘òi hàng tá»· đồng tiá»n nợ, tăng giá phí cung ứng nhiên liệu xăng dầu… nhÆ°ng Jetstar Pacific vẫn chÆ°a chịu trả và cÅ©ng không đồng ý thá»±c hiện giá do Vinapco Ä‘á» xuất, mặc dầu vẫn cho rằng Vinapco tăng phí là hợp lí. Theo Vinapco, trong công văn số 596/XDHK gá»i Bá»™ GTVT, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng, Cục quản lý cạnh tranh thì Indochina Airline, Jetstar Pacific nhiá»u lần không thanh toán Ä‘úng hạn tiá»n mua nhiên liệu bay, tính đến ngày 16/4/2009, thì Indochina Airline còn nợ 18,1 tá»· đồng, Jetstar Pacific nợ đến 57,2 tá»· đồng Ä‘iá»u Ä‘ó làm ảnh hưởng tá»›i công việc kinh doanh của Vinapco. HÆ¡n nữa mức phí của tra nạp nhiên liệu của Vinapco đối vá»›i của cả Vietnam Airlines (VNA), Jetstar Pacific cÅ©ng nhÆ° các hãng ná»™i địa khác nhÆ° nhau tức là 500Ä‘/lít, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 620.000Ä‘/tấn. Vá»›i mức phí Ä‘ó, năm 2007, Vinapco Ä‘ã lá»— tá»›i 27 tá»· đồng khi cung ứng xăng dầu cho Vietnam Airline và 2,7 tá»· cho Jetstar Pacific. Äể có lãi trên toàn mạng, Vinapco phải nhá» vào việc cung ứng xăng dầu cho các hãng hàng không khác. Ông Trần Hữu Phúc, Giám đốc Công ty xăng dầu hàng không khẳng định “hợp đồng song phÆ°Æ¡ng giữa VNA và Vinapco không có nghÄ©a vụ và quyá»n cung cấp cho đối tác thứ ba. Còn Jetstar có thể bằng cách nào đấy tìm hiểu, và khi há» có bằng chứng là Vinapco đối xá» bất bình đẳng thì há» có thể kiện ra toà hoặc Cục Quản lý cạnh tranh”. Giải thích sá»± việc trên, ông LÆ°Æ¡ng Hoài Nam, Tổng giám đốc hãng hàng không Jetstar Pacific cho biết: “Chúng tôi chÆ°a chấp nháºn mức tăng lá»›n nhÆ° váºy và Ä‘ang trong quá trình Ä‘àm phán để đạt được mức tăng hợp lí, công bằng vá»›i các hãng hàng không, chứ không chỉ cho Pacific...".
Công bằng mà nói, xét từ góc Ä‘á»™ cạnh tranh án phạt dành cho Vinapco vì “Áp đặt các Ä‘iá»u kiện bất lợi cho khách hàng; lợi dụng vị trí Ä‘á»™c quyá»n để Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng thay đổi hoặc huá»· hợp đồng Ä‘ã giao kết mà không có lý do chính Ä‘áng ”, là có cÆ¡ sở. Tuy nhiên, Luáºt sÆ° VÅ© Xuân Tiá»n nói thêm, phán quyết này lại chÆ°a tính tá»›i nguyên nhân vụ việc.
Äây là vụ đầu tiên xá» theo Luáºt cạnh tranh nhÆ°ng ý nghÄ©a thắng hay thua của Vinapco không hẳn quan trá»ng bằng cách Ä‘Æ°a Luáºt cạnh tranh vào thá»±c tiá»…n cuá»™c sống Ä‘ã có sức thuyết phục các doanh nghiệp hay chÆ°a và giải pháp nào phù hợp để chống Ä‘á»™c quyá»n kinh doanh nhằm tạo sức sống lành mạnh cho ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng non trẻ Việt Nam.
Giải pháp nào chống Ä‘á»™c quyá»n?
CÅ©ng nhÆ° các doanh nghiệp ở những ngành Ä‘iện lá»±c, viá»…n thông… cái thế Ä‘á»™c quyá»n của há» là do lịch sỠđể lại, nhÆ° là má»™t nhiệm vụ bắt buá»™c phải làm từ trÆ°á»›c tá»›i nay. Ngay Vinapco, thành láºp từ năm 1993 mà tiá»n thân là Cục xăng dầu quân Ä‘á»™i cÅ©ng Ä‘ã được nhà nÆ°á»›c đầu tÆ° hàng trăm triệu USD để làm nhiệm vụ cung ứng nhiên liệu máy bay cho Hãng hãng không quốc gia Việt Nam (Vietnam Airline) và tiếp sau này vẫn má»™t mình kinh doanh má»™t chợ. Mặt khác cÅ©ng phải thấy, nhá» sá»± Ä‘á»™c quyá»n này mà sá»± cung ứng xăng dầu cho các sân bay địa phÆ°Æ¡ng xa xôi trên toàn quốc không bị trở ngại. Bản thân những doanh nghiệp này Ä‘á»u là doanh nghiệp 100% vốn nhà nÆ°á»›c, há» có trách nhiệm, nghÄ©a vụ và quyá»n lợi sá» dụng vốn kinh doanh có hiệu quả cao đồng thá»i bảo toàn phần vốn nhà nÆ°á»›c giao, không để thất thoát.
