Gần 4 thập niên sau cuá»™c đụng Ä‘á»™ dầu mỏ lần cuối cùng vào năm 1973, Iran và phÆ°Æ¡ng Tây má»™t lần nữa quay lại sá»­ dụng dầu mỏ làm vÅ© khí đối đầu. Tehran tuyên bố ngÆ°ng cung cấp dầu mỏ cho má»™t số nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây, trong khi các quốc gia công nghiệp cÅ©ng Ä‘áp trả bằng việc tẩy chay dầu mỏ Iran. Khi thắng thua còn chÆ°a phân giải thì có lẽ nền kinh tế vốn Ä‘ã mong manh của thế giá»›i sẽ chịu nhiều rủi ro nhất.

Căng thẳng dâng cao

Đáp trả lệnh trừng phạt của phÆ°Æ¡ng Tây vào hệ thống ngân hàng Trung Æ°Æ¡ng Iran cÅ©ng nhÆ° việc xuất khẩu dầu mỏ của nÆ°á»›c này, ngày 29/1, Bá»™ trưởng dầu mỏ Iran Rostam Ghasemi tuyên bố sẽ ngừng bán dầu cho "má»™t số nÆ°á»›c" phÆ°Æ¡ng Tây. Tuyên bố trên không chỉ khẳng định quyết tâm theo Ä‘uổi chÆ°Æ¡ng trình hạt nhận của Iran, hÆ¡n thế nữa nó còn thể hiện thái Ä‘á»™ dám "ăn miếng trả miếng" của quốc gia xuất khẩu dầu mỏ thứ 2 thế giá»›i vá»›i các cường quốc phÆ°Æ¡ng Tây.

Châu Á sẽ chịu tác Ä‘á»™ng mạnh mẽ từ "cuá»™c chiến" dầu mỏ lần này

Phản ứng trÆ°á»›c nhận định Ä‘ó, Iran dường nhÆ° má»™t lần nữa lại làm mất mặt "ông trùm Mỹ" khi thẳng thừng tuyên bố ngân sách cho quốc phòng của quốc gia vùng vịnh này sẽ tăng gấp Ä‘ôi trong khi ngân sách chung của năm tài khóa này sẽ bị cắt giảm 5,6%.

Ngay sau tuyên bố của Iran, truyền thông thế giá»›i cÅ©ng Ä‘Æ°a tin Mỹ Ä‘ã tăng cường thêm ít nhất sáu máy bay Ä‘ánh bom chiến lược B - 1B tá»›i căn cứ không quân của Mỹ ở Qatar, Al Udeid nhằm đối phó vá»›i Iran. Ngoài phi Ä‘á»™i máy bay ném bom má»›i tăng cường, ở căn cứ này Mỹ còn có rất nhiều máy bay vận tải quân sá»± S-17, S-130, các máy bay tiếp liệu RC-135, RC-10, máy bay trinh sát hải quân P-3 và máy bay chống raÄ‘a E-8.

Những cú "ăn miếng trả miếng " giữa Iran, Mỹ và các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây trong những ngày đầu năm không khỏi làm người ta không lo ngại khi nghÄ© về má»™t kết cục xấu khi các mâu thuẫn lên tá»›i đỉnh Ä‘iểm. Mà theo nhÆ° nhận định của các chuyên gia "Ä‘ó sẽ là má»™t thảm hoạ" nếu cuá»™c chiến xảy ra.

Lại thêm má»™t cuá»™c chiến dầu mỏ?

Bên cạnh những lo ngại về má»™t cuá»™c chiến tranh giữa Iran vá»›i Mỹ và các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây xảy ra, nhiều chuyên gia cÅ©ng cho rằng căng thẳng sẽ chỉ dâng cao trong lÄ©nh vá»±c kinh tế, bởi Mỹ cÅ©ng nhÆ° các đồng minh phÆ°Æ¡ng Tây đều hiểu rằng nếu Iran bị tấn công chắc chắn Nga và Trung Quốc sẽ không đứng nhìn. NhÆ° vậy nhiều khả năng Ä‘ây sẽ chỉ là má»™t cuá»™c trả Ä‘Å©a trong lÄ©nh vá»±c dầu mỏ.

Trong lịch sá»­ các cuá»™c chiến dầu mỏ, "vÅ© khí" dầu mỏ được sá»­ dụng lần đầu tiên vào năm 1967, tức không lâu sau sá»± bùng nổ cuá»™c Chiến tranh 6 ngày. Lúc Ä‘ó, các Bá»™ trưởng dầu mỏ Ả - rập họp bàn cách trừng phạt phÆ°Æ¡ng Tây và Ä‘ã Ä‘i tá»›i quyết định ngÆ°ng bán dầu cho Mỹ và Anh sau khi Israel không kích những mục tiêu ở Ai Cập. NhÆ°ng biện pháp này không có được hiệu quả nhÆ° mong muốn nên các quốc gia Arập buá»™c phải dỡ bỏ lệnh cấm này chỉ sau vài ngày thá»±c thi.

Lý do là Liên Xô lúc Ä‘ó ngay lập tức lấp đầy khoảng trống dầu mỏ mà Arập tạo ra, đồng thời nguồn thu nhập của Arập cÅ©ng bị ảnh hưởng nặng nề. NhÆ° vậy vÅ© khí dầu mỏ được sá»­ dụng lần đầu tiên Ä‘ã thất bại

Dầu mỏ được dùng làm vÅ© khí lần thứ hai vào 7 năm sau Ä‘ó, tức sau sá»± bùng nổ cuá»™c Chiến tranh Yom Kippur vào tháng 10/1973, nhÆ°ng nó cÅ©ng có tác dụng ngược. Lúc Ä‘ó, liên minh OPEC quyết định tăng gấp Ä‘ôi giá dầu thô từ 2,90 USD đến 5,11 USD/thùng. OPEC cÅ©ng quyết định giảm 5% sản lượng dầu thô má»™t tháng cho đến khi Israel rút quân khỏi vùng lãnh thổ nÆ°á»›c này chiếm Ä‘óng năm 1967.

Tuy nhiên các biện pháp trừng phạt bằng dầu mỏ của OPEC cÅ©ng bị phá sản bởi khi trừng phạt các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu cÅ©ng tá»± làm khó mình khi không thể tìm được nguồn thu nào khác ngoài "nguồn vàng Ä‘en" quý giá.

Tuy nhiên trong cuá»™c đối đầu Iran, Mỹ và các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây mọi thứ không còn nhÆ° trÆ°á»›c. TrÆ°á»›c thá»±c trạng nguồn tài nguyên quý giá này Ä‘ang ngày càng cạn kiệt, nếu Iran không xuất khẩu dầu sang châu Âu thì nÆ°á»›c này vẫn còn vô số những khách hàng tiềm năng khác nhÆ° Trung Quốc, Nhật Bản hay Ấn Độ. Bên cạnh Ä‘ó "cú sốc giá dầu" má»›i sẽ thá»±c sá»± là má»™t Ä‘òn chí mạng Ä‘ánh thẳng vào châu Âu khi lục địa già vẫn Ä‘ang chìm ngập trong nợ công và suy thoái kinh tế.

Ai được, ai mất?

Trong khi Iran luôn cho rằng, nếu lệnh trừng phạt của EU có hiệu lá»±c vào tháng 7 tá»›i, hoặc kể cả khi Iran Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng chấm dứt các hoạt Ä‘á»™ng xuất khẩu dầu sang EU ngay từ bây giờ, nền kinh tế nÆ°á»›c này cÅ©ng sẽ không chịu tác Ä‘á»™ng gì lá»›n, bởi nếu không có EU, Iran vẫn còn thị trường dầu rá»™ng lá»›n và từ lâu nÆ°á»›c này cÅ©ng Ä‘ã chuẩn bị đầy đủ để đối phó vá»›i các biện pháp trừng phạt của châu Âu. "Iran có má»™t thị trường xuất khẩu đủ lá»›n ngay cả khi cắt giảm việc bán cho châu Âu và sẽ không gặp bất cứ vấn đề gì", Tehran Times dẫn lời ông Ghasemi, Bá»™ trưởng bá»™ dầu khí Iran.

Về phần mình, châu Âu dường nhÆ° cÅ©ng Ä‘ã chuẩn bị khá kỹ cho kịch bản này. Theo thống kê EU mua trung bình 600.000 thùng dầu từ Iran má»—i ngày, chiếm tá»›i 20% doanh số bán dầu của Iran. Tuy nhiên, Iran lại chỉ Ä‘áp ứng khoảng 6% nhu cầu về dầu mỏ của châu Âu, do vậy theo nhiều chuyên gia lệnh cấm xuất khẩu dầu trên thá»±c tế sẽ  làm quốc gia vùng vịnh tổn thất nặng nề hÆ¡n các nÆ°á»›c châu Âu. Bên cạnh Ä‘ó, nếu Nhật Bản và Hàn Quốc chịu theo gÆ°Æ¡ng châu Âu, thì Iran sẽ mất đến 40% nguồn ngoại tệ.

Mỹ, quốc gia Ä‘i đầu trong các chiến dịch chống lại Iran cÅ©ng tuyên bố không chịu ảnh hưởng gì từ lệnh trừng phạt này, bởi từ lâu Mỹ Ä‘ã không còn nhập dầu từ Iran.

Khi những "nhân vật chính" trong "cuá»™c chÆ¡i" tỏ ra hững hờ vá»›i lệnh trừng phạt của đối phÆ°Æ¡ng thì theo các chuyên gia, châu Á lại Ä‘ang trở thành nÆ¡i dá»… bị tổn thÆ°Æ¡ng nhất từ các lệnh trừng phạt này.

Trung Quốc hiện là khách hàng lá»›n nhất của Iran, quốc gia Ä‘ông dân nhất thế giá»›i nhập khoảng 500.000 thùng dầu má»—i ngày từ quốc gia vùng vịnh. Hàn Quốc, Nhật Bản, và nhất là Ấn Độ cÅ©ng không ngoại lệ bởi các quốc gia này đều nhập từ 10 đến 11% nhu cầu dầu của mình từ Iran. Tình thế Ä‘ang dồn ép nhiều nÆ°á»›c tại khu vá»±c châu Á đứng trÆ°á»›c 2 lá»±a chọn, hoặc ngÆ°ng nhập dầu từ Iran để tránh các lệnh trừng phạt từ Mỹ và các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây, hoặc đối đầu vá»›i những lệnh trừng phạt Ä‘ó. Cho dù thế nào thì cả hai cách trên cÅ©ng không phải là giải pháp tối Æ°u cho khu vá»±c Ä‘ang phát triển năng Ä‘á»™ng nhất thế giá»›i này.

"Cuá»™c chÆ¡i" giữa Iran, Mỹ và các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây rồi sẽ Ä‘i về Ä‘âu? Ai sẽ được lợi gì trong "cuá»™c chÆ¡i" này? Cái được còn xa vời lắm, nhÆ°ng sá»± "run rẩy" của nền kinh tế thế giá»›i trÆ°á»›c nguy cÆ¡ về cÆ¡n bão giá dầu má»›i dường nhÆ° Ä‘ang bắt đầu len lỏi vào đời sống kinh tế của từng quốc gia trên toàn thế giá»›i.