Äể chống Ä‘á»™c quyá»n trong kinh doanh nhiên liệu bay cho ngành hàng không, có ngÆ°á»i Ä‘ã Ä‘á» xuất các giải pháp Ä‘ó là tách Vinapco khá»i VNA, Ä‘iá»u này khiến ngÆ°á»i ta liên tưởng đến việc Ä‘á» nghị tách bán Ä‘iện và cấp Ä‘iện trong EVN; cấp phép cho má»™t số DN đủ Ä‘iá»u kiện kinh doanh mặt hàng này ở các sân bay. Má»™t giải pháp khác nữa là tăng doanh nghiệp cung cấp nhiên liệu bay và chỉ giữ má»™t công ty cung cấp dịch vụ tra nạp nhiên liệu vào máy bay... Chá»n giải pháp nào là Ä‘iá»u cần bàn bạc thấu Ä‘áo nhÆ°ng việc tách Vinapco khá»i VNA sẽ làm phá vỡ dây chuyá»n sản xuất kinh doanh vốn được xây dá»±ng để VNA tá»± tổ chức cung ứng dịch vụ kỹ thuáºt đồng bá»™ nhằm đảm bảo sá»± thông suốt trong hoạt Ä‘á»™ng cÅ©ng nhÆ° thá»±c hiện nhiệm vụ chính trị của mình. Bởi lượng xăng dầu Vinapco cung ứng cho VNA hiện chiếm đến 70% dung lượng bán ra. Nếu việc tách này thá»±c hiện tức đồng nghÄ©a vá»›i việc không cho VNA kinh doanh mặt hàng này, liệu có trái vá»›i các bá»™ luáºt hiện hành? HÆ¡n nữa, Ä‘iá»u này cÅ©ng không phù hợp vá»›i chủ trÆ°Æ¡ng của Chính phủ được thể hiện trong buổi làm việc của Thủ tÆ°á»›ng vá»›i lãnh đạo Tổng công ty Hàng không Việt Nam ngày 25/3/2009. Còn việc cấp phép thêm cho DN khác kinh doanh lúc này cÅ©ng không Ä‘Æ¡n giản, thứ nhất là nÆ¡i bán dầu, không lẽ chỉ bán ở các sân bay lá»›n còn các sân bay địa phÆ°Æ¡ng lá»i ít lá»— nhiá»u thì sao? Thứ hai là mặt bằng cÅ©ng nhÆ° kho bãi để chứa Jet–A1 tại các cảng hàng không bây giá» cÅ©ng Ä‘ã khá cháºt chá»™i, mà trong quy hoạch cảng hàng không thì chÆ°a tính đến yếu tố này. Äược biết mặt hàng Jet-A1 lại rất khó khăn trong công tác bảo quản, nó có quy định vá» thá»i gian bảo quản, rồi công tác kiểm tra đảm bảo an toàn các tiêu chuẩn hóa lý của xăng dầu HK…TrÆ°á»›c Ä‘ây, hãng Shell cÅ©ng Ä‘ã từng có dá»± định kinh doanh Jet-A1 nhÆ°ng do thị trÆ°á»ng này quá nhá», hiện tiêu thụ khoảng ná»a triệu tấn Jet-A1/năm và các sân bay lại xa cảng biển, chi phí váºn chuyển lá»›n nên há» Ä‘ã thôi không tham gia thị trÆ°á»ng. PhÆ°Æ¡ng án khả thi nhất có lẽ nên tổ chức theo mô hình nhiá»u nhà cung cấp nhiên liệu Jet-A1 trên má»™t công ty cung cấp dịch vụ tra nạp nhiên liệu. Äây cÅ©ng là mô hình mà nhiá»u quốc gia Ä‘ã và Ä‘ang thá»±c hiện.
Việc xóa Ä‘á»™c quyá»n kinh doanh là cần thiết nhÆ°ng xóa nhÆ° thế nào cho phù hợp vá»›i thá»±c tế hiện nay để DN không thÆ°á»ng trá»±c nguy cÆ¡ bị vi phạm Luáºt cạnh tranh là Ä‘iá»u cần bàn không những cho Vinapco mà còn nhiá»u doanh nghiệp Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng trong lÄ©nh vá»±c Ä‘iện lá»±c, hàng không, viá»…n thông…Äiá»u cần trÆ°á»›c hết là phải có đầy đủ má»™t hành lang pháp lý để giải quyết những vấn Ä‘á» phát sinh tranh chấp trong thá»±c tế.
Việc xóa Ä‘á»™c quyá»n kinh doanh là cần thiết nhÆ°ng xóa nhÆ° thế nào cho phù hợp vá»›i thá»±c tế hiện nay để DN không thÆ°á»ng trá»±c nguy cÆ¡ bị vi phạm Luáºt cạnh tranh là Ä‘iá»u cần bàn không những cho Vinapco mà còn nhiá»u doanh nghiệp Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng trong lÄ©nh vá»±c Ä‘iện lá»±c, hàng không, viá»…n thông…Äiá»u cần trÆ°á»›c hết là phải có đầy đủ má»™t hành lang pháp lý để giải quyết những vấn Ä‘á» phát sinh tranh chấp trong thá»±c tế.
(HNM)